Δομημένο περιβάλλον, ενεργητική μετακίνηση και φυσική δραστηριότητα: μία συγκριτική μελέτη μεταξύ των πόλεων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης

Abstract

The purpose of this study was to investigate whether students’ attitudes towards physical activity, constraining factors of active commuting to and from school, pupils’ participation in organized and non-organized physical activities and whether the mode of transportation to and from school are influenced by gender, by age (different school grades), from their physical health status (categories based on the body mass index), the residence area (Attica-Thessaloniki), the distance from home to school, the different districts of education and the mode of transport to and from school (active-mixed-non-active). It was supportive to investigate whether teachers’ attitudes towards physical activity, constraining factors of active commuting to and from school, teachers’ participation in non-organized physical activities are influenced by demographic factors. Finally, this study assesses the commuting profiles of the principals of the schools, their views on the built environment and infrastructure around schools as well as the factors that they believed to affect students’ active commuting to and from school. 20932 students (10378 boys and 10554 girls) aged 11-18 years old, 1504 teachers (520 males and 984 females) and 369 principals (234 males and 135 females), voluntarily participated in this survey. The survey took place in public elementary, junior high schools and senior high schools, in the most populous prefectures of Grece (Attica and Thessaloniki) during the school year 2012-2013. The sample was selected by applying “stratified random sampling”. The results of t-test and of One Way Anova suggested that: a) students’ attitudes toward physical activity are influenced by gender (t=21.688, df=20223, p<.05), by their differing ages (F(2,20222)=40.559, p< .05), by different physical health status (F(3,20221)=50.713, p< .05), and by different districts of education (F(8,20216)=10.088, p< .05), b) constraining factors of active commuting to from school are influenced by different modes of transport to and from school (F(2,20651)=792.391, p< .05), by different gender (t=7.160, df=20610.996, p< .05), by differing ages (F(2,20668)=64.908, p< .05), by different residence area (t=2.29, df=20.669, p< .05), by different distance from home to school (F(5,20165)=231.172, p< .05), by different districts of education (F(8,20662)=47.226, p< .05), c) participation in non-organized physical activities are influenced by different modes of transport to and from school (F(2,20909)=49.419, p< .05), by different gender (t=16.709, df=20349.060, p< .05), by differing ages (F(2,20929)=816.959, p< .05), by different residence area (t=17.447, df=11879.413, p< .05), by different distance from home to school (F(5,20390=27.614, p< .05), by different districts of education (F(8,20923)=51.609, p< .05), d) participation in organized physical activities are influenced by different modes of transport to and from school (F(2,20909)=16.599, p< .05), by different gender (t=13.162, df=20925.585, p< .05), by differing ages (F(2,20929)=521.600, p< .05), by different physical health status (F(3,20928)=15.237, p< .05), by different distance from home to school (F(5,20390=6.006, p< .05), by different districts of education (F(8,20923)=9.403, p< .05), e) the mode of transportation to and from school are influenced by different gender (t=3.623, df=20907.402, p< .05), by differing ages (F(2,20909)=101.824, p< .05), by different physical health status (F(3,20908)=4.743, p< .05), by different residence area (t=7.309, df=12913.005, p< .05), by different distance from home to school (F(5,20376=2323.210, p< .05) and by different districts of education (F(8,20903)=212.595, p< .05). As far as teachers concerned, the results showed that their attitude toward physical activity was not so positive, just only 22.5 % were active commuters (with non-motorized vehicles) and their participation in non-organized physical activities was quite low. The results from the principals confirm that there is inadequate safety of infrastructure for the active commuting of students around schools. The majority of principals consider that it is important for students to walk or cycle for commuting to and from school but on the other hand, they do not apply it to themselves. Although half of them reside in a walkable or cycle-able distance within 2000m from their work, they commute to school by motorized means and do not set a good example for the students. Principals believe that is necessary to conduct courses or programs on road safety education in schools and suggest methods to enhance the active means of commuting. In this context they reacted positively in organizing an annual event day of active commuting to and from school. This study may be used as a tool for students’ safe and active transportation, and to promote the fact that walking or cycling to and from school is a way of increasing the physical activity of schoolchildren and fighting obesity, and for some students it may be a unique opportunity for physical activity. Future research will be able to use geographical information systems to assist in the implementation of targeted and safety networks around the school.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διερευνήσει αν οι στάσεις των μαθητών έναντι της φυσικής δραστηριότητας, οι ανασταλτικοί παράγοντες της ενεργητικής μετακίνησης των μαθητών προς και από το σχολείο, η συμμετοχή των μαθητών σε οργανωμένες και μη οργανωμένες φυσικές δραστηριότητες καθώς και αν ο τρόπος μετακίνησής τους προς και από το σχολείο επηρεάζονται από το διαφορετικό φύλο, από τη διαφορετική τους ηλικιακή κατηγορία (διαφορετική σχολική βαθμίδα), από την κατάσταση της σωματικής τους υγείας (κατηγορίες με βάση το δείκτη μάζας σώματος), την περιοχή διαμονής (Αττική-Θεσσαλονίκη), την απόσταση της διαμονής τους από το σχολείο, την διεύθυνση εκπαίδευσης που ανήκει το σχολείο που παρακολουθούν καθώς και τον τρόπο μετακίνησης προς και από το σχολείο (ενεργητικός-μικτός-παθητικός). Υποστηρικτικά διερευνήθηκαν αν οι στάσεις των εκπαιδευτικών έναντι στη φυσική δραστηριότητα, οι ανασταλτικοί παράγοντες της ενεργητικής τους μετακίνησης προς και από το σχολείο και η συμμετοχή τους σε μη οργανωμένες φυσικές δραστηριότητες επηρεάζονταν από δημογραφικούς παράγοντες. Τέλος διερευνήθηκε το προφίλ των διευθυντών των σχολικών μονάδων, οι απόψεις τους σχετικά με το δομημένο περιβάλλον και τις υποδομές γύρω από το σχολείο, καθώς και οι παράγοντες που πίστευαν ότι επηρέαζαν την ενεργητική μετακίνηση των μαθητών προς και από το σχολείο. Στην έρευνα συμμετείχαν εθελοντικά 20932 μαθητές (10378 αγόρια και 10554 κορίτσια) ηλικίας 11-18 ετών, 1504 εκπαιδευτικοί (520 άνδρες και 984 γυναίκες) καθώς και 369 διευθυντές (234 άνδρες και 135 γυναίκες) από δημόσια σχολεία όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης των νομών Αττικής και Θεσσαλονίκης. Η έρευνα διεξήχθη το σχολικό έτος 2012-2013. Η διαδικασία της επιλογής έγινε με στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων (t-test) και (One Way Anova) έδειξαν ότι: α) οι στάσεις των μαθητών έναντι της φυσικής δραστηριότητας επηρεάζονταν από το διαφορετικό φύλο (t=21.688, df=20223, p<.05), από τις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες (F(2,20222)=40.559, p< .05), από τη διαφορετική κατηγορία κατάστασης σωματικής υγείας (F(3,20221)=50.713, p< .05), καθώς και από τις διαφορετικές διευθύνσεις εκπαίδευσης (F(8,20216)=10.088, p< .05), β) οι ανασταλτικοί παράγοντες της ενεργητικής μετακίνησης προς και από το σχολείο επηρεάζονταν από τον διαφορετικό τρόπο μετακίνησης προς και από το σχολείο (F(2,20651)=792.391, p< .05), από το διαφορετικό φύλο (t=7.160, df=20610.996, p< .05), από τις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες (F(2,20668)=64.908, p< .05), από τη διαφορετική περιοχή διαμονής (t=2.29, df=20.669, p< .05), από την διαφορετική απόσταση διαμονής από το σχολείο (F(5,20165)=231.172, p< .05), από τη διαφορετική διεύθυνση εκπαίδευσης (F(8,20662)=47.226, p< .05), γ) η συμμετοχή σε μη οργανωμένες φυσικές δραστηριότητες επηρεάζονταν από τον διαφορετικό τρόπο μετακίνησης προς και από το σχολείο (F(2,20909)=49.419, p< .05), από το διαφορετικό φύλο (t=16.709, df=20349.060, p< .05), από τις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες (F(2,20929)=816.959, p< .05), από τη διαφορετική περιοχή διαμονής (t=17.447, df=11879.413, p< .05), από την απόσταση διαμονής από το σχολείο (F(5,20390=27.614, p< .05), από την διαφορετική διεύθυνση εκπαίδευσης (F(8,20923)=51.609, p< .05), δ) η συμμετοχή σε οργανωμένες φυσικές δραστηριότητες επηρεάζονταν από τον διαφορετικο τρόπο μετακίνησης προς και από το σχολείο (F(2,20909)=16.599, p< .05), από το διαφορετικό φύλο (t=13.162, df=20925.585, p< .05), από τις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες (F(2,20929)=521.600, p< .05), από τις διαφορετικές κατηγορίες κατάστασης σωματικής υγείας (F(3,20928)=15.237, p< .05), από την απόσταση διαμονής από το σχολείο (F(5,20390=6.006, p< .05), από τη διαφορετική διεύθυνση εκπαίδευσης (F(8,20923)=9.403, p< .05), ε) ο τρόπος μετακίνησης προς και από το σχολείο επηρεάζονταν από το διαφορετικό φύλο (t=3.623, df=20907.402, p< .05), από τις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες (F(2,20909)=101.824, p< .05), από τη διαφορετική κατάσταση σωματικής υγείας (F(3,20908)=4.743, p< .05), από τη διαφορετική περιοχή διαμονής (t=7.309, df=12913.005, p< .05), από την διαφορετική απόσταση διαμονής από το σχολείο (F(5,20376=2323.210, p< .05) και από τη διαφορετική διεύθυνση εκπαίδευσης (F(8,20903)=212.595, p< .05). Όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η στάση τους έναντι στη φυσική δραστηριότητα δεν ήταν τόσο θετική, μόνο το 22,5 % μετακινούνταν δίχως μηχανοκίνητα μέσα καθώς και η συμμετοχή τους σε μη οργανωμένες φυσικές δραστηριότητες ήταν αρκετά χαμηλή. Τα αποτελέσματα από τους διευθυντές έδειξαν ότι δεν υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές ασφαλείας γύρω από το σχολείο για τις ενεργητικές μετακινήσεις των μαθητών προς και από το σχολείο. Η πλειοψηφία των διευθυντών θεωρεί ότι είναι σημαντικό οι μαθητές να περπατούν ή να ποδηλατούν για τη μετακίνησηή τους προς και από το σχολείο αλλά από την άλλη μεριά, δεν το εφαρμόζουν για τον εαυτό τους. Παρόλο που οι μισοί διαμένουν σε μια απόσταση εντός 2000μ από την εργασία τους, μετακινούνται προς το σχολείο με μηχανοκίνητα μέσα και σε αυτό το σημείο δεν αποτελούν ένα καλό παράδειγμα για τους μαθητές. Θεωρούν ότι είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθούν μαθήματα ή προγράμματα κυκλοφοριακής αγωγής στα σχολεία και προτείνουν τρόπους για να ενισχύσουν τον ενεργητικό τρόπο μετακίνησή τους. Σε αυτό το πλαίσιο θα διοργάνωναν για ημέρα ενεργητικής μετακίνησης προς και από το σχολείο. Η παρούσα έρευνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την ασφαλή ενεργητική μετακίνηση των μαθητών, καθώς το περπάτημα ή η χρήση ποδηλάτου προς και από το σχολείο είναι ένας τρόπος ενίσχυσης της φυσικής δραστηριότητας των μαθητών και καταπολέμησης της παχυσαρκίας, ενώ για κάποιους μαθητές μπορεί να αποτελεί και τη μοναδική ευκαιρία για φυσική δραστηριότητα. Μελλοντικές έρευνες με τη χρήση γεωργαφικών πληροφοριακών συστημάτων θα βοηθούσαν στην υλοποίηση στοχευμένων και ασφαλών δικτύων γύρω από το σχολείο.