Γνωστικοί μηχανισμοί που εμπλέκονται στη διατροφική συμπεριφορά

Abstract

The scope of the present thesis was to understand the cognitive mechanisms ivolved in certain aspects of eating behavior. For that reason we conducted a series of studies. Eating behavior is the result of the brain processing of stimuli. Stimuli brain processing is based on previously stored knowledge in the long-term memory and produces a certain behavior. The knowledge we hold has been acquired though cognitive processes (eg. memory, attention, perception, etc.). Therefore, cognitive processes play a crucial role in eating behavior and their study constitutes the most integrated approach to understand human eating behavior. We first looked into the relation between semantic memory, priming and nutrition. Food preferences are one of the most influential factors in eating behavior (Ogden, 2010). Therefore, it is very important to be able to indirectly assess the food preferences of the individual. In our first study we showed that verbal fluency task could serve as a fast, easy, accurate and reliable method to indirectly assess the food preferences of the individual. Also, through the verbal fluency task execution, it was deducted that certain taste categories are intermingled with certain emotions. Subsequently, we dealt with semantic and episodic memory, via the concept of episodic future thought that constructs life goals and food preferences. The results demonstrated that certain life goals are related to individual’s food preferences taking into account different body weight factors (i.e. body mass index and body weight stability). In the third study, we wanted to investigate the visuo-spatial processing of different images, including body image that is part of body memory (Riva, 2018). Body memory depends on semantic and episodic memory and is the result of our general knowledge, our own direct body experience and our body experience through the eyes of others. Through an experimental study we observed that there is differential visuo-spatial processing of different images between overweight/obese and normal weight right-handed healthy females. In conclusion, to exert an influence on someone’s eating behavior we could first indirectly assess the food preferences of the individual and adopt a more holistic approach that takes into account personal life goals and the meaning and symbols that come along with food. In addition, we should keep in mind that individuals with high body mass index probably have a differential visuo-spatial processing that may affect body image perception and consiquently eating behavior.

Η διατροφική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της εγκεφαλικής επεξεργασίας των αισθητηριακών ερεθισμάτων. Η επεξεργασία αυτή γίνεται βάσει της γνώσης που είναι αποθηκευμένη στη μακροπρόθεσμη μνήμη και οδηγεί σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Τη γνώση που έχουμε την αποκτούμε μέσα από γνωστικές λειτουργίες π.χ. μνήμη, προσοχή, αντίληψη. Καθίσταται, επομένως, σαφές ότι το γνωστικό σύστημα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης διατροφικής συμπεριφοράς και ότι η μελέτη των γνωστικών μηχανισμών παρέχει την πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση για να κατανοήσουμε τη διατροφική συμπεριφορά του ανθρώπου. Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η κατανόηση των γνωστικών μηχανισμών που εμπλέκονται σε κάποια χαρακτηριστικά της διατροφικής συμπεριφοράς. Για τον σκοπό αυτό διεξήχθησαν τρεις έρευνες. Αρχικά ασχοληθήκαμε με τη σχέση της εννοιολογικής μνήμης και της μνήμης ευόδωσης με τη διατροφή. Δεδομένου ότι οι διατροφικές προτιμήσεις είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν τη διατροφική συμπεριφορά (Ogden, 2010), είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να αξιολογήσουμε έμμεσα τις διατροφικές προτιμήσεις του ατόμου. Μέσα από την πρώτη έρευνά μας δείξαμε ότι η δοκιμασία συνειρμικής κατονομασίας αποτελεί μία γρήγορη, εύκολη, αξιόπιστη και έγκυρη μέθοδο για την αξιολόγηση των διατροφικών προτιμήσεων. Επίσης, μέσα από τη δοκιμασία της συνειρμικής κατονομασίας προέκυψε ότι συγκεκριμένες γεύσεις είναι συνυφασμένες με συγκεκριμένα συναισθήματα. Στη συνέχεια, στη δεύτερη έρευνά μας, εξετάσαμε τη σχέση των διατροφικών προτιμήσεων του ατόμου με την εννοιολογική και βιωματική μνήμη, μέσα από την έννοια της βιωματικής μελλοντικής σκέψης που δομεί τους προσωπικούς στόχους ζωής του ατόμου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι συγκεκριμένοι στόχοι ζωής σχετίζονται με τις διατροφικές προτιμήσεις του ατόμου λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση του σωματικού βάρους (δείκτης μάζας σώματος και σταθερότητα βάρους). Στην τρίτη έρευνα θέλαμε να διερευνήσουμε την οπτικοχωρική επεξεργασία διάφορων εικόνων μεταξύ των οποίων και της εικόνας του σώματος που αποτελεί κομμάτι της μνήμης του σώματος (Riva, 2018). Η μνήμη του σώματος έχει να κάνει με την εννοιολογική και τη βιωματική μνήμη, και είναι αποτέλεσμα της γενικότερης γνώσης μας, της απευθείας εμπειρίας του δικού μας σώματος, καθώς και της εμπειρίας του δικού μας σώματος μέσα όμως από τη σκοπιά των άλλων. Η εικόνα του σώματος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της εικόνας του εαυτού μας και μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά μας. Παχύσαρκα άτομα που υπερτιμούν το μέγεθος του σώματός τους τείνουν να καταφεύγουν σε υπερφαγικά επεισόδια και υποφέρουν από μεγαλύτερα ψυχολογικά προβλήματα από ότι παχύσαρκα άτομα τα οποία δεν υπερτιμούν το σωματικό τους μέγεθος και σχήμα (Grilo, White and Masheb, 2012). Διεξάγοντας μία πειραματική έρευνα, είδαμε ότι υπάρχει διαφορετική οπτικοχωρική επεξεργασία εικόνων μεταξύ δεξιόχειρων γυναικών με υψηλό δείκτη μάζας σώματος και αντίστοιχων ατόμων με φυσιολογικό βάρος. Συμπερασματικά, για να επηρεάσουμε τη διατροφική συμπεριφορά κάποιου, μπορούμε να αξιολογήσουμε έμμεσα τις διατροφικές προτιμήσεις του και να υιοθετήσουμε ίσως μια πιο ολιστική προσέγγιση που θα συνυπολογίζει τους προσωπικούς στόχους ζωής του ατόμου και τους συμβολισμούς και τα νοήματα που συνοδεύουν την τροφή. Επιπλέον, θα ήταν χρήσιμο να έχουμε κατά νου ότι άτομα με υψηλό δείκτη μάζας σώματος ενδεχομένως να εμφανίζουν διαφορετική οπτικοχωρική επεξεργασία, η οποία μπορεί να επηρεάζει την επεξεργασία της εικόνας του σώματος, και αυτή με τη σειρά της τη διατροφική συμπεριφορά.