Μύθος και διαλεκτική στον Πλάτωνα: μια ανίχνευση της λειτουργίας του μύθου ως μέρους της πλατωνικής μεθόδου

Abstract

This doctoral thesis intends to examine the methodological connection between myth and dialectic in the platonic corpus. Given the two critiques of poetry in the Republic, many scholars have argued that Plato banishes poetry and art from his ideal state; consequently, the philosopher shouldn’t have used myths in his dialogues. I suggest that Plato distinguishes two types of poetry: the simple and the mimetic ones. In the first case, poetry is useful and expedient for imprinting harmony and, therefore, virtue in the souls of the citizens, invigorating appropriately the spirited part; in order to render it a courageous ally of the rational part. In the second case, poetry is useless and harmful in that it nourishes enormously the appetitive part, and, thus, making the soul disharmonious and corrupted. Based on the above, I contend that platonic myths serve as exemplars of simple poetry with a view to imprint virtue in Plato’s audience or readers. I also propose that Plato starts to compose his own myths after the doctrine of recollection and the method of hypothesis are imported in the Meno; a fact which indicates that the function of the platonic myth is fundamentally interwoven with the platonic method.

Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται τη σχέση που συνδέει την μυθική σύνθεση και την διαλεκτική μέθοδο στο πλατωνικό έργο. Οι περισσότεροι μελετητές, βασιζόμενοι στις ποιητικές κριτικές του Πλάτωνος στην Πολιτεία, υποστηρίζουν ότι ο φιλόσοφος εξορίζει την ποίηση και την τέχνη εν γένει, από την ιδανική πολιτεία του, και, κατά συνέπεια, δεν θα έπρεπε ο ίδιος να συνθέτει και να χρησιμοποιεί μύθους. Ενάντια σε αυτή τη θεώρηση, επιχειρώ να δείξω, αφενός, ότι ο Πλάτων διακρίνει δύο είδη ποιήσεως· το ένα το υιοθετεί, το άλλο το εξορίζει. Στην πρώτη περίπτωση, η ποίηση είναι ωφέλιμη, διότι καθιστά αρμονικές και ενάρετες τις ψυχές των πολιτών, τρέφοντας στον κατάλληλο βαθμό το ενδιάμεσο ψυχικό τμήμα, δηλαδή το θυμοειδές, και συναρμόζοντας το με το ανώτερο, ήτοι το λογιστικό. Στη δεύτερη, είναι επιβλαβής, επειδή ενσπείρει σε αυτές τη δυσαρμονία και τη διαφθορά, ενδυναμώνοντας υπερβολικά την υποδεέστερη ψυχική δύναμη, που είναι το επιθυμητικό. Βάσει της ανωτέρω διάκρισης, υποστηρίζω ότι τα πλατωνικά μυθολογήματα συνιστούν πρότυπα της απλής και ωφέλιμης μυθολογίας και ότι η χρήση τους αποσκοπεί στην εγχάραξη της αρετής στις ψυχές των αναγνωστών/ακροατών τους. Εισηγούμαι, επιπλέον, ότι ο μύθος, ως πλατωνική σύνθεση, εμφανίζεται μετά την εισαγωγή της θεωρίας της ανάμνησης και της υποθετικής μεθόδου στον Μένωνα, γεγονός που καταδεικνύει ότι η λειτουργία του πλατωνικού μύθου είναι, θεμελιωδώς, συνυφασμένη με την πλατωνική μέθοδο.