Η μετασχηματιστική ηγεσία ως παράγοντας διαμόρφωσης της οργανωσιακής κουλτούρας στην ελληνική δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Abstract

The impact of the globalization on the international educational policy creates new demands and puts pressure on the public educational organizations in order to determine a new era. The upgrade in the culture of educational organizations and the adoption of leadership models that are capable to lead to increased productivity of all their members falls under this concept. The aim of this study is to examine the contribution of the transformational leadership to shaping the organizational culture in the Greek public secondary education. The study investigates the Greek high school principals’ and teachers’ views on the organizational culture type they perceive as existent, as well as the one they would prefer in the next five years. Moreover, it investigates their views on the leadership models which they perceive that the school principles adopt. In order to achieve the purpose of this study, an empirical research has been carried out throughout Greece. The sample of 579 participants (444 teachers and 135 principals) originated from 357 high schools. The Organizational Culture Assessment Instrument of Cameron and Quinn has been chosen, which studies four types of organizational culture: the clan, the adhocracy, the market and the hierarchy. The Multifactor Leadership Questionnaire 5x-Short of Avolio and Bass was adopted in order to examine the transformational, transactional and passive leadership models. The results of the research that emerged from the data of principals’ and teachers’ views led to a comparative study. According to the current situation in the schools the most important findings are: a) teachers strongly choose the hierarchical model as their first choice and the clan culture as a second, also strong choice, b) for the principals, clan culture is their first choice while the hierarchical model comes in the second place as a strong choice as well, c) both principals and teachers choose for the third and fourth place the types of adhocracy and market culture respectively. For the preferred type principals and teachers agree on: a) the strong dominance of the clan culture, b) the choice of the hierarchical culture in the second place and their desire for the strong reduction of this type. As far as the leadership models are concerned, it appears that: a) the transformational leadership is dominant and the principals perceive it more strongly than teachers, b) the transactional type comes in second, though with a strong presence, c) moderate to strong positive correlation of the two types has emerged. Concerning the influence of the transformational leadership on shaping the organizational culture of schools there have been pointed out encouraging findings about their correlation and the prediction of the organizational culture by the transformational leadership. The impact of the demographic characteristics is not considered to differentiate the principals’ and teachers’ views. The findings point out the tendency for transition from the hierarchical type to the clan culture in high schools in Greece and highlight the tendency to enrich the principals' managerial style with elements of transformational leadership. The conclusions might influence the educational policy in the establishment of a culture of cooperation, so that high effectiveness can be achieved in the field of public secondary education in Greece.

Ο αντίκτυπος της παγκοσμιοποίησης στη διεθνή εκπαιδευτική πολιτική, εγείρει νέες απαιτήσεις, πιέζοντας τους δημοσίους εκπαιδευτικούς οργανισμούς να καθορίσουν νέα τροχιά. Στο πλαίσιο εντάσσεται η αναβάθμιση της κουλτούρας των εκπαιδευτικών οργανισμών και της υιοθέτησης ηγετικών μοντέλων, ικανών για την παραγωγική δραστηριοποίηση όλων των μελών τους. Σκοπό της παρούσας διατριβής αποτελεί η διερεύνηση της συμβολής της μετασχηματιστικής ηγεσίας στη διαμόρφωση της οργανωσιακής κουλτούρας στην ελληνική δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ειδικότερα, διενεργείται η ανίχνευση των απόψεων των διευθυντών/ντριών και των εκπαιδευτικών, σχετικά με τον υφιστάμενο και επιθυμητό τύπο κουλτούρας για την επόμενη πενταετία, καθώς σχετικά και με τα ηγετικά μοντέλα που επικρατούν στα ελληνικά σχολεία της δημόσιας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Διενεργήθηκε πανελλήνια έρευνα από την οποία προέκυψαν 2 δείγματα, 444 εκπαιδευτικών και 135 διευθυντών/ντριών, που προήλθαν από 357 σχολικές μονάδες. Για τη συλλογή δεδομένων επιλέχθηκαν: α) το εργαλείο Αξιολόγησης Οργανωσιακής Κουλτούρας (OCAI) των Cameron και Quinn, που αναφέρεται στους τύπους της κουλτούρας της οικειότητας, της καινοτομίας, της αγοράς και της ιεραρχίας και β) το Πολυπαραγοντικό Ερωτηματολόγιο Ηγεσίας (MLQ 5x-Short) των Avolio και Bass, για τη μέτρηση του μετασχηματιστικού, του συναλλακτικού και του παθητικού ηγετικού στυλ. Τα συμπεράσματα διχοτομήθηκαν σε δύο άξονες, των διευθυντών/ντριών και των εκπαιδευτικών και οδήγησαν σε συγκριτική μελέτη μεταξύ τους. Σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση τα κυριότερα είναι: α) η ισχυρή πρώτη επιλογή του ιεραρχικού μοντέλου από τους εκπαιδευτικούς, με παράλληλη ισχυρή εμφάνιση της κουλτούρας της οικειότητας στη δεύτερη θέση, β) η πρώτη επιλογή της κουλτούρας της οικειότητας από τους διευθυντές, με την ισχυρή επιλογή της ιεραρχίας στη δεύτερη θέση και γ) η ασθενέστερη εμφάνιση των τύπων της καινοτομίας και της αγοράς στην τρίτη και τέταρτη θέση αντίστοιχα, από διευθυντές και εκπαιδευτικούς. Για τον επιθυμητό τύπο, διευθυντές και εκπαιδευτικοί συμφωνούν: α) στην ισχυρή επικράτηση της κουλτούρας της οικειότητας, β) στην επιλογή για τη δεύτερη θέση της κουλτούρας της ιεραρχίας, για την οποία επιθυμούν αμφότεροι την ισχυρή μείωσή της. Ως προς τα ηγετικά μοντέλα φαίνεται ότι: α) η μετασχηματιστική ηγεσία είναι κυρίαρχη, με τους διευθυντές/ντριες να την αντιλαμβάνονται εντονότερα από τους εκπαιδευτικούς, β) το συναλλακτικό μοντέλο ακολουθεί με μικρή διαφορά και γ) εντοπίζεται μέτρια έως ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ των δύο τύπων. Ως προς την επίδραση της μετασχηματιστικής ηγεσίας στη διαμόρφωση της κουλτούρας των σχολικών μονάδων, αναδείχθηκαν ενθαρρυντικά ευρήματα σχετικά με τη συσχέτισή τους και τη δυνατότητα πρόβλεψης της κουλτούρας των σχολικών οργανισμών. Η επίδραση των δημογραφικών παραγόντων δεν καταγράφηκε ως στοιχείο έντονης διαφοροποίησης των αντιλήψεων διευθυντών/ντριών και εκπαιδευτικών. Από τα ευρήματα αναδεικνύεται η τάση για μετακίνηση της κουλτούρας των σχολικών μονάδων από τον ιεραρχικό τύπο στον αντίστοιχο της οικειότητας, καθώς επίσης και η τάση για τον εμπλουτισμό του διαχειριστικού στυλ των διευθυντών/ντριών με στοιχεία μετασχηματιστικής ηγεσίας. Τα συμπεράσματα θα μπορούσαν να επηρεάσουν την εκπαιδευτική πολιτική για την καθιέρωση ενός πνεύματος συνεργασίας, έτσι ώστε να επιτευχθεί υψηλή αποτελεσματικότητα στον τομέα της δημόσιας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα.