Διαχείριση κρίσεων στην δημόσια διοίκηση, παρουσίαση της υπάρχουσας κατάστασης και διερεύνηση βελτιστοποίησης: η περικοπή των δαπανών υγείας και οι επιπτώσεις στην πρόσβαση των ευπαθών ομάδων στις υπηρεσίες υγείας

Abstract

Introduction: Greece is one of the countries that have recently implemented a significant number of interventions to modernize and improve the profile of public administration, through the annual National Reform Program and other European programs. Reforms that followed, led to the development of the National Health Care system of Greece (ESY) that raised serious socio-economic problems, while inequities in health care continued to exist. The major problem of accessibility in health care services is nowadays even more intense and has brought in sight the necessity of adopting health policies that will ensure universality of health services. Aim: To assess health facilities users’ (general population and refugees) views regarding access to the ESY, identify the barriers and facilitating factors to health care being experienced by health care users and identify changes that have emerged in the public health sector during the last years because of the economic crisis. Methods: In accordance with the overarching aim of the study, a directed content analysis approach based on the theoretical context of the Tanahashi model was considered eligible for the study. The qualitative component of the research included structured interviews with 10 users of health services (5 participants of the general population and 5 refugees), 5 health professionals and 5 health care service experts. Results: According to users the most important problem regarding accessibility in health care services was the lack of staff that affected the quality of services provided while access to medication did not seem to be reported as a serious problem. The short time of contact and interaction between patient-physician was considered a barrier in acceptance of care. Participants acknowledge that health-care services are maintained and preserved exclusively through the personal dedication of staff. All informants agreed to the limited cover of costs from health insurance, bureaucracy, the stigmatization and social exclusion of poorest people, the huge waiting times for appointments and trust on physicians’ competence and quality. Discrepancies between users were noted on quality of hospital facilities and medical supplies provided by the health system. Conclusions: Taking account of the aforementioned findings, several issues are highlighted. First, to re-organize the present health care network to establish a more comprehensive and less stigmatizing procedure for expanding health coverage to uninsured people when seeking for health services. Second, a change in orientation of the ESY services provided, that should aim to establish a more comprehensive procedure for expanding health coverage. Similar future qualitative studies are encouraged to gain better insight of other accessibility problems.

Εισαγωγή: Η Ελλάδα αποτελεί μία από τις χώρες όπου τα τελευταία έτη υιοθετήθηκε σημαντικός αριθμός παρεμβάσεων προς τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης, τόσο στο πλαίσιο του ετήσιου Εθνικού Προγράμματος Μεταρρυθμίσεων, όσο και των επιμέρους ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Οι μεταρρυθμίσεις των δεκαετιών που ακολούθησαν τη δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ), επέφεραν κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις, ενώ παράλληλα συνέχισαν να ισχύουν οι ανισότητες και οι διαφορετικοί όροι σε σχέση με την κατανομή των παροχών σε όλο τον πληθυσμό. Το μείζον πρόβλημα της προσβασιμότητας του πληθυσμού της χώρας στο αγαθό της υγείας, εγείρεται στις μέρες μας ολοένα και πιο έντονα και καθιστά επιτακτική την ανάγκη πολιτικών υγείας, για την εξασφάλιση της ισότητας και της καθολικότητας των υπηρεσιών. ΣΚΟΠΟΣ: Η περιγραφή της διαδικασίας πρόσβασης των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού (γηγενείς και μετανάστες) στο ΕΣΥ, μέσω της αποτύπωσης των καταστάσεων που βιώνουν, της περιγραφής των συναισθημάτων τους κατά τη διάρκεια της διαδρομής τους στο σύστημα υγείας, ο εντοπισμός των εμποδίων που συναντούν, αλλά και ο προσδιορισμός των παραγόντων , οι οποίοι διευκολύνουν την πρόσβασή τους στις δομές υγείας, βάσει των πέντε διαστάσεων του σχετικού θεωρητικού πλαισίου του Tanahashi. ΜΕΘΟΔΟΣ-ΥΛΙΚΟ: Η παρούσα μελέτη αφορά σε μια ποιοτικής μεθοδολογίας προσέγγιση ( καθοδηγούμενη ανάλυση περιεχομένου, «directed content analysis»), στην οποία γίνεται στοχευμένη αναζήτηση των διεργασιών που έχουν θεμελιωθεί μέσα από καθιερωμένα θεωρητικά μοντέλα και συγκεκριμένα του Tanahashi. Οι συμμετέχοντες ήταν 10 χρήστες υπηρεσιών υγείας (5 γηγενείς και 5 μετανάστες), 5 επαγγελματίες υγείας (ΕΥ) από τον κλινικό χώρο και 5 διαμορφωτές πολιτικών για την υγεία. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Στη διάσταση που αφορούσε στη διαθεσιμότητα των υπηρεσιών υγείας, οι συμμετέχοντες ανέφεραν πως το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η έλλειψη προσωπικού που επηρεάζει το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών, ενώ η πρόσβαση στη φαρμακευτική αγωγή δεν φάνηκε να αποτελεί πρόβλημα. Ο μικρός χρόνος επαφής και αλληλεπίδρασης μεταξύ ασθενή-ΕΥ, βρέθηκε να λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας αποδοχής της φροντίδας, ενώ αναφορικά με το στιγματισμό και τις διακρίσεις κατά την παροχή υπηρεσιών υγείας, οι χρήστες διατυπώνουν την ανησυχία τους για την παρουσία τέτοιων φαινομένων, κυρίως απέναντι στις μειονοτικές και ευπαθείς ομάδες. Οι χρήστες αναγνωρίζουν ότι παρά τις ελλείψεις σε προσωπικό και τις εργασιακές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ΕΥ, το υψηλό επίπεδο υπηρεσιών υγείας διατηρείται, χάρη στην αφοσίωση αυτών στο καθήκον τους. Τα λειτουργικά προβλήματα των υπηρεσιών υγείας και η γραφειοκρατία εξακολουθούν σύμφωνα με τις δηλώσεις των χρηστών να υφίσταται σε μεγάλο βαθμό στις δομές παροχής υπηρεσιών υγείας και να αποτελούν σημαντικό εμπόδιο στην κάλυψή των αναγκών τους από το σύστημα υγείας. Δεν ισχύειεί το ίδιο για τους ΕΥ, οι οποίοι πιστεύουν ότι το πρόβλημα της γραφειοκρατίας έχει περιοριστεί σημαντικά, τόσο μέσα από τις τηλεφωνικές γραμμές που μπορούν οι χρήστες να επικοινωνήσουν για ραντεβού, όσο και από τις λειτουργικές ηλεκτρονικές πλατφόρμες, μέσα από τις οποίες μπορούν να αιτηθούν για υπηρεσίες που αφορούν διάφορες παροχές. Από τις απαντήσεις των χρηστών προέκυψε ότι υπάρχει εμπιστοσύνη στην κρίση των ιατρών του συστήματος υγείας, η οποία είναι απαραίτητη για την οικοδόμηση ισχυρής θεραπευτικής σχέσης, ωστόσο, η οικονομική επιβάρυνση από τη συμμετοχή στη φαρμακευτική δαπάνη και τις λοιπές εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις, φαίνεται πως αποτελεί εμπόδιο, καθώς επηρεάζει την συμμόρφωσή τους στη θεραπεία. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Από τα αποτελέσματα της μελέτης προέκυψε ότι απαιτείται ο κατάλληλος στρατηγικός σχεδιασμός για την οργάνωση ενός δικτύου παροχής υπηρεσιών υγείας, το οποίο θα έχει στόχο την άρση των δυσκολιών και εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι χρήστες των υπηρεσιών κατά την αναζήτηση φροντίδας υγείας. Για να επιτύχει το ελληνικό σύστημα υγείας την παροχή υψηλής ποιότητας και ισότητας υπηρεσιών υγείας, θα πρέπει ο προσανατολισμός του να είναι προς την κατεύθυνση της διευκόλυνσης των ασθενών μέσα στο σύστημα υγείας και μέσα από την αναγνώριση των προβλημάτων τους. Μελέτες ποιοτικού χαρακτήρα, όπως και η παρούσα, μπορούν να συνδράμουν ουσιαστικά προς την κατεύθυνση αυτή.