Ο μύθος στην ψηφιακή εποχή: ενίσχυση της δεξιότητας κατανόησης του προφορικού λόγου από παιδιά προσχολικής ηλικίας

Abstract

This PhD dissertation has explored the variable factors that play a role in the listening comprehension of texts being read aloud digitally, as well as the way that those variable factors relate to each other. It has focused on the RAND framework as regards the oral comprehension by emergent readers, on the basis of a cognitive perspective, by examining (a) the input (a digital story), (b) the individual (emergent readers), and the fact that learning (comprehension) is achieved through (c) an activity (listening to a digital story) in which the individual is exposed to a particular input. The three levels of the RAND framework were subject to a descriptive analysis, indicating 1) how to include in the level of the activity the description of the task, 2) how the text portion in the RAND framework is associated with the digital storyboard design features (such as embedded dictionaries and glossaries, hotspots, filmic effects and language), and 3) how individual differences in the story comprehension are traced at the level of each listener, on the one hand as regards background knowledge (domain knowledge and topic knowledge), and interest (individual interest and situational interest) on the other hand. At the same time, the relationship between knowledge, interest and strategy of processing on the basis of the Model of Domain Learning was highlighted, and reference was made to measuring both background knowledge and interest with pre-school children. Furthermore, this dissertation has examined to what extend do variations in the design and the presentation of the digital story (interactive form, animation, static images) support the listening comprehension by emergent readers (ability to recall, to place the events of the story in logical order, as well as explicit comprehension and implicit comprehension). The effects of the age difference in pre-school children (first and second year of kindergarten) were studied concerning (a) their ability to comprehend stories read aloud by the computer after a listening experience, (b) the measurement of background knowledge and interest; the above were correlated with the need to use different types or degrees of support of the experience of digital stories, as well as with the design of digital stories tailored to the needs of each age group. The dissertation has moreover studied the predictive value of background knowledge and interest in listening comprehension of digital stories. The analysis of data showed that differences in storytelling conditions lead to minor differences in listening comprehension, and age became a major factor in all listening comprehension trials, in all three different storytelling conditions. Concerning the predictive value of individual differences in listening comprehension, it seems that receptive vocabulary, topic knowledge, and knowledge of a wider area are important predictive indicators of retelling the story, and of the implicit and explicit comprehension of the story. The outcome of the whole project is to highlight the possibilities of digital narrative as a supportive educational framework for the development of oral comprehension processes by young children, which helps link the research regarding reading comprehension with listening comprehension, and sets the foundation for a critical examination of how we perceive emergent literacy in this digital age, as well as the evolution of the wider context in which emergent literacy takes place.

Η παρούσα διατριβή διερεύνησε τις μεταβλητές που παίζουν ρόλο στην κατανόηση της ακρόασης μιας ψηφιακής μεγαλόφωνης ανάγνωσης από παιδιά προσχολικής ηλικίας καθώς και πώς σχετίζονται μεταξύ τους. Στο επίκεντρο τέθηκε το πλαίσιο RAND για την κατανόηση του προφορικού λόγου από αναδυόμενους αναγνώστες βάσει μιας γνωσιακής προοπτικής εξετάζοντας (α) το εισιόν (ψηφιακή ιστορία), (β) το άτομο (αναδυόμενοι αναγνώστες) και το γεγονός ότι η μάθηση (κατανόηση) κατακτάται ως επακόλουθο μιας (γ) δραστηριότητας (ακρόαση ηλεκτρονικής ιστορίας) στην οποία το άτομο εκτίθεται σε ένα συγκεκριμένο εισιόν. Έγινε περιγραφική ανάλυση των τριών επιπέδων του πλαισίου επισημαίνοντας πως 1) στο επίπεδο της δραστηριότητας εντάσσεται η περιγραφή του έργου, 2) το επίπεδο του κειμένου του πλαισίου RAND συνδέεται με τα χαρακτηριστικά σχεδιασμού ψηφιακών ιστοριών (ενσωματωμένα λεξικά/ γλωσσάρια, θερμά σημεία, κινηματογραφικά εφέ και γλώσσα) και 3) στο επίπεδο του ακροατή εντοπίζονται οι ατομικές διαφορές στην κατανόηση της ιστορίας ως προς την προϋπάρχουσα γνώση (γνώση ευρύτερης περιοχής και θεματική γνώση) και το ενδιαφέρον (προσωπικό ενδιαφέρον και περιστασιακό - καταστασιακό ενδιαφέρον). Παράλληλα, αναδείχθηκαν οι σχέσεις μεταξύ γνώσης, ενδιαφέροντος και στρατηγικής επεξεργασίας βάσει του Μοντέλου Περιοχής Μάθησης κι έγινε αναφορά στη μέτρηση τόσο της προϋπάρχουσας γνώσης όσο και του ενδιαφέροντος με τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Ακολούθως, ερευνήθηκε ο βαθμός στον οποίο οι παραλλαγές στον σχεδιασμό και την παρουσίαση της ψηφιακής ιστορίας (διαδραστική μορφή, κινούμενα σχέδια, στατικές εικόνες) υποστηρίζουν την κατανόηση της ακρόασης από αναδυόμενους αναγνώστες (ανάκληση, ικανότητα τοποθέτησης γεγονότων σε λογική σειρά, κυριολεκτική και συνεπαγωγική κατανόηση). Μελετήθηκε η επίδραση της ηλικιακής διαφοράς των παιδιών προσχολικής ηλικίας (νήπια και προνήπια) α) στην ικανότητά τους να κατανοούν τις ιστορίες που διαβάζονται μεγαλόφωνα από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, μετά από μία εμπειρία ακρόασης, β) στις μετρήσεις της προϋπάρχουσας γνώσης και του ενδιαφέροντος, και συσχετίστηκαν με την ανάγκη χρήσης διαφορετικών ειδών ή βαθμών υποστήριξης της εμπειρίας των ψηφιακών ιστοριών καθώς και με τον σχεδιασμό ψηφιακών ιστοριών προσαρμοσμένων στις ανάγκες της κάθε ηλικιακής ομάδας. Μελετήθηκε η προγνωστική αξία της προϋπάρχουσας γνώσης και του ενδιαφέροντος σε σχέση με την κατανόηση της ακρόασης των ψηφιακών ιστοριών. Οι αναλύσεις των δεδομένων έδειξαν πως οι διαπιστωμένες διαφορές στις συνθήκες ακρόασης ιστοριών οδηγούν σε μη σημαντικές διαφορές στην κατανόηση της ακρόασης, ενώ η ηλικία αναδείχθηκε σε σημαντικό παράγοντα σε όλες τις δοκιμασίες κατανόησης της ακρόασης και στις τρεις συνθήκες ακρόασης ιστοριών. Ως προς την προγνωστική αξία των ατομικών διαφορών σχετικά με την κατανόηση της ακρόασης, φάνηκε πως το δεκτικό λεξιλόγιο, η θεματική γνώση και η γνώση ευρύτερης περιοχής συνιστούν σημαντικούς προβλεπτικούς δείκτες της αναδιήγησης της ιστορίας, της κυριολεκτικής και της συνεπαγωγικής κατανόησης της ιστορίας. Αποτέλεσμα του όλου εγχειρήματος είναι η ανάδειξη των δυνατοτήτων των ψηφιακών αφηγήσεων ως υποστηρικτικού εκπαιδευτικού πλαισίου στην ανάπτυξη των διεργασιών κατανόησης προφορικού λόγου από τα μικρά παιδιά, που συμβάλλει στη σύνδεση της έρευνας για την αναγνωστική κατανόηση με την κατανόηση της ακρόασης και θέτει τις βάσεις για μια κριτική εξέταση του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον αναδυόμενο γραμματισμό σ’ αυτήν την ψηφιακή εποχή καθώς και για την εξέλιξη του ευρύτερου πλαισίου στο οποίο λαμβάνει χώρα η δραστηριότητα γραμματισμού.