Ορεινό τρέξιμο: δρομική οικονομία και συνεισφορά επιλεγμένων φυσιολογικών παραμέτρων στην απόδοση

Abstract

Mountain trail running (MT) is a new sport. The duration of the maximal effort of MT races is similar to distance level road and track races. However if we consider the incline characteristics of MT courses we can assume why MT running adaptations and fatigue may differ from level courses. There is little scientific evidence regarding the effect of positive incline and velocity in oxygen consumption and the laboratory protocols for the evaluation of incline exercise capacity are rare. Finally it’s interesting to study the physiological and anthropometrical parameters contribution on MT running performance.The aim of the present PhD thesis was to study the effect of positive incline and running velocity on oxygen consumption (VO2) compared to level running. The contribution of physiological and anthropometrical variables with MT performance was also studied. Three independent studies were carried out. Anthropometry and the estimation of VO2max were performed during the first visit of the 1st study on 15 moderately trained MT runners. On the 2nd visit submaximal VO2 was estimated on different inclines and running velocities. Running economy was expressed as the net VO2 per 1% incline increase for each incline and velocity used [VO2 1%incline = (VO2 incline - VO2 level) / %incline]. The effect 1% incline on running velocity was estimated as DV/1% incline = (VO2 1%incline /VO21km.h-1). For the second study VO2max, VO2 1% incline and DV/1% incline on selected inclines and running velocities were estimated using 12 moderately trained MT runners. The same parameters were measured 1 week apart (test-retest), under identical training, dietary and laboratory environmental conditions to assess reliability of measures. For the 3rd study 25 moderately trained MT runners participated in a 15km MT race consisted of 9 km positive and 6 km negative incline. Anthropometrical and physiological data measured 4 days after MT race trial. The results of the 1st study showed that the effect of incline and velocity on VO2/1% incline was significant. There was also not significant (p>0,05) interaction between these variables. Mean value of VO2/1% incline at constant velocity was not different. In contrast at constant incline VO2/1% incline was significantly different depending the running velocity. The results were the same for the DV/1% incline.According to the results of the 2nd study there were no significant differences (p>0,05) regarding mean values of VO2/1% incline and DV/1% between the two measurements.The results of the 3rd study revealed high correlations between 15 km race performance and vVO2max (r=0,81), VT (r=0,88), maximal power of knee extensors (r=0,50-53), anaerobic capacity and (r=0,65) % of body fat (r=0,7). Another parameter that was highly correlated with 15 km MT race performance was both positive and negative incline time (r=0,95 and r=0,96 respectively). In conclusion the findings of this study indicate that for the evaluation of incline running performance (VO2/1% incline) a protocol of any given incline and velocity can be used with a resulting metabolic load (VO2) <80%VO2max. Furthermore the estimation of DV/1% incline is a useful tool for estimating pacing during the level up parts of the MT races since knowing the amount of speed reduction runners can avoid acute metabolic acidosis and premature use of muscle glycogen stores. Finally the results of the 3rd study MPKE Key words: trail running, running economy, maximal oxygen consumption, performance

Το ορεινό τρέξιμο αντοχής είναι νέο σχετικά άθλημα. Η διάρκεια της μέγιστης προσπάθειας αγώνων βουνού είναι ίδια με αυτήν των δρόμων μεγάλων αποστάσεων αντοχής που διεξάγονται σε επίπεδες ασφάλτινες διαδρομές ή εντός σταδίου. Ωστόσο, αν λάβουμε υπόψη μας την ιδιαιτερότητα των διαδρομών όσον αφορά την κλίση κυρίως στους αγώνες βουνού, είναι πιθανόν οι φυσιολογικές προσαρμογές και οι αιτίες κόπωσης να διαφέρουν από αυτές των δρόμων σε επίπεδο. Μελέτες σχετικές με την επίδραση της ανηφορικής κλίσης και ταχύτητας στην αύξηση της κατανάλωσης Ο2 είναι σπάνιες ενώ ελάχιστα είναι επίσης και τα προτεινόμενα πρωτόκολλα αξιολόγησης της ικανότητας τρεξίματος σε κλίση. Τέλος, έχει ενδιαφέρον η μελέτη των φυσιολογικών και ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών από τα οποία εξαρτάται άμεσα η απόδοση στους αγώνες ορεινού τρεξίματος.Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να μελετήσει την επίδραση της ανηφορικής κλίσης και της ταχύτητας στο μεταβολισμό (VO2) συγκριτικά με το τρέξιμο σε επίπεδο. Παράλληλα, να καθορίσει τη σχέση επιλεγμένων φυσιολογικών και ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών με την απόδοση στο ορεινό τρέξιμο. Για τον παραπάνω σκοπό διεξήχθησαν 3 μελέτες. Στην 1η μελέτη, οι δοκιμαζόμενοι ήταν 15 άνδρες μέτρια προπονημένοι δρομείς ορεινού τρεξίματος. Στην πρώτη επίσκεψη στο εργαστήριο πραγματοποιήθηκαν ανθρωπομετρήσεις και μέτρηση της VO2max. Στη 2η επίσκεψη μετρήθηκε η υπομέγιστη VO2 σε επιλεγμένες κλίσεις και ταχύτητες. Δρομική οικονομία σε τρέξιμο με κλίση (VO2 1%κλίση) ορίστηκε ως η επιπλέον αύξηση της κατανάλωσης οξυγόνου ανά 1% ανηφορικής κλίσης σε σχέση με το τρέξιμο στο επίπεδο [VO2 1%κλίση = (VO2 με κλίση - VO2 χωρίς κλίση) / %κλίση], για κάθε επιλεγμένη %κλίση και ταχύτητα. Επίσης υπολογίστηκε η μείωση της δρομικής ταχύτητας ανά 1% ανηφορικής κλίσης (ΜΤ/1%κλίση = VO2 1%κλίση /VO21km.h-1 ) για κάθε %κλίση και ταχύτητα. Στην 2η μελέτη το δείγμα αποτέλεσαν 12 άνδρες μέτρια προπονημένοι δρομείς ορεινού τρεξίματος. Μετρήθηκε η VO2max καθώς και η VO2 1%κλίση και η ΜΤ/1%κλίση σε διάφορες κλίσεις και υπομέγιστες ταχύτητες. Μετά από 1 εβδομάδα με τις ίδιες ακριβώς προπονητικές διατροφικές και εργαστηριακές συνθήκες επαναϋπολογίστηκε η VO2 1%κλίση και η ΜΤ/1%κλίση στις ίδιες υπομέγιστες ταχύτητες και κλίσεις για να εκτιμηθεί η αξιοπιστία των δοκιμασιών. Στην 3η μελέτη συμμετείχαν 25 άνδρες μέτρια προπονημένοι δρομείς ορεινού τρεξίματος. Αρχικά πραγματοποιήθηκε αγώνας βουνού 15 km, σε διαδρομή μορφής πυραμίδας (συνεχόμενη ανηφόρα και συνεχόμενη κατηφόρα). Η αξιολόγηση των ανθρωπομετρικών, καρδιαναπνευστικών, ταχυδυναμικών παραμέτρων και της αναερόβιας ικανότητας πραγματοποιήθηκε 4 ημέρες μετά την αγωνιστική προσπάθεια. Τα αποτελέσματα της 1ης μελέτης έδειξαν ότι η ανηφορική κλίση και η ταχύτητα διαφοροποίησαν σημαντικά τη VO2/1% κλίση χωρίς ωστόσο η αλληλεπίδραση αυτών των 2 μεταβλητών να είναι σημαντική. Ειδικότερα σε σταθερή ταχύτητα η VO2/1% κλίση δεν διέφερε ανάμεσα στους αθλητές σε καμία από τις επιλεγμένες κλίσεις. Αντίθετα όταν η κλίση διατηρήθηκε σταθερή η VO2/1% κλίση διαφοροποιήθηκε σημαντικά σε κάθε ταχύτητα. Τα αποτελέσματα ήταν τα ίδια και για την ΜΤ/1% κλίσης.Στα αποτελέσματα της 2ης μελέτης φαίνεται ότι δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές (p>0,05) στις υπολογισμένες παραμέτρους VO2/1% κλίση και ΜΤ/1% κλίσης στην πρώτη και δεύτερη μέτρηση.Στην 3η μελέτη η απόδοση στον αγώνα των 15 km παρουσίασε υψηλή (p<0,05) συσχέτιση r=0,81 και r=0,88 με την vVO2max και την ταχύτητα στο AK αντίστοιχα και με τη μέγιστη μυϊκή ισχύ των εκτεινόντων του γονάτου (r=0,50-53), την αναερόβια ικανότητα (r=0,65) και το % σωματικού λίπους (r=0,7). Παράλληλα πολύ υψηλή συσχέτιση r=0,95 και r=0,96 με την τελική επίδοση παρατηρήθηκε και στο χρόνο κάλυψης του ανηφορικού τμήματος και του κατηφορικού τμήματος του αγώνα αντίστοιχα. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι για την αξιολόγηση της ικανότητας σε τρέξιμο με κλίση (VO2/1% κλίση) μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιαδήποτε ταχύτητα και κλίση εφόσον η προκύπτουσα VO2 είναι <80%VO2max. Φαίνεται ότι σε αυτή τη περίπτωση η αξιοπιστία του πρωτοκόλλου είναι εξασφαλισμένη. Επίσης με τον υπολογισμό της ΜΤ/1% κλίσης οι αθλητές μπορούν να γνωρίζουν ακριβώς την ταχύτητα με την οποία θα τρέχουν στα ανηφορικά τμήματα της διαδρομής έτσι ώστε να αποφύγουν τη πρόωρη μεταβολική οξέωση και αντιοικονομική χρήση των περιορισμένων αποθεμάτων μυϊκού γλυκογόνου. Τέλος τα αποτελέσματα της 3ης μελέτης επιβεβαιώνουν τα ευρήματα της βιβλιογραφίας ότι η απόδοση στο ορεινό τρέξιμο δεν προβλέπεται με το παραδοσιακό μοντέλο των αγώνων αντοχής σε επίπεδες διαδρομές.Λέξεις κλειδιά: ορεινό τρέξιμο, δρομική οικονομία, μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου, απόδοση.