Το θεατρικό έργο στα οπτικοακουστικά μέσα: το θέατρο της Δευτέρας 1972-1997: ο ρόλος και η σημασία του

Abstract

The “Monday’s theatre” was a cultural action of the national TV ERT from the beginning of 1970 decade for approximately 25 years and it was about the transportation of several theatrical plays (Greek and foreign) to TV. The show started to be on the air on January of 1972 at ERT and its function is divided in two periods. The first period is up to May of 1973 in which duration was projected 63 one-act plays. The second period is from March of 1976 at ERT and it was continued until 1995 at ET1. It is not an exaggeration for someone to say that inside these internal productions of ERT (approximately 500 theatrical plays) was shown all Greek theatre, as far as actors, directors, and other artistic contributors (costumers, set designers, musicians, translators etc.) while many cinematic directors edited the onscreen transportation of the theatrical plays.The “Monday’s theatre” might be one of a few pitched cultural interventions that happened from a national sector in a massive scale by using the pioneering mean for that time of Greek society, the TV. The equivalent example of transportation theatrical plays to the radio, which have been preceded by two decades, prepared an audience which was thirsty to replace the sound with the picture.The “Monday’s theatre” continued the tradition of the radio in this way, by playing its own educational role, inserting essentially in all houses and providing the opportunity to many people to see maybe for the first time theatre.If someone considers that the “Monday’s theatre” – as a cultural product – developed with the same mean of TV in our country, then it is possible to be understood the dynamic that it obtained, while it identified its own way with the route of TV in the Greek society. It is well-known that the TV became the main mean of communication and entertainment in Greek society few years after it started its function, replacing roles that until this time played on the radio, cinema and on the theatre. The “Monday’s theatre” has left its own consignment in Greek society 40 years from its beginning. Today, there are 4 Universities of Theatre in the Greek educational system, more than 20 Acting Schools, while there is a continuous need of the audience to meet the art of theatre through many kinds of knowledge (theatrical plays’ editions, theatrical seminars, creation of many theatrical professional and amateur teams). We can see the writing of marvelous theatrical plays, which are about the modern problems of the Greek society, apart from the high amount of theatres, which are located in the center and the suburbs of the town in these days. The “Monday’s theatre” has left behind it as a heritage one educated audience, which filled and fills all these theatres. Yet, the highest heritage that it left is the abundance of the archives, which there are in the archive of ERT now, having recorded rare performances and incredible interpretations from actors who many of them have passed away. This di shows the route of transportation of the theatrical play to the Greek television, focusing on the route of the “Monday’s theatre”, pointing out the most important channels in its 25 years-presence. This research records for the first time the archival wealth from the “Monday’s theatre” and tried to evaluate the “stigma” leaving in the cultural identity of our country and especially in theatrical art.

Το Θέατρο της Δευτέρας αποτέλεσε μια πολιτιστική δράση της κρατικής τηλεόρασης της ΕΡΤ από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 και για 25 περίπου χρόνια και αφορούσε τη μεταφορά θεατρικών έργων (ελληνικών και ξένων) στους δέκτες της τηλεόρασης. Η εκπομπή άρχισε να προβάλλεται τον Ιανουάριο του 1972 στο ΕΙΡΤ, ενώ η λειτουργία της χωρίζεται σε δύο περιόδους: Η πρώτη είναι μέχρι και το Μάιο του 1973, κατά τη διάρκεια της οποίας παρουσιάστηκαν 60 μονόπρακτα. Η δεύτερη από το Μάρτιο του 1976 στην ΕΡΤ, η οποία συνεχίστηκε μέχρι και το 1995 στην ΕΤ1. Από το 2008, το ψηφιακό κανάλι Σινέ+ άρχισε να προβάλλει εκπομπές του Θεάτρου της Δευτέρας σε επανάληψη, ενώ DVD με θεατρικές παραστάσεις της 2ης περιόδου κυκλοφόρησαν μαζί με το περιοδικό «Ραδιοτηλεόραση» από τον Ιούνιο του 2009 έως το τέλος του, το 2013.Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι μέσα από τις εσωτερικές αυτές παραγωγές της ΕΡΤ (πάνω από 400 θεατρικά έργα) παρουσιάστηκε όλο το ελληνικό θέατρο, σε ό,τι αφορά ηθοποιούς, σκηνοθέτες και άλλους καλλιτεχνικούς συντελεστές (ενδυματολόγοι, σκηνογράφοι, μουσικοί, μεταφραστές κ.ά.), ενώ πολλοί κινηματογραφικοί σκηνοθέτες επιμελήθηκαν την τηλεοπτική μεταφορά των θεατρικών έργων. Έτσι, Το Θέατρο της Δευτέρας ήταν ίσως από τις λίγες στοχευμένες πολιτιστικές παρεμβάσεις που έγιναν από κρατικό φορέα σε τόσο μαζική κλίμακα χρησιμοποιώντας το νεότευκτο για την τότε ελληνική κοινωνία Μέσο, αυτό της τηλεόρασης. Το αντίστοιχο παράδειγμα μεταφοράς θεατρικών έργων στο ραδιόφωνο, που είχε προηγηθεί κατά δύο δεκαετίες, προετοίμασε σίγουρα ένα κοινό το οποίο διψούσε να αντικαταστήσει τον ήχο με εικόνα.Το Θέατρο της Δευτέρας συνέχισε λοιπόν την παράδοση του ραδιοφώνου, παίζοντας το δικό του εκπαιδευτικό ρόλο, μπαίνοντας ουσιαστικά σε όλα τα σπίτια και δίνοντας την ευκαιρία σε χιλιάδες ανθρώπους να δουν ίσως για πρώτη φορά θέατρο. Αν αναλογιστεί κανείς ότι Το Θέατρο της Δευτέρας–ως πολιτιστικό προϊόν– αναπτύχθηκε μαζί με το ίδιο το μέσο της τηλεόρασης στη χώρα μας, τότε μπορεί να αντιληφθεί τη δυναμική που απέκτησε, καθώς ταύτισε τη δική του πορεία με εκείνη που είχε η τηλεόραση μέσα στην ελληνική κοινωνία. Ως γνωστόν, η τηλεόραση, λίγα μόλις χρόνια από την έναρξη λειτουργίας της το 1966, έγινε το βασικό μέσο επικοινωνίας και ψυχαγωγίας στην ελληνική κοινωνία, αντικαθιστώντας ρόλους που μέχρι τότε έπαιζαν το ραδιόφωνο, ο κινηματογράφος αλλά και το ίδιο το θέατρο. Το Θέατρο της Δευτέρας, 45 χρόνια από την έναρξή του, έχει αφήσει πια τη δική του παρακαταθήκη στην ελληνική κοινωνία. Σήμερα στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα υπάρχουν τέσσερις πανεπιστημιακές σχολές θεάτρου, πάνω από είκοσι δραματικές σχολές, ενώ διαφαίνεται μια συνεχής ανάγκη του κοινού να γνωρίσει τη θεατρική τέχνη μέσα από ποικίλες μορφές γνώσης (εκδόσεις θεατρικών έργων, θεατρικά σεμινάρια, δημιουργία δεκάδων θεατρικών θιάσων, επαγγελματικών και ερασιτεχνικών). Σήμερα, εκτός από τα πολλά θέατρα που υπάρχουν στο κέντρο και την περιφέρεια, μπορούμε επίσης να δούμε τη συγγραφή σπουδαίων θεατρικών έργων που καταπιάνονται με σύγχρονα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Το Θέατρο της Δευτέρας άφησε πίσω του επίσης ως κληρονομιά ένα εκπαιδευμένο κοινό, που γέμιζε και γεμίζει όλα αυτά τα θέατρα. Το μεγαλύτερο όμως κληροδότημά του είναι ο αρχειακός πλούτος που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην ΕΡΤ, έχοντας καταγράψει σπάνιες παραστάσεις και σπουδαίες ερμηνείες ηθοποιών, πολλοί εκ των οποίων δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή. Η έρευνα λοιπόν αφενός αποτυπώνει για πρώτη φορά όλο αυτό τον αρχειακό πλούτο από Το Θέατρο της Δευτέρας, αφετέρου αξιολογεί το στίγμα που άφησε στην πολιτισμική ταυτότητα της χώρας μας, και ειδικότερα στη θεατρική τέχνη.