Ανάπτυξη ψυχοπαιδαγωγικών δράσεων για την ενίσχυση ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων μέσα από ένα πρόγραμμα παρέμβασης, με στόχο την ένταξη μαθητών με ιδιαίτερες δυσκολίες στην κανονική σχολική τάξη

Abstract

The current thesis is part of the field of inclusive education. Its main objectives are twofold: a. the introduction of the educational intervention approach of the "Dora and Akis" Program in public elementary schools in Greece, and b. the assessment of its possible effects on social skills and solving problems of interpersonal problems of children with special educational needs.The survey was carried out in three phases of implementation during the school years 2010-2015 in classes of public primary schools with integration in Attica and Larissa. Participants in the survey were 326 children of age 7-11 years old and 33 children with special educational needs, who attended parallel integration classes of the same age. The survey was divided into three application phases. The first phase was pilot application. During the second phase, the teachers of the integration sections and during the third phase the teachers of the integration sections together with the teachers of the classes were trained as separate groups, from six sessions of two hours each. All participating students got evaluated at their social competence with the Social Skills Scale of Children, the social skills were evaluated with the Social Attainment Scale of Children and Teachers, as well as the climate of the school class from the ΤΕΤ Self-Reference Questionnaire. Students with special educational needs were granted the ΠΑΤΕΜ self-assessment questionnaire and teachers completed the ΣΑΕΒΑ, which is an Achenbach assessment system. The Program, which was implemented by the teachers of the integration departments, in collaboration with the class teachers after their relevant training by the PhD candidate, consisted of four group sessions of two-hour meetings that took place every week for a two-hour period within the “flexible zone”. The main focus was the development of social skills, social competence and self-esteem, in students with special educational needs, which would enable them to develop their ability to communicate and manage situations of conflict in order to improve class climate.With the application of the experimental research project before and after the implementation of the measurement program, Social skills, social competence, self-esteem and the climate of the classroom were evaluatedThe psychometric properties of the above methodological tools in their use in Greek educational environments were found to be satisfactory.The results of this research have shown that students without special educational needs, they participated in the program, have improved their social skills and social competence. Students with special educational needs that also attended the integration class have shown improvement in their social competence, improved their relationship with their mother, their peer relationships and physical ability in the field of self-perception. Both students without special educational needs and students with special educational needs who attended the program show statistically significant improvement in the "Difficulty" field, of the classroom climate for the benefit of students.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εντάσσεται στο χώρο της ενταξιακής παιδαγωγικής. Οι κύριοι στόχοι της είναι δύο: α) η εισαγωγή της εκπαιδευτικής παρέμβασης ενταξιακής φιλοσοφίας του Προγράμματος «Δώρα και Άκης» σε δημόσια Δημοτικά Σχολεία στην Ελλάδα και β) η αποτίμηση των πιθανών επιδράσεων του στις ψυχοκοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες επίλυσης διαπροσωπικών προβλημάτων των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τρεις φάσεις εφαρμογής κατά τα σχολικά έτη 2010-2015 σε σχολικές τάξεις δημόσιων Δημοτικών Σχολείων που είχαν τμήματα ένταξης σε Αττική και Λάρισα. Συμμετέχοντες της έρευνας ήταν 326 παιδιά ηλικίας 7-11 ετών και 33 παιδιά με Ε.Ε.Α. που φοιτούσαν παράλληλα σε τμήματα ένταξης, της ίδιας ηλικίας. Η έρευνα χωρίστηκε σε τρεις φάσεις εφαρμογής. Η Α΄ φάση ήταν η πιλοτική εφαρμογή. Στη Β΄ φάση εκπαιδεύτηκαν οι δάσκαλοι των τμημάτων ένταξης ενώ στη Γ΄ φάση οι δάσκαλοι των τμημάτων ένταξης μαζί με τους δασκάλους των τάξεων από έξι δίωρα η κάθε ομάδα. Σε όλους τους συμμετέχοντες μαθητές, αξιολογήθηκαν οι κοινωνικές δεξιότητες µε την Κλίμακα Κοινωνικών Δεξιοτήτων των Παιδιών, η κοινωνική τους επάρκεια, µε τις Κλίμακες Κοινωνικής Επάρκειας των Παιδιών και των Δασκάλων, καθώς και το κλίμα της σχολικής τάξης από το Ερωτηματολόγιο Αυτοαναφοράς ΤΕΤ. Στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (Ε.Ε.Α.) χορηγήθηκε το Ερωτηματολόγιο Αυτοαντίληψης ΠΑΤΕΜ και οι δάσκαλοι συμπλήρωσαν το ΣΑΕΒΑ, σύστημα αξιολόγησης Achenbach. Το Πρόγραμμα εφαρμόστηκε από τις δασκάλες των τμημάτων ένταξης, σε συνεργασία με τις δασκάλες των τάξεων μετά από σχετική εκπαίδευση τους από την υποψήφια διδάκτορα και περιλάμβανε τέσσερις ομαδικές δίωρες συναντήσεις οι οποίες πραγματοποιούνταν κάθε εβδομάδα για ένα δίωρο στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης. Στόχευση της έρευνας ήταν η καλλιέργεια κοινωνικών και συνεργατικών δεξιοτήτων, η κοινωνική επάρκεια, η αυτοαντίληψη στα παιδιά με Ε.Ε.Α., ώστε να αναπτύξουν την ικανότητά τους για επικοινωνία και διαχείριση καταστάσεων σύγκρουσης για να βελτιωθεί το κλίμα σχολικής τάξης. Εφαρμόζοντας πειραματικό ερευνητικό σχέδιο πριν και μετά την εφαρμογή του προγράμματος μετρήσεων, αξιολογήθηκαν οι κοινωνικές δεξιότητες, η κοινωνική επάρκεια, η αυτοαντίληψη και το κλίμα της σχολικής τάξης από τις εκπαιδευτικούς. Οι ψυχομετρικές ιδιότητες των παραπάνω μεθοδολογικών εργαλείων κατά τη χρήση τους σε ελληνικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα βρέθηκαν να είναι ικανοποιητικές. Τα ευρήματα της παρούσας έρευνας έδειξαν ότι οι μαθητές χωρίς Ε.Ε.Α. που συμμετείχαν στο πρόγραμμα, βελτίωσαν τις κοινωνικές δεξιότητες και την κοινωνική τους επάρκεια. Τα παιδιά με Ε.Ε.Α. που παρακολουθούσαν παράλληλα και το τμήμα ένταξης, ως αποτέλεσμα της παρέμβασης, βελτίωσαν την κοινωνική τους επάρκεια και στον τομέα της αυτοαντίληψης, τις σχέσεις τους με τη μητέρα, τις σχέσεις τους με τους συνομηλίκους και την σωματική ικανότητα. Από τους επιμέρους τομείς του κλίματος σχολικής τάξης, στον τομέα «Δυσκολία» παρουσίασε βελτίωση το σύνολο των μαθητών του δείγματος.