Άρδευση και διαχείριση του ύδατος στη βυζαντινή ύπαιθρο: το παράδειγμα της Αιγύπτου

Abstract

Through the study of Byzantine papyri this dissertation examines irrigation and water management in Byzantine Egypt (4th-7th c.). Irrigation in Egypt (the Nile valley, the Nile Delta, Fayum, Egyptian oases) and the irrigation methods that were used in the Byzantine period, such as settling basins, water-lifting devices, underground aqueducts, artesian wells, are being described throughout this dissertation. Additionally, we study social relations through the prism of irrigation and water management. This is accomplished through the examination of irrigation in the large estates, in the rural communities and the study of water management by the Byzantine state apparatus. The large estates of Byzantine Egypt contributed to the maintenance of the irrigation system, they took economic measures concerning damage caused by Nile’s flood and they had equipped their farms with water-lifting devices. The rural communities of Byzantine Egypt were an important factor in the maintenance of the complex irrigation system since they took part in various irrigation tasks such as building dikes and cleaning water channels. Byzantine farmers coordinated their efforts to exploit the potential of irrigation machines. Finally, the role of the governmental and administrative mechanism (central and local agents) in the maintenance and operation of the irrigation system is being examined.

Αντικείμενο της διατριβής είναι η άρδευση και η διαχείριση του νερού στη βυζαντινή Αίγυπτο (4ος-7ος αι.). Στη μελέτη περιγράφουμε την άρδευση της αιγυπτιακής γης (κοιλάδα του Νείλου, Δέλτα, Φαγιούμ, οάσεις) και τις μεθόδους που αξιοποιήθηκαν κατά τη βυζαντινή περίοδο (λεκάνες άρδευσης, αρδευτικές μηχανές, υπόγεια υδραγωγεία, αρτεσιανά φρέατα). Επίσης, μελετούμε την άρδευση ως συντελεστή διαμόρφωσης των κοινωνικών σχέσεων στη βυζαντινή Αίγυπτο. Εξετάζουμε τη διαχείριση του νερού στις μεγάλες ιδιοκτησίες, δηλαδή τη συμμετοχή τους στη συντήρηση του αρδευτικού δικτύου, την οικονομική τους πολιτική αναφορικά με τις καταστροφές από την πλημμύρα του Νείλου και την αξιοποίηση των μηχανών. Ακόμη, μέσα από τους βυζαντινούς παπύρους διερευνούμε τον ρόλο των αγροτικών κοινοτήτων στην άρδευση και στη διαχείριση του νερού, και συγκεκριμένα, περιγράφουμε τη συμμετοχή των ελεύθερων καλλιεργητών στις χωματουργικές εργασίες κοινής ωφέλειας και τη συνεργασία των μελών των κοινοτήτων για την αξιοποίηση της αρδευτικής τεχνολογίας. Τέλος, μελετούμε τον ρόλο του κρατικού διοικητικού μηχανισμού στη συντήρηση και στην εύρυθμη λειτουργία του αρδευτικού δικτύου.