Ανάπτυξη μιας τεχνολογικά υποστηριζόμενης διδακτικής προσέγγισης ανάπτυξης δεξιοτήτων αναγνώρισης επιχειρηματικών ευκαιριών σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Abstract

The purpose of this thesis is to create and validate a new, technologically supported, didactic approach for the development of business opportunity recognition skills in Secondary Education students. Business opportunity recognition is a cognitive process. It consists of distinct phases that someone follows, to identify and evaluate a particular idea as an opportunity to start a successful business. It is a skill that can be developed like any other skill and entrepreneurial education (Ε.Ε.) is the ideal means to achieve it. The demands of the rapidly changing economic environment and the needs of the new generation of students form the framework within which Ε.Ε. is called to develop modern pedagogical approaches, with emphasis on experiential learning and practice. An Ε.Ε. program for secondary school students should promote the development of skills and attitudes, expecting that regardless of career choice, graduates will develop, evaluate and use them in different contexts, as students, employees or citizens, gaining an entrepreneurial spirit that will enable them to face challenges as opportunities. This thesis proposes a didactic approach to Ε.Ε. that (a) implements a method of measuring the entrepreneurial readiness of Secondary Education students, in order to create alternative scenarios / learning paths, (b) includes supportive learning material to close students' knowledge gaps on entrepreneurship (c) provides guided practice of business opportunity recognition through critical reflection; (d) is supported by educational technologies and (e) associates each of its individual activities with the two international frameworks of entrepreneurial competencies, EntreComp and NCSEE. The proposed didactic approach is tailored for secondary education, since at this stage E.E. should not be solely viewed as how to start a business, which seems to be a challenging issue for the majority of school children. The approach focuses on how students develop increasing autonomy and responsibility (according EntreComp) while mastering the core entrepreneurial skill of business opportunity recognition, alongside with the basics of economy (according NCSEE) and competencies such as problem-solving, risk assessment, creativity. The special outcome of E.E. at this stage is motivation and empowerment of students with an entrepreneurial mindset that can serve them regardless of career path. The orchestration of the learning activities of the proposed didactic approach, in a technologically supported learning environment, enables the students of secondary education, according to their identified initial readiness, to acquire the needed knowledge and skills in order to perform subsequently four distinct groups of activities related to a given business idea. Students combine field research and bibliographic study to detect market needs and trends in a thematic field, investigate about potential competitors, analyze data on the financial viability of the business idea and create its business model. By applying problem-solving principles in an inquiry-based and collaborative learning environment, students develop business opportunity recognition skills. The proposed didactic approach was implemented in two pilot studies, in a large sample of students, in authentic school environments of Secondary Education. Systematic evaluation was conducted after each implementation, in order to investigate the learning effectiveness and acceptability of the approach. The findings served to make methodological improvements to the didactic approach. Its final form now constitutes a new, modern, complete, validated didactic proposal, available for implementation in real educational settings, aiming at developing business opportunity recognition skills of Secondary Education students.

H παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται το ερευνητικό θέμα της δημιουργίας και αξιολόγησης μιας νέας, τεχνολογικά υποστηριζόμενης διδακτικής προσέγγισης για την ανάπτυξη δεξιοτήτων αναγνώρισης επιχειρηματικών ευκαιριών σε μαθητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Η αναγνώριση επιχειρηματικών ευκαιριών είναι μια γνωστική διεργασία που περιλαμβάνει διακριτές διαδικασίες που ακολουθεί κάποιος προκειμένου να εντοπίσει και να αξιολογήσει μια συγκεκριμένη ιδέα ως ευκαιρία για να ξεκινήσει μια επιτυχή επιχείρηση. Πρόκειται για μια δεξιότητα που μπορεί να αναπτυχθεί όπως κάθε άλλη δεξιότητα και ο ιδανικός τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι μέσω της επιχειρηματικής εκπαίδευσης (Ε.Ε.). Οι απαιτήσεις του ταχέως μεταβαλλόμενου οικονομικού περιβάλλοντος και οι ανάγκες της νέας γενιάς μαθητών διαμορφώνουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο η Ε.Ε. καλείται να αναπτύξει σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις, με έμφαση στην εμπειρική μάθηση και την πρακτική άσκηση. Ένα πρόγραμμα Ε.Ε. στο γυμνάσιο και το λύκειο θα πρέπει να προάγει την ανάπτυξη δεξιοτήτων και συμπεριφορών, με την προσδοκία ότι, ανεξάρτητα από την επιλογή σταδιοδρομίας, οι απόφοιτοι θα τις εξελίσσουν, θα τις αξιολογούν και θα τις αξιοποιούν σε διαφορετικά πλαίσια - ως φοιτητές, εργαζόμενοι ή πολίτες - διαθέτοντας επιχειρηματικό πνεύμα που θα τους παρωθεί να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις ως ευκαιρίες. Η διδακτική προσέγγιση Ε.Ε. που προτείνεται στη διατριβή (α) αξιοποιεί μέθοδο μέτρησης της επιχειρηματικής ετοιμότητας (readiness) μαθητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για τη δημιουργία εναλλακτικών σεναρίων/ διαδρομών μάθησης, (β) περιλαμβάνει υποστηρικτικό μαθησιακό υλικό για τη βελτίωση του θεωρητικού υπόβαθρου των μαθητών σχετικά με την επιχειρηματικότητα, (γ) παρέχει καθοδηγούμενη πρακτική εξάσκηση αναγνώρισης επιχειρηματικών ευκαιριών μέσω κριτικού αναστοχασμού, (δ) αξιοποιεί εκπαιδευτικές τεχνολογίες και (ε) συσχετίζει κάθε επιμέρους δραστηριότητά της με τα δύο διεθνή πλαίσια αναφοράς επιχειρηματικών ικανοτήτων Επιχειρείν EntreComp και National Content Standards for Entrepreneurship Education (NCSEE).Η προτεινόμενη διδακτική προσέγγιση σχεδιάστηκε για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, διότι σε αυτό το στάδιο η Ε.Ε. δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται κυρίως ως μέθοδος εκμάθησης «πώς να ξεκινήσω μια επιχείρηση», που φαίνεται ότι δυσκολεύει την πλειοψηφία των μαθητών. Η προτεινόμενη προσέγγιση εστιάζει στο πώς οι μαθητές θα αναπτύξουν σταδιακά αυτονομία και υπευθυνότητα (σύμφωνα με το EntreComp), ενώ κατακτούν τη βασική δεξιότητα της αναγνώρισης επιχειρηματικών ευκαιριών παράλληλα με βασικές γνώσεις οικονομίας (σύμφωνα με το NCSEE) και ικανότητες όπως η επίλυση προβλήματος, η εκτίμηση κινδύνου, η δημιουργικότητα. Το αναμενόμενο αποτέλεσμα της Ε.Ε. σε αυτό το στάδιο είναι η παροχή κινήτρων και η ενδυνάμωση των μαθητών με επιχειρηματικό πνεύμα που μπορεί να τους βοηθήσει στη ζωή τους ανεξάρτητα από την πορεία της καριέρας τους. Η ενορχήστρωση των μαθησιακών δραστηριοτήτων της προτεινόμενης διδακτικής προσέγγισης, μέσα σε ένα τεχνολογικά υποστηριζόμενο μαθησιακό περιβάλλον, παρέχει στους μαθητές τη δυνατότητα, με βάση την αναγνώριση της αρχικής ετοιμότητάς τους, να αποκτήσουν κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες, ώστε να πραγματοποιήσουν στη συνέχεια τέσσερις διακριτές ομάδες δραστηριοτήτων που αφορούν στην αξιολόγηση μιας συγκεκριμένης επιχειρηματικής ιδέας. Οι μαθητές συνδυάζουν έρευνα πεδίου με βιβλιογραφική μελέτη, και προβαίνουν σε ανίχνευση αναγκών και τάσεων της αγοράς σε ένα θεματικό πεδίο, εξετάζουν τις προτάσεις από πιθανούς ανταγωνιστές, αναλύουν στοιχεία σχετικά με την οικονομική βιωσιμότητα της επιχειρηματικής ιδέας και δημιουργούν το επιχειρηματικό της μοντέλο. Εφαρμόζοντας τις αρχές επίλυσης προβλήματος μέσα σε ένα περιβάλλον διερευνητικής και συνεργατικής μάθησης, οι μαθητές καλλιεργούν δεξιότητες αναγνώρισης επιχειρηματικών ευκαιριών. Η προτεινόμενη διδακτική προσέγγιση αναπτύχθηκε και ολοκληρώθηκε μέσα από μια συνεχόμενη ερευνητική διαδικασία. Εφαρμόστηκαν δυο μελέτες περίπτωσης σε μεγάλο δείγμα κάθε φορά, σε αυθεντικά σχολικά περιβάλλοντα στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Με τις συστηματικές αξιολογήσεις των εφαρμογών αυτών διερευνήθηκε η μαθησιακή αποτελεσματικότητα και αποδεκτικότητα της προσέγγισης. Τα συμπεράσματα που προέκυψαν αξιοποιήθηκαν ώστε να γίνουν μεθοδολογικές βελτιώσεις. Στην τελική της μορφή αποτελεί μια νέα, ολοκληρωμένη, σύγχρονη διδακτική πρόταση Ε.Ε., διαθέσιμη για υλοποίηση σε πραγματικές εκπαιδευτικές συνθήκες, με στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων αναγνώρισης επιχειρηματικών ευκαιριών σε μαθητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.