Διερεύνηση και ανάλυση της περιβαλλοντικής ευαισθησίας του κοινού σε περίοδο οικονομικής κρίσης

Abstract

The aim of this doctoral dissertation is the investigation of the citizens’ views on major environmental issues related to living in big cities. The environmental problems that the research focused on were the domestic water management, the Urban Solid Waste (USW) management and the heating means and the annoyance of citizens from air pollution. The selection of the environmental problems was based on the literature review and the bibliometric analysis, as well as on the current situation in Greece regarding the implementation of environmental policies and on the obligation of the state to be in compliance with European regulations. For the needs of the research respective questionnaires were drawn up and addressed to permanent residents of Attica. Domestic water and solid waste management are linked to long-term environmental policies; correspondingly public opinion is considered more resilient over time. Therefore, the relevant research was carried out for one year (2016-2017). The environmental problem of annoyance from air pollution is directly related to the burning of biomass for domestic heating as well as to the limitations been imposed by the current economic crisis. In this context, this survey was preferred to be repeated at different times (2012-2013, 2014-2015, 2016-2017, 2018-2019), thus allowing the investigation of the variation of public opinion over time. Individual objectives of the research were the investigation of the correlation of variables with the socio-economic characteristics of the participants, the identification of common patterns of responses between the research tools, the investigation of determinants in key environmental policy parameters, as well as the investigation of the variation of citizens’ views over time. For the analysis of the data, statistical processing methods were used (descriptive statistics, independence test x2, One-way Analysis Of variance, Principal Components Analysis, binary logistic regression). The results of the research indicate that water scarcity should not be considered a major environmental problem, in contrast to solid waste management and air pollution. The educational level has a significant impact on the environmental and social parameters of water and solid waste management, while the political beliefs of the participants are related to the economic parameters of the environmental problems. In the case of air pollution most of the variables are affected by gender, age and marital status. In order to promote the related environmental policies, it is important to raise public awareness on environmental issues and to increase the citizens’ confidence level in the institutions related to the design and implementation of policies.

Στόχο της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί η διερεύνηση των απόψεων των πολιτών για κύρια περιβαλλοντικά προβλήματα που σχετίζονται με τη ζωή στις μεγαλουπόλεις. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα στα οποία εστιάστηκε η έρευνα ήταν η διαχείριση του νερού οικιακής χρήσης, η διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) και ο τρόπος θέρμανσης και η όχληση από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η επιλογή των περιβαλλοντικών προβλημάτων βασίστηκε στην βιβλιογραφική επισκόπηση, στην βιβλιομετρική ανάλυση, στην τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα, όσον αφορά την εφαρμογή περιβαλλοντικών πολιτικών, και στην υποχρέωση εκπλήρωσης ευρωπαϊκών υποχρεώσεων. Για την διενέργεια των ερευνών καταρτίστηκαν τα αντίστοιχα ερωτηματολόγια τα οποία απευθύνθηκαν σε μόνιμους κατοίκους της Αττικής. Η διαχείριση του νερού οικιακής χρήσης και η διαχείριση των αποβλήτων συνδέονται με μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές πολιτικές και οι απόψεις του κοινού θεωρούνται πιο ανθεκτικές στο χρόνο. Ως εκ τούτου, οι σχετικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν μια χρονιά (2016-2017). Το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης συνδέεται άμεσα με την καύση βιομάζας για οικιακή θέρμανση καθώς και με την τρέχουσα οικονομική κρίση. Στο πλαίσιο αυτό, η συγκεκριμένη έρευνα επιλέχθηκε να επαναληφθεί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές (2012-2013, 2014-2015, 2016-2017, 2018-2019) επιτρέποντας τη διερεύνηση της μεταβολής των απόψεων του κοινού στο χρόνο. Επιμέρους στόχους της έρευνας αποτέλεσαν η διερεύνηση της συσχέτισης των μεταβλητών με τα κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων, ο εντοπισμός κοινών μοτίβων απαντήσεων μεταξύ των εργαλείων της έρευνας, η διερεύνηση των προσδιοριστικών παραγόντων σε βασικές παραμέτρους των περιβαλλοντικών πολιτικών καθώς και η διερεύνηση της ανθεκτικότητας των απόψεων των πολιτών στο χρόνο. Για την ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν στατιστικές μέθοδοι επεξεργασίας (περιγραφική στατιστική, έλεγχος ανεξαρτησίας χ2, ανάλυση διασποράς μιας κατεύθυνσης, ανάλυση κύριων συνιστωσών, διωνυμική λογιστική παλινδρόμηση). Από τα αποτελέσματα της έρευνας προέκυψε ότι η έλλειψη νερού δεν αποτελεί σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα, σε αντίθεση με τη διαχείριση των ΑΣΑ και την όχληση από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Το εκπαιδευτικό επίπεδο έχει σημαντική επίδραση στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές παραμέτρους της διαχείρισης του νερού και των ΑΣΑ ενώ η πολιτική τοποθέτηση στις οικονομικές παραμέτρους των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Στην όχληση από την ατμοσφαιρική ρύπανση παρατηρείται μια διαφοροποίηση, καθώς στις περισσότερες μεταβλητές επιδρούν το φύλο, η ηλικία και η οικογενειακή κατάσταση. Για την προώθηση παραμέτρων που άπτονται περιβαλλοντικών πολιτικών (τιμολογιακή πολιτική του νερού, ανακύκλωση, κομποστοποίηση, όχληση από ατμοσφαιρική ρύπανση) είναι σημαντική η ευαισθητοποίηση των πολιτών για τα περιβαλλοντικά θέματα και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης στους φορείς σχεδιασμού και υλοποίησης των σχετικών παρεμβάσεων.