Σχολική ανάπτυξη ως ανάπτυξη πολυπλοκότητας: μια προσέγγιση από τη σκοπιά της συστημικής παιδαγωγικής

Abstract

This thesis seeks to promote a new school development view by approaching schools as complex social systems. Capturing school’s organizational reality as complex aims to move away from the traditional models of intervention and planning. Concepts such as "quality", "efficiency" and "improvement" are replaced by a broader concept: "systemic adequacy". Systemic adequacy could, describe and refer to the characteristics of the school that make it a healthy, self-organized system, capable of producing results, without ideological, historical-theoretical, socio-political burdens. Schools operate in a context of continuous external changes, which require a series of in-school changes, aiming to a balance between of internal and external complexity. These factors create a need to manage the school environment, with its ever-increasing complexity, by increasing school’s own complexity through internal differentiation. The recognition of the structural elements and characteristics of school and the way in which it manages its interior and its environment are decisive factors in schoolwork development. The objective of this thesis is to propose a new methodology for evaluating schools, compatible with their systemic nature and the social reality in which they operate, through the construction of a self-observation tool based on the development of their complexity. The study of the actual operating conditions of schools is expected to structure a comprehensive picture regarding the introduction of the systemic approach. Overall, this thesis aims to propose, through theory and research, a quality development model for schools, consistent with their complex nature and their needs. The investigation of the systemic approach as a way of approaching school development and educational reality is particularly lacking in the research literature. The research, as an example of educational engineering and executive ontology, seeks not only to fill this theoretical gap of the application of systemic theory in schools and school development, but also to practically record the conditions that are foreseen and shape the systemic adequacy of school, building tools to identify its characteristics, which makes this thesis original.

Η παρούσα διατριβή επιδιώκει να προωθήσει μια νέα φιλοσοφία προσέγγισης των σχολικών μονάδων ως πολύπλοκων κοινωνικών συστημάτων. Η αποτύπωση της οργανωσιακής πραγματικότητας της σχολικής μονάδας ως πολύπλοκου κοινωνικού συστήματος αποσκοπεί στην απομάκρυνση από τα παραδοσιακά πρότυπα παρέμβασης. Έννοιες όπως «ποιότητα», «αποτελεσματικότητα», «βελτίωση», αντικαθίστανται από μια ευρύχωρη έννοια που θα αναφέρεται στο σύνολο της σχολικής μονάδας: τη «συστημική επάρκεια». Η συστημική επάρκεια θα μπορούσε ως μια ευρεία έννοια, χωρίς ιδεολογικές, ιστορικό-θεωρητικές, κοινωνικοπολιτικές επιβαρύνσεις, να αναφέρεται και να περιγράφει τα χαρακτηριστικά της σχολικής μονάδας που την καθιστούν ένα υγιές, αυτοοργανωτικό σύστημα, ικανό να παράγει αποτελέσματα, χωρίς να υπονοεί ότι οι σχολικές μονάδες είναι συστήματα με σταθερή και αμετάβλητη οργάνωση. Αντίθετα, λειτουργούν σε ένα πλαίσιο συνεχών εξωτερικών αλλαγών, που απαιτούν μια σειρά αλλαγών στο εσωτερικό της σχολικής μονάδας, ως μια σχέση εσωτερικής και εξωτερικής πολυπλοκότητας. Οι παράγοντες αυτοί δημιουργούν στη σχολική μονάδα, μια ανάγκη διαχείρισης του περιβάλλοντος της, με την συνεχώς αυξανόμενη πολυπλοκότητα, αυξάνοντας τη δική της πολυπλοκότητα μέσω της εσωτερικής διαφοροποίησης και ωριμότητας. Η αναγνώριση των ιδιαίτερων δομικών στοιχείων και χαρακτηριστικών της σχολικής μονάδας και ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται το εσωτερικό της και το περιβάλλον της, είναι καθοριστικοί παράγοντες στην ανάπτυξη ενός σταθερά αποτελεσματικού εκπαιδευτικού έργου. Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι να προτείνει μια νέα μεθοδολογία αξιολόγησης των σχολικών μονάδων, συμβατής με το συστημικό χαρακτήρα τους και την κοινωνική πραγματικότητα μέσα στην οποία λειτουργούν, μέσω της κατασκευής ενός εργαλείου αυτοπαρατήρησης βασισμένου στην ανάπτυξη της πολυπλοκότητάς τους. Η μελέτη των πραγματικών συνθηκών λειτουργίας των σχολικών μονάδων, αναμένεται να δομήσει μια ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με την εισαγωγή της συστημικής και πολύπλοκης προσέγγισης στη σχολική μονάδα. Συνολικά, η εργασία στοχεύει μέσω θεωρίας και έρευνας, να προτείνει ένα μοντέλο ανάπτυξης της ποιότητας για τις σχολικές μονάδες, σύμφωνο με τον πολύπλοκο χαρακτήρα τους. Η διερεύνηση της συστημικής προσέγγισης ως τρόπου προσέγγισης της σχολικής ανάπτυξης και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, είναι ιδιαίτερα ελλιπής στην ερευνητική βιβλιογραφία. Η παρούσα έρευνα ως ένα παράδειγμα εκπαιδευτικής μηχανικής και εκτελεστικής οντολογίας, επιδιώκει όχι μόνο να καλύψει το θεωρητικό κενό της εφαρμογής της συστημικής θεωρίας στη σχολική μονάδα, αλλά και να καταγράψει πρακτικά τις συνθήκες που προβλέπονται και εν τέλει διαμορφώνουν τη συστημική της επάρκεια, κατασκευάζοντας εργαλεία για τον εντοπισμό των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της, γεγονός που καθιστά αυτή την διατριβή πρωτότυπη.