Η αρχιτεκτονική της Ιταλοκρατίας ως μέσο επιβολής και οικειοποίησης του χώρου στα Δωδεκάνησα (1912-1945)

Abstract

This dissertaton deals with the Architecture of the Dodecanese islands during the Italian occupation which resulted to a cultural appropriation and dominance attempt within the specific period from 1912 to 1945.There is a brief historic reference on Italy’s attempts, to get organised and fuction as a Colonial Metropolis in the broad colonial area, before and after the establisment of the Empire in 1936. Secondly, it refers to the Dodecanese area by analysing the land and urban planning, as well as the morphological interventions engaging specific architectural principles. Furthermore, by approaching the detailed overall planning (both of the stable and movable elements), it attempts to provide an overall view of the colonial region which was created by composing a complete expression of the Italian Imperialism.The first two chapters define the historic route and identity of the Italian Imperialism and as well the organisation of the space through the choices of the interventions and the morphological features which promoted the regime’s political image.The third chapter depicts the general political management of the area which leads to the imposement of racial and national differentiations in Libya and Eastern Africa as these are responsible for the geographical determination of the beginning of the Italian Imperialism, its route and its end.From chapters four to eight the research focuses on the Dodecanese area specifying the the historical framework, through a selection of historical reports. The research also illuminates specific issues regarding the new design ad space re-arrangement, of the cities of Rhodes, Kos, Leros and as well as the design of Agricultural settlements in Rhodes and Kos.Chapters nine and ten investigate the urban, suburban and the local interventions and new building comlexes at Prophet Elias, in Rhodes.On chapter eleven there is a reference on the design approach of governmental buildings located in the rest of the slands, whereas chapters twelve and thirteen describe how the local Italian andministrations used specific images and illustrations in various fields, such as tourist brochures, paintings, sculptures, engravings, movies, and emblems-symbols, in order to secure their domination and establish the Colonial rule. Architectural and urban space is being reconstructed and re-organized according to the new design principles found in most of the Italian cities as wella as the broader colonial region, by engedering a morphological correlation between them. Chapter fourteen deals with the ending period of the Italian Colonialism in the Dodecanese and presents the implications of this thirty three years period. It refers to the conclusion of this heritage as a historical memory and as an echo of an appropriation that continues to influence and many times to define the area until nowdays.

Η διατριβή πραγματεύεται την Αρχιτεκτονική της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα μέσω της οποίας επιχειρήθηκε μία πολιτισμική οικειοποίηση και επιβολή στο χώρο, τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο από το 1912 ως το 1945.Γίνεται μία σύντομη ιστορική αναφορά στην προσπάθεια της Ιταλίας, να οργανωθεί και να λειτουργήσει ως μία αποικιακή μητρόπολη, στον ευρύτερο αποικιακό χώρο της πρίν και μετά την ανακήρυξη της Αυτοκρατορίας το 1936. Η έρευνα επικεντρώνεται στο χώρο της Δωδεκανήσου, αναλύοντας τις χωροταξικές - πολεοδομικές και αρχιτεκτονικές επιλογές και επεμβάσεις. Παράλληλα αγγίζοντας το λεπτομερή ολικό σχεδιασμό, προσπαθεί να τον συσχετίσει με μια σφαιρική προσέγγιση του αποικιακού χώρου που δημιουργήθηκε, προσδιορίζοντας και αποκωδικοποιώντας τα χαρακτηριστικά του και τις προθέσεις του.Τα δύο πρώτα κεφάλαια αναφέρονται στην ιστορική διαδρομή και ταυτότητα του Ιταλικού επεκτατισμού, καθώς και την οργάνωση του χώρου μέσα από τις επιλογές τόσο των επεμβάσεων όσο και του ιδιαίτερου τρόπου με τον οποίο η αρχιτεκτονική συγκρότηση φθάνει να επιβάλλει συγκεκριμένα μορφολογικά χαρακτηριστικά που προωθούσαν την πολιτική εικόνα του καθεστώτος.Το τρίτο κεφάλαιο πραγματεύεται τη γενική πολιτική διαχείρισης του χώρου στην κατεύθυνση της επιβολής, των φυλετικών ή εθνικών διαχωρισμών στη Λιβύη και την Ανατολική Αφρική, μια και γεωγραφικά οριοθετούν την αρχή, την πορεία και το τέλος του Ιταλικού επεκτατισμού. Από το τέταρτο έως και το όγδοο κεφάλαιο η έρευνα εστιάζει στον χώρο της Δωδεκανήσου, με τις ιδιαιτερότητες διαμόρφωσης ενός ιστορικού υπόβαθρου επιλεγμένων ιστορικών αναφορών και της διαχείρισης του χώρου στις πόλεις της Ρόδου, της Κω, της Λέρου και των πυρήνων του αγροτικού εποικισμού σε Ρόδο και Κω.Στο ένατο και δέκατο κεφάλαιο ερευνώνται οι περιαστικές και τοπιακές επεμβάσεις καθώς και οι εγκαταστάσεις στον Προφήτη Ηλία στη Ρόδο.Στο ενδέκατο κεφάλαιο μελετάται η διαχείριση του χώρου μέσω των κυβερνητικών κτιρίων στα άλλα νησιά, ενώ στο δωδέκατο και δέκατο τρίτο κεφάλαιο η χειραγώγηση της εικόνας (τουριστικά έντυπα - ζωγραφική - γλυπτική - χαρακτική - κινηματογράφος - εραλδικά σύμβολα) ως μέσου διασποράς μηνυμάτων, οικειοποίησης και επιβολής καθώς και η αντίληψη - αναπαράσταση του χώρου μέσα από τις μορφολογικές αναφορές και τον ολικό σχεδιασμό, έως τις σημειολογικές συγγένειες με την Ιταλία και τον ευρύτερο αποικιακό χώρο.Το δέκατο τέταρτο κεφάλαιο πραγματεύεται το τέλος της Ιταλικής αποικιοκρατίας στα Δωδεκάνησα, καταλήγοντας σε συμπεράσματα για αυτήν την τριαντατριάχρονη πορεία και προσφέροντας ως επίλογο την αναφορά στην ιστορική μνήμη και τον απόηχο της ο οποίος συνεχίζει να επηρεάζει και πολλές φορές να καθορίζει τον χώρο έως σήμερα.

L' Architettura dell’ occupazione italiana nel Dodecancso, fu rispettosa delle direttive del regime fascista e fu coerente con le ambizioni politiche e ideologiche dell' epoca.Fu un tentativo di convergenza delle tendenze architettoniche, alla rìcerca di un lessico morfologico - dominante, di un “Stile coloniale italiano”. Rimane il chiaro segno del fascismo in tutti gli interventi, anche se quest’ ultimi morfologicamente si muovono tra la versione fascista dell’ orientalismo e dell’ ecletticismo italiano, fino alla versione fascista di un razionalismo italiano moderno. L’ organizzazione e gestione dello spazio includevano, a partire da un livello zero, la logica e la realizzazione degli interventi, senza tener conto qualunque scelta funzionale o morfologica preesistente. Non hanno esitato spostare la popolazione autoctona, espropriando vaste zone rurali e urbane, dato che il regime di proprietà esistente costituiva un parametro di importanza secondaria riguardo gli interessi della metropoli e dei coloni italiani. Hanno anche degradato, attraverso interventi su vasta scala, riferimenti storici e culturali, promuovendo e mettendo in rilievo tanto le loro versioni ideologiche, quanto le loro identità ideologiche. L’ ammodernamento e perfino lo sviluppo, riguardavano e favorivano principalmente gli interessi italiani, sulla base della dominazione economica delle isole, e della sua espansione verso l’est, senza però creare rapporti concorenziali riguardo la metropoli. Gli interventi di appropriazione e di dominazone dello spazio e lo sviluppo convergente, non antagonistico rispetto alla metropoli, hanno sostituito i pilastri di base di una chiara gestione coloniale. E questa esperienza, a partire da un livello zero alle colonie, ha costituito molte volte un riferimento di modelli applicabili, tanto per la metropoli, quanto anche per le altre colonie.