Ο ρόλος του περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού στον ελληνικό χώρο: αποτίμηση προκλήσεις και προοπτικές

Abstract

The role of spatial planning as a policy tool during periods of great recession and transformations becomes a necessity for the enhancement of productive activities. The concept of resilience involves not only the development of reaction to shocks but also the establishment of a regional system with a high level of adaptive capacity that can both adjust, reactively and proactively, to changing framework conditions. Spatial planning in synergy with the national and regional development policy can ensure better the desired outcome. The spatial organization of productive activities and their optimal integration in the regional and sub-regional scale incorporates the national development and spatial priorities and adapts them in the best possible way to local peculiarities. Moreover, it strengthens the economic, geographical, natural and cultural advantages and promotes further those with greater added value. The dissertation examines the importance of regional spatial planning in Greece and its contribution to the sustainable development of the country. It focuses on the contribution of Regional Spatial Planning Frameworks to the sustainable development of productive activities. A complex methodology of comparative evaluation based on institutional documents and plans of the new Regional Spatial Frameworks is proposed, with a precise procedure and specification of evaluation indicators for spatial planning at the regional level. In parallel, there is an assessment of the coordination between development policy and spatial planning based on the tools of the Strategic Research and Technology for Smart Specialization (RIS3) and the Regional Spatial Frameworks respectively. The regional research and investment strategies (RIS3) are place-based approaches that strengthen territorial cohesion. The multidisciplinary approach points out the key issues and the assessment of the regional spatial planning in facing emerging challenges and prospects.

Ο ρόλος του χωροταξικού σχεδιασμού ως εργαλείο πολιτικής σε συνθήκες μεγάλης ύφεσης και μετασχηματισμών καθίσταται αναγκαίος για την ενίσχυση των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Η έννοια της ανθεκτικότητας περιλαμβάνει όχι μόνο την αντίδραση στους εξωτερικούς κραδασμούς, αλλά και την εγκαθίδρυση ενός συστήματος με υψηλό βαθμό προληπτικής και κατασταλτικής προσαρμοστικότητας στις αλλαγές των ευρύτερων συνθηκών. Ο χωροταξικός σχεδιασμός σε συνεργασία με την αναπτυξιακή πολιτική εθνικού και περιφερειακού επιπέδου είναι σε θέση να διασφαλίσει καλύτερα το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η χωρική οργάνωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων και η βέλτιστη ένταξη τους στο χώρο, στην περιφερειακή και υποπεριφερειακή κλίμακα, ενσωματώνει τις εθνικές αναπτυξιακές και χωρικές προτεραιότητες και τις προσαρμόζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις τοπικές ιδιαιτερότητες, τις συμπληρώνει ενδυναμώνοντας τα οικονομικά, γεωγραφικά, φυσικά και πολιτιστικά πλεονεκτήματα και ενισχύει περισσότερο αυτές που μπορούν να της δώσουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία. Η διατριβή εξετάζει τη σημασία του περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού στον ελληνικό χώρο και τη συμβολή του στην ανάπτυξη της χώρας με όρους βιωσιμότητας. Το κύριο σημείο εστίασης αποτελεί η διερεύνηση της συμβολής των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων στην βιώσιμη ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Προτείνεται σύνθετη μεθοδολογική προσέγγιση συγκριτικής αξιολόγησης των θεσμικών κειμένων των νέων Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων για τις παραγωγικές δραστηριότητες, με συγκεκριμένα βήματα και προσδιορισμό δεικτών αξιολόγησης του περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού. Παράλληλα ερευνάται η σχέση μεταξύ αναπτυξιακού και χωρικού σχεδιασμού στη βάση του εργαλείου των Περιφερειακών Σχεδίων της Στρατηγικής Έρευνας και Τεχνολογίας για την Έξυπνη Εξειδίκευση (RIS3), που δίνει έμφαση στην τοποκεντρική προσέγγιση ενισχύοντας την εδαφική συνοχή. Η πολυθεματική προσέγγιση οδηγεί σε επισημάνσεις βασικών ζητημάτων και τελικά στην αποτίμηση του ρόλου του περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού στην αντιμετώπιση των προκλήσεων και των προοπτικών που αναδεικνύονται.