Η διαμόρφωση και η εξέλιξη της κινηματογραφικής κριτικής και θεωρίας στην Ελλάδα (1950-1981)

Abstract

The thesis explores the pathways of Greek film Criticism during a period of 31 years (1950-1981). The beginning and the end of that period show the influence and the incorporation of the film reviewing into the political sphere rather than into the film theory itself. Big step to this is the use of the realist theory and the neorealist paradigm. Both seduce directors, critics and filmgoers so that the formulation of the Greek film canon can be dictated. The Greek Film Canon goes back to the '50s, when the influence of the emblematic French Cahiers du cinema begins across Europe. The auteur theory, the burden of the politics after May 1968 coincides with domestic facts, such as The Greek Junta and the publication of Sychronos Kmimatografos, a periodical in which new generation formulates its canons and rules. Therefore, this generation is called generation of Sychronos Kmimatografos, which adopts the Anglo-Saxon distinction of high and low art, the Soviet irate style of criticism, the polemics of the auteur theory and the young movements of the '60s. The generation of Sychronos Kmimatografos actually is the end of another literary generation of 1930s, which sporadic was thinking of the film form.

Το διδακτορικό εξετάζει τη δημιουργία του κανόνα στην κινηματογραφική κριτική και θεωρία στην Ελλάδα στα χρονικά όρια μιας γενιάς (1950-1981). Γενικά μιλώντας, ένας κινηματογραφικός κανόνας σχηματίζεται μέσα από την αλληλεπίδραση διαφορετικών μεθοδολογικών εργαλείων. Στην ελληνική περίπτωση, γίνεται εκτεταμένη χρήση της θεωρίας του ρεαλισμού, της οποίας η καταγωγή έρχεται από τις άλλες εικαστικές τέχνες. Το φιλμικό κείμενο προσεγγίζεται τόσο με τα κανονιστικά πλαίσια από αυτή τη θεωρία όσο και από τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα από τον ιταλικό νεορεαλισμό που μετατρέπεται σε παράδειγμα κατά τη δεκαετία του 1960. Και οι δύο περιπτώσεις, ο ρεαλισμός ως γενική θεωρία και ο νεορεαλισμός ως μορφικό παράδειγμα, μπολιάζονται με τα αποτελέσματα του ελληνικού εμφυλίου και την αυξανομένη βαρύτητα της αριστεράς στη διανόηση και την τέχνη. Αν αυτό είναι το ένα δίπολο πάνω στο οποίο χτίζεται η μεθοδολογική έρευνα, το δεύτερο δίπολο είναι η κριτική και η θεωρία και πιο συγκεκριμένα η μετάβαση που συντελείται μεταπολεμικά από την κριτική συγκεκριμένων ταινιών στη θεωρία και στη γενική επισκόπηση του κινηματογραφικού μέσου, που γίνεται με όχημα τη θεωρία του ρεαλισμού. Από αυτή τη μετάβαση σχηματίζεται και η ελλαδική κινηματογραφική θεωρία που συστηματοποιείται στην επιστήμη της φιλμολογίας μεταπολιτευτικά. Και από αυτή τη μετάβαση μορφοποιείται ο κινηματογραφικός κανόνας που με τη σειρά του στηρίζεται στα δίπολα, υψηλή-χαμηλή τέχνη, εμπορικό-καλλιτεχνικό, παραδοσιακό-μοντέρνο, βιομηχανία-βιοτεχνία. Αυτά τα δίπολα συμπυκνώνονται σε μια ιστορική στιγμή, όταν στα 1969 εκδίδεται ένα κινηματογραφικό περιοδικό, ο Σύγχρονος Κινηματογράφος. Οι σκηνοθέτες και κριτικοί που έστησαν, μετέφρασαν κείμενα και έγραψαν κριτικές, συνιστούν μια γένια, τη γένια του Σύγχρονου Κινηματογράφου. Και όσοι ήταν αναγνώστες και παρακολουθούσαν την από τεύχος σε τεύχος ύλη του περιοδικού, γαλουχήθηκαν με μια κεντρομόλα ανάγνωση του φιλμικού κειμένου που ξεκινά από τον σκηνοθέτη και εξακτινώνεται προς την κοινωνία, τις δομές και την ιδεολογία της περισσότερο πάρα τον πάσχοντα άνθρωπο. Ο προβληματισμός της γενιάς του Συγχρόνου Κινηματογράφου προέρχεται κυρίως από τη γενιά του 1930. Και αυτό που αποδεικνύεται στη διατριβή είναι ότι η γενιά του Σύγχρονου Κινηματογράφου είναι η απόληξη και το συμπλήρωμα στη γένια του 1930, μια και η τελευταία έδωσε το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκαν οι κριτικοί και οι σκηνοθέτες του Σύγχρονου Κινηματογράφου.