Η ίδρυση και τα πρώτα χρόνια της Σχολής Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών (τέλη 19ου αι. - 1922): καίρια ζητήματα, μετέωρα βήματα

Abstract

This thesis argues that two key issues dominated the field of university studies in the natural and mathematical sciences from the end of the 19th century until the beginning of the interwar period. The first was related to the demand that the University of Athens provide a specialised education in the natural sciences, focused on chemical studies and promised the creation of a scientific staff oriented to the productive sector of the economy. The second was linked to the discussion on the University's missions and, in particular, to the promotion of the aim to strengthen the research dimension of the University's work, alongside its educational mission. These two issues combined to highlight a major third: finding the resources to ensure development in line with the new priorities for education and research. In the light of these key issues, the dissertation examines the process towards the establishment of the School of Natural and Mathematical Sciences and the first years of its autonomous existence. The main axes of the study are the formation, on the one hand, of the teaching staff and, on the other hand, of the scientific staff of the laboratories and museums, which, in the period under consideration, had reached a critical size that encouraged changes in the academic profession. In particular, the dissertation analyses the processes for the establishment of the Department of Chemistry. It highlights the deeper temporal roots of the project and interprets the establishment of the chemistry degree within the context set by three interrelated parameters: the influences of the European debate on higher education and its trajectories due to the experience of war; the internal conditions in Greece and the attempt to formulate a narrative with a visionary perspective for the country; and plans for Greece's role within a wider distribution of power on the geopolitical map.

Η παρούσα διατριβή διατυπώνει τη θέση ότι δύο καίρια ζητήματα δέσποσαν στον χώρο των πανεπιστημιακών σπουδών στις φυσικές και μαθηματικές επιστήμες από τα τέλη του 19ου αιώνα έως την έναρξη του μεσοπολέμου. Το πρώτο σχετιζόταν με το αίτημα το Πανεπιστήμιο Αθηνών να παρέχει μία εξειδικευμένη εκπαίδευση στις φυσικές επιστήμες, είχε επίκεντρο τις χημικές σπουδές και επαγγελία τη δημιουργία ενός επιστημονικού δυναμικού προσανατολισμένου στον παραγωγικό τομέα της οικονομίας. Το δεύτερο συνδεόταν με τη συζήτηση για τις αποστολές του Πανεπιστημίου και συγκεκριμένα με την προβολή της επιδίωξης να ενισχυθεί η ερευνητική διάσταση στο έργο του, παράλληλα με την εκπαιδευτική αποστολή. Τα δύο ζητήματα συνδυαστικά ανέδειξαν ένα μείζον τρίτο: την εξεύρεση των πόρων που θα εξασφάλιζαν μία ανάπτυξη σύστοιχη με τις νέες προτεραιότητες για την εκπαίδευση και την έρευνα. Υπό το πρίσμα αυτών των καίριων ζητημάτων η διατριβή εξετάζει την πορεία προς την ίδρυση της Φυσικομαθηματικής Σχολής και τα πρώτα χρόνια της αυτόνομης λειτουργίας της. Κύριοι άξονες της μελέτης είναι η συγκρότηση, αφενός, του καθηγητικού σώματος και, αφετέρου, του επιστημονικού προσωπικού των εργαστηρίων και των μουσείων το οποίο, στο εξεταζόμενο διάστημα, είχε λάβει κρίσιμο μέγεθος που ευνοούσε αλλαγές στο ακαδημαϊκό επάγγελμα. Ειδικότερα, η διατριβή διερευνά τις διεργασίες γύρω από την ίδρυση του Τμήματος Χημείας. Αναδεικνύει τις βαθύτερες χρονικές ρίζες του εγχειρήματος και ερμηνεύει την τελική ίδρυση του χημικού πτυχίου με βάση τη συνθήκη που όρισαν τρεις αλληλένδετες παράμετροι: οι επιρροές από την ευρωπαϊκή συζήτηση για την ανώτατη εκπαίδευση και οι τροπές της λόγω της βίωσης του πολέμου· οι εσωτερικές συνθήκες στην Ελλάδα και η επιδίωξη να διατυπωθεί ένα αφήγημα με οραματική προοπτική για τη χώρα· καθώς και σχέδια για τον ρόλο της Ελλάδας εντός μίας ευρύτερης κατανομής ισχύος στον γεωπολιτικό χάρτη.