Θεραπευτικές ιδιότητες του γραπτού λόγου: προβλήματα στην παραγωγή γραπτού λόγου και άγχος μαθητών με ή χωρίς μαθησιακές δυσκολίες στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Abstract

In the present research we attempted to couple the contemporary socio-cognitive approaches with the therapeutical properties of writing and the theory of therapeutic writing in narrative writing instruction. The aim of this research is to design, implement and evaluate an interventional program that combines the teaching of writing strategies with the therapeutic writing techniques of students with or without learning difficulties in order to ascertain whether it can: a) improve the quality of writing; b) contribute to the development of metacognition and c) reduce the levels of anxiety of students - teenagers with or without learning difficulties. Specifically, the effect of therapeutic techniques of writing in conjunction with teaching writing strategies investigated in cognitive, metacognitive and emotional level, and in particular with regard to the quality of narrative texts produced, the level of metacognitive knowledge and metacognitive skills, which are necessary for students to manage the difficulties of writing task more effectively and the anxiety levels of students in writing. At the same time, the effects on these parameters were compared with thecorresponding three teaching interventions one of which was supported only in sociocognitive approaches, the other only in the techniques of therapeutic writing and the latter in the traditional teaching of writing, as defined by the curriculum. We sought to investigate the complementary relationship between socio-cognitive approaches with the theory of therapeutic writing and to examine how effective the integration of therapeutic writing could be as a supportive tool for more effective teaching of writing. To achieve the above-mentioned purpose, we designed, applied and evaluated three educational interventions to teach narrative texts in real teaching situations. Thesample of the study consisted of 85 students enrolled in the first grade. With draw resulted three experimental groups and a control group. In the research, which lasted a school year, we had the participation of four groups of 12-year-old high school students: the first experimental group, implemented socio-cognitive intervention, the second experimental group, implemented therapeutic writing techniques intervention, the third experimental group, implemented a combination interventional program (socio-cognitive models of writing and therapeutic writing techniques), while the fourth was the control group, was applied the "traditional" teaching method of writing, as defined by the curriculum. Students were divided into three groups: average, above average and below average writers. The research was a multi-method one, that is to say it utilized sources to collect both qualitative and quantitative data. The research was carried out in three steps: A Step:Initial Measurement - B Step: Interventional Program - C Step: Final Measurement. In the initial and final measurement was performed evaluating the quality of writing (narrative students’ texts-analytical rating), metacognitive knowledge (unstructured interview), metacognitive skills (observation key) and anxiety levels of students (StateTrait Anxiety Inventory, STAI). The results indicated significant differences between the experimental groups and the control group but also among the individual subgroups of students. In particular, the students of the first experimental group (socio-cognitive intervention) were significantly improved at the cognitive and metacognitive level while a lower positive effect was observed at the emotional level. The students of the second experimental group (therapeutic writing techniques) were significantly improved at the emotional level while the improvement in cognitive and metacognitive level was less. The students of the thirdexperimental group (combination interventional program) had the greatest improvement in all the parameters investigated. The students of the control group and especially the students with learning disabilities did not seem to improve significantly in any of the parameters, demonstrating the inability of "traditional teaching" to focus on the substantial difficulties of these students.Finally, the results confirmed the beneficial effects and the importance of combining the teaching writing strategies and therapeutic writing techniques, contributing to enhancing students’ thinking, communicating, feeling (cognitive, metacognitive and emotional dimension) in the process of constructing meaning.

Με την παρούσα έρευνα επιχειρήθηκε ο συγκερασμός των σύγχρονων κοινωνιογνωστικών θεωριών του γραπτού λόγου με τις θεραπευτικές ιδιότητες του γραπτού λόγου και τη θεωρία της θεραπευτικής γραφής κατά τη διδασκαλία της παραγωγής αφηγηματικού κειμένου σε μαθητές με ή χωρίς μαθησιακές δυσκολίες στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να εξετάσει το βαθμό στον οποίο η διδασκαλία στρατηγικών παραγωγής γραπτού λόγου μέσω ενόςεκπαιδευτικού προγράμματος παρέμβασης που συνδυάζει τις τεχνικές της θεραπευτικής γραφής με τις κοινωνιο-γνωστικές προσεγγίσεις για το γραπτό λόγο, μπορεί: α) να βελτιώσει την ποιότητα του γραπτού λόγου, β) να συμβάλλει στην ανάπτυξη της μεταγνώσης και γ) να περιορίσει τα επίπεδα άγχους των μαθητών - εφήβων με ή χωρίς μαθησιακές δυσκολίες. Συγκεκριμένα, διερευνήθηκε η επίδραση των τεχνικών της θεραπευτικής γραφής σε συνδυασμό με τη διδασκαλία στρατηγικών παραγωγής γραπτού λόγου σε γνωστικό, μεταγνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο, και ειδικότερα όσον αφορά την ποιότητα των παραγόμενων αφηγηματικών κειμένων, το επίπεδο της μεταγνωστικής γνώσης και των μεταγνωστικών δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες ώστε οι μαθητές με ή χωρίς μαθησιακές δυσκολίες να ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στις απαιτήσεις τουσυγγραφικού έργου και τα επίπεδα άγχους των μαθητών κατά την παραγωγή γραπτού λόγου. Ταυτόχρονα συγκρίθηκαν οι επιδράσεις σε αυτές τις παραμέτρους με τις αντίστοιχες τριών διδακτικών παρεμβάσεων όπου η μια στηρίχθηκε μόνο στις κοινωνιογνωστικές θεωρίες, η άλλη μόνο στις τεχνικές της θεραπευτικής γραφής και η τελευταία στην παραδοσιακή μέθοδο διδασκαλίας του γραπτού λόγου. Βασική επιδίωξη ήταν να διερευνηθεί η συμπληρωματική σχέση των κοινωνιο-γνωστικών θεωριών με τη θεωρία της θεραπευτικής γραφής και να εξεταστεί πόσο αποδοτική θα μπορούσε να είναι η ενσωμάτωση της θεραπευτικής γραφής, ως υποστηρικτικό εργαλείο για τηναποτελεσματικότερη διδασκαλία της παραγωγής του γραπτού λόγου. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκε σχεδιασμός, εφαρμογή και αξιολόγηση τριών διδακτικών παρεμβάσεων για τη διδασκαλία παραγωγής αφηγηματικών κειμένων σε πραγματικές συνθήκες διδασκαλίας. Στην έρευνα, η οποία διήρκεσε ένα σχολικό έτος συμμετείχαν συνολικά ογδόντα πέντε (85) μαθητές/τριες της Α΄ Γυμνασίου. Με κλήρωση προέκυψαν τρεις πειραματικές ομάδες (experimental groups) και μία ομάδα ελέγχου (control group). Στην πρώτη πειραματική ομάδα-Π1 εφαρμόστηκε κοινωνιογνωστικού χαρακτήρα πρόγραμμα παρέμβασης, στη δεύτερη πειραματική ομάδα-Π2 τεχνικές θεραπευτικής γραφής, στην τρίτη πειραματική ομάδα-Π3 συνδυασμός των δυο προηγούμενων προγραμμάτων και στην ομάδα ελέγχου-ΟΕ παραδοσιακή διδασκαλία, σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών. Το δείγμα των μαθητών κατηγοριοποιήθηκε σε τρεις επιμέρους υποομάδες: αδύναμοι, τυπικοί και έμπειροι μαθητές-συγγραφείς. Η έρευνα ήταν πολυμεθοδική, αξιοποίησε τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά δεδομένα και υλοποιήθηκε σε τρεις φάσης: Α΄ Φάση: Αρχική Μέτρηση - Β΄ Φάση: Πρόγραμμα Διδακτικής Παρέμβασης - Γ΄ Φάση: Τελική Μέτρηση. Στην αρχική και στην τελική μέτρηση πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση της ποιότητας του γραπτού λόγου(αφηγηματικά κείμενα μαθητών-αναλυτική βαθμολόγηση), της μεταγνωστικής γνώσης (αδόμητη συνέντευξη), των μεταγνωστικών στρατηγικών (κλείδα παρατήρησης) και των επιπέδων άγχους των μαθητών (Ερωτηματολόγιο Άγχους Κατάστασης-Προδιάθεσης, STAI). Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των πειραματικών ομάδων και της ομάδας ελέγχου αλλά και μεταξύ των επιμέρους υποομάδων των μαθητών. Συγκεκριμένα, οι μαθητές της Π1-κοινωνιο-γνωστικού χαρακτήρα πρόγραμμα παρέμβασης βελτιώθηκαν σημαντικά σε γνωστικό καιμεταγνωστικό επίπεδο ενώ μικρότερη θετική επίδραση παρατηρήθηκε σε συναισθηματικό επίπεδο. Οι μαθητές της Π2-τεχνικές θεραπευτικής γραφής βελτιώθηκαν σημαντικά σε συναισθηματικό επίπεδο ενώ μικρότερη ήταν η βελτίωση σε γνωστικό και μεταγνωστικό επίπεδο. Οι μαθητές της Π3-συνδυαστικής ομάδας είχαν τη μεγαλύτερη βελτίωση σε όλες τις παραμέτρους που διερευνήθηκαν. Οι μαθητές της ΟΕ-ομάδα ελέγχου και κυρίως οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες δε φάνηκε να βελτιώνονται σημαντικά σε κάποια από τις παραμέτρους αποδεικνύοντας την αδυναμία της«παραδοσιακής διδασκαλίας» να επικεντρώσει στις ουσιαστικές δυσκολίες αυτών των μαθητών. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν επιβεβαιώνουν τη σπουδαιότητα του συνδυασμού διδασκαλίας στρατηγικών παραγωγής γραπτού λόγου και τεχνικών θεραπευτικής γραφής, συμβάλλοντας στην ενίσχυση του «σκέφτομαι», «επικοινωνώ», «αισθάνομαι» (γνωστική, μεταγνωστική και συναισθηματική διάσταση) των μαθητών κατά τη διαδικασία κατασκευής νοήματος.