Το θέατρο σκιών στη Θεσσαλονίκη (1912-1940)

Abstract

The present doctoral dissertation belongs to the field of History of the Greek folk theater and in particular deals with the trajectory of the shadow theater in Thessaloniki (1912-1940). Through the recording of quantitative data and the qualitative analysis of the material that resulted from the research, the composition of the image of Karaghiozis as a popular spectacle during this specific period of time is being mapped out and is integrated within the larger historic and cultural landscape of the city. Its relation with other entertainment options of the inhabitants is being examined, the three phases of its evolution, in chronological order, are being determined, the venues of the performances (cafes, theaters, cinemas) are being located and classified according to their characteristics and reference is being made to the audience composition (social, age, ethnological) and the acceptance the spectacle received over time. Also, the Karaghiozi players who were active in the city, the plays they staged and the characteristics of the music in them, are being recorded. Special mention is made of the figure of the Jew of the Greek shadow theatre, who is culturally associated with the Sephardic Jews of the city. In addition, the various views (positive or negative) expressed through the Press by anonymous journalists or well-known intellectuals of the city about Karaghiozis, are being discussed. These views constitute an ideological imprint of the spectacle, regarding its acceptance in the city of Thessaloniki. Finally, publications by the local press that used Karaghiozis to criticize the social and political reality of the time, as well as the dimensions of satire found in performances , are being discussed through relevant examples. The dissertation is accompanied by appendices with charts and evidence from the Press, that refer to the artists, the entertainment venues and the repertoire, which summarize the research data.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή ανήκει στο πεδίο της Ιστορίας του ελληνικού λαϊκού θεάτρου και ειδικότερα πραγματεύεται την πορεία του θεάτρου σκιών στη Θεσσαλονίκη (1912-1940). Μέσα από την ποσοτική καταγραφή και την ποιοτική ανάλυση του υλικού που προέκυψε από την έρευνα, επιχειρείται η σύνθεση της εικόνας του Καραγκιόζη ως λαϊκού θεάματος κατά την συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ενταγμένο μέσα στο ευρύτερο ιστορικό και πολιτισμικό τοπίο της πόλης. Εξετάζεται η σχέση του με άλλες ψυχαγωγικές επιλογές των κατοίκων, καθορίζονται, χρονολογικά ταξινομημένες, οι τρεις φάσεις της διαδρομής του, εντοπίζονται και ταξινομούνται με βάση τα χαρακτηριστικά τους οι χώροι των παραστάσεων (καφενεία, θέατρα, κινηματογράφοι) και γίνεται αναφορά στη σύνθεση (κοινωνική, ηλικιακή, εθνολογική) του κοινού και στην αποδοχή που είχε το θέαμα στο πέρασμα του χρόνου. Επίσης, καταγράφονται οι καραγκιοζοπαίχτες που δραστηριοποιήθηκαν στην πόλη, τα έργα που ανέβασαν και τα χαρακτηριστικά της μουσικής των παραστάσεων. Ειδική μνεία γίνεται στην φιγούρα του Εβραίου, η οποία συνδέεται πολιτισμικά με τους σεφαραδίτες Εβραίους της πόλης. Επιπρόσθετα συζητούνται οι διάφορες απόψεις (θετικές ή αρνητικές) που διατυπώθηκαν μέσω του Τύπου από ανώνυμους δημοσιογράφους ή επώνυμους λογίους της πόλης για τον Καραγκιόζη, που συνιστούν και ένα ιδεολογικό αποτύπωμα του θεάματος σχετικά με την πρόσληψή του στην Θεσσαλονίκη. Τέλος, σχολιάζονται δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου που χρησιμοποιούν τον Καραγκιόζη για την άσκηση κριτικής της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας καθώς και οι διαστάσεις της σάτιρας που συναντώνται σε παραστάσεις και αφορούν στο κοινωνικό πεδίο, μέσα από σχετικά χαρακτηριστικά παραδείγματα. Η διατριβή συνοδεύεται από παραρτήματα με πίνακες και τεκμήρια από τον Τύπο, που αναφέρονται στους καλλιτέχνες, στους χώρους ψυχαγωγίας και στο ρεπερτόριο και που αποτυπώνουν συνοπτικά τα ερευνητικά δεδομένα.