Οι πολλαπλές όψεις της θρησκευτικότητας και του ιερού στο έργο της ελληνικής εικαστικής πρωτοπορίας: η εικαστική εγκατάσταση κατά την περίοδο 1969-2007

Abstract

This research is conducted across an array of fields, art, theology and anthropology, aiming at fresh depictions and conceptualisations of the notions of religiosity, sacredness and sacrilegiousness in a disenchanted world. Artistic practice is approached as a mysterium fascinosum et tremendum, as something that simultaneously generates attraction and fear since it portrays the invisible, the unbuilt but also the built (as a desecrated construct). The main problematic is focusing on the notion of “kryptoreligious behaviour” in a secularised social framework; consequently, “kryptoreligious art” is defined and delineated by use of examples drawn from the international visual arts scene. Emphasis is put on the work of contemporary Greek artists, such as Athena Tacha, Nikos Alexiou, Aimilia Papaphilippou, Dimitris Alitheinos, Marios Spiliopoulos, Bia Davou, Panos Charalampous, Stathis Logothetis, Kostis Triantafyllou. Their work is examined to the wider framework of ideas widespread in the Greek and global culture and juxtaposed to the aforementioned notions on the basis of their title, or the selection of material and symbols, or the choice of location for the action. The evolvement of artistic religious references is traced through the study of specific works of the Greek avant-garde.

Η διενεργούμενη έρευνα κινείται μεταξύ τέχνης, θεολογίας και ανθρωπολογίας, επιζητώντας νέες νοηματοδοτήσεις και αποτυπώσεις των εννοιών της θρησκευτικότητας, του ιερού και του βέβηλου σε μια απομαγεμένη εποχή. Η καλλιτεχνική πρακτική προσεγγίζεται ως mysterium fascinosum et tremendum, ως αυτού δηλαδή που προκαλεί ταυτόχρονα έλξη και φόβο καθώς αποτυπώνει το αόρατο, το άκτιστο αλλά και το κτιστό (ως βεβηλωμένη κτίση). Το κύριο αντικείμενο του προβληματισμού, περιστρέφεται γύρω από́ την έννοια της «κρυπτοθρησκευτικής συμπεριφοράς» στο εκκοσμικευμένο γίγνεσθαι, η οποία συνεπάγεται ακολούθως την διατύπωση και τον ορισμό της «κρυπτοθρησκευτικής τέχνης» μέσα από παραδείγματα της διεθνούς εικαστικής σκηνής. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο έργο σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών όπως η Αθηνά Τάχα, ο Νίκος Αλεξίου, η Αιμιλία Παπαφιλίππου, ο Δημήτρης Αληθεινός, ο Μάριος Σπηλιόπουλος, η Μπία Ντάβου, ο Πάνος Χαραλάμπους, ο Στάθης Λογοθέτης, ο Κωστής Τριανταφύλλου. Τα έργα μελετώνται σε συνάρτηση με το ευρύτερο πλαίσιο ιδεών που επικρατούν στην ελληνική και διεθνή κουλτούρα και είτε συνειρμικά μέσα από τον τίτλο, είτε μέσα από την επιλογή υλικού και συμβόλου ή από την επιλογή τόπου δράσης παραπέμπουν στις προειρημένες έννοιες. Μέσα από συγκεκριμένα έργα της ελληνικής πρωτοπορίας θα παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της θρησκευτικής αναφοράς των καλλιτεχνών.