Το πορτραίτο του παιδιού και της παιδικής ηλικίας στα σχολικά εγχειρίδια Θρησκευτικών του Δημοτικού Σχολείου Ελλάδας και Κύπρου

Abstract

Object of research of this thesis is the texts and images on childhood in the Religious Education textbooks of Primary School of Cyprus (first to third grade of 2016, fourth grade of 2017 and fifth to sixth grades of 2019), the Student's Folders of the Primary School of Greece (Student's Folders of 2018) and the Student's Books of the Primary School of Greece (Student's Books of 2020). The objective of the research is to create the portraits of child and childhood as presented in the Religious Education textbooks of Greece and Cyprus and perform a comparison between them. The thesis is structured in two Parts. In the first Part the theoretical framework is presented. The concepts of child, childhood and child labour are explained and definitions are given. References are made to historical views and studies that influenced the discipline of Sociology of Childhood. Discussions for Childhood as referred in the teachings of Christ and the rights of the child are made. The psycho-pedagogical characteristics of childhood are described. The following subjects are presented: Church-State relations in European countries and the laws of the Greek and Cypriot Republics on religion and education. Reference is made to religious education in the countries of Europe. The conditions under which the writing of the textbooks: Student's Folders of Greece, based on the Curriculum of 2017, Student's Books of Greece, based on the Curriculum of 2020 and the school textbooks of Cyprus, based on the Analytical Curricula of 2009 and the restructured Curricula of 2014, are analysed. The second Part of this thesis consists of the research. The methodological paradigm of synthesis of qualitative and quantitative content analysis, composed by German Ph. Mayring, has been used in order to process the data in the best possible way. Initially the material under study was defined. As a next step the conditions under which the textbooks were written were investigated and analyzed. Next, the research questions and the objective of this research were defined. Following this, two category systems were created. One for the texts and one for the images. A qualitative and quantitative content analysis of all the Primary School Religious Education textbooks in Greece and Cyprus, followed. Subsequently, the results were generated and general conclusions were drawn. Then the information was synthesized to form the portrait of the Orthodox Christian child based on the school textbooks of Greece and Cyprus and the comparison between the two portraits was made. At the end of this thesis, suggestions have been formulated concerning the writing of new textbooks for the Religious Education course in Primary School as well as suggestions for further research.

Αντικείμενο της έρευνας της παρούσας διατριβής αποτελούν τα κείμενα και οι εικόνες με θέμα την παιδική ηλικία στα σχολικά εγχειρίδια Θρησκευτικών του Δημοτικού Σχολείου της Κύπρου (Α -Γ τάξεις του 2016, Δ τάξη του 2017 και Ε - Στ τάξεις του 2019), τους Φακέλους Μαθητή της Ελλάδας (Φάκελοι Μαθητή του 2018) και τα Βιβλία Μαθητή της Ελλάδας (Βιβλία Μαθητή του 2020). Σκοπός είναι η δημιουργία και η σύγκριση των πορτραίτων του παιδιού και της παιδικής ηλικίας όπως αυτά παρουσιάζονται στα σχολικά εγχειρίδια Θρησκευτικών της Ελλάδας και της Κύπρου. Η διατριβή διαρθρώνεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο Μέρος παρουσιάζεται το Θεωρητικό πλαίσιο. Δίνεται η ερμηνεία των εννοιών παιδί, παιδική ηλικία και παιδική εργασία. Αναφέρονται ιστορικές απόψεις και μελέτες που επηρέασαν τον επιστημονικό κλάδο της Κοινωνιολογίας της παιδικής ηλικίας. Γίνεται λόγος για την παιδική ηλικία στη διδασκαλία του Χριστού και για τα δικαιώματα του παιδιού. Περιγράφονται τα ψυχοπαιδαγωγικά χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας. Παρουσιάζονται: οι σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους στις ευρωπαϊκές χώρες και οι νόμοι της Ελληνικής και Κυπριακής Δημοκρατίας για τη θρησκεία και την παιδεία. Γίνεται αναφορά στη θρησκευτική εκπαίδευση στις χώρες της Ευρώπης. Αναλύονται οι συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η συγγραφή των Φακέλων Μαθητή Ελλάδας, με βάση το Πρόγραμμα Σπουδών (Π.Σ.) του 2017, των Βιβλίων Μαθητή Ελλάδας, με βάση το Π.Σ. του 2020 και των σχολικών εγχειριδίων της Κύπρου με βάση τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Α.Π.Σ.) του 2009 και των αναδομημένων Α.Π.Σ. του 2014. Το δεύτερο Μέρος της διατριβής αποτελεί η έρευνα. Για την καλύτερη επεξεργασία των δεδομένων έχει χρησιμοποιηθεί το μεθοδολογικό παράδειγμα σύνθεσης ποιοτικής και ποσοτικής ανάλυσης περιεχομένου που συνέθεσε ο Γερμανός Ph. Mayring. Αρχικά καθορίστηκε το υπό έρευνα υλικό. Στη συνέχεια ερευνήθηκαν και αναλύθηκαν οι συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η συγγραφή των σχολικών εγχειριδίων. Ακολούθως, τέθηκαν τα ερευνητικά ερωτήματα και ο σκοπός της έρευνας. Έπειτα, δημιουργήθηκαν δύο συστήματα κατηγοριών. Ένα για τα κείμενα και ένα για τις εικόνες. Ακολούθησε η ποιοτική και ποσοτική ανάλυση περιεχομένου του συνόλου των εγχειριδίων του μαθήματος των Θρησκευτικών του Δημοτικού Σχολείου Ελλάδας και Κύπρου. Εν συνεχεία, εξήχθησαν τα αποτελέσματα και τα γενικά συμπεράσματα. Κατόπιν έγινε σύνθεση των πληροφοριών ώστε να σχηματιστεί το πορτραίτο του ορθόδοξου χριστιανού παιδιού με βάση τα σχολικά εγχειρίδια της Ελλάδας και της Κύπρου και έγινε η σύγκριση ανάμεσα στα δύο πορτραίτα. Στο τέλος της διατριβής έχουν διατυπωθεί προτάσεις που αφορούν τη συγγραφή νέων σχολικών εγχειριδίων για το μάθημα των Θρησκευτικών στο Δημοτικό Σχολείο καθώς και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα.