Μεθοδολογικό πλαίσιο και εμπειρική ανάλυση για την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία στο δημόσιο τομέα

Abstract

The main purpose of the present doctoral thesis is the development of a methodological framework for entrepreneurship and innovation in the public sector, by means of the review of the existing literature and the empirical analysis of primary data. A public organization requires innovation to the same extent than any private sector organization, and possibly even more. An institution that wants to be able to innovate, succeed and prosper in an era of rapid changes, must adopt policies that will create a desire for innovation throughout the organization. There is a need to change the culture of obsolete bureaucratic processes in the public sector in order to increase flexibility and innovation. In parallel, there is a desire to maintain the practices and processes that are necessary to ensure the quality of the services to the citizen. Organizational culture can stimulate creativity and shape an environment that encourages new ideas. If an organization has a risk-taking and rational approach that rewards experimentation, then it has a good chance of introducing a successful innovation.Innovation should be treated as a journey and not as a linear process, within the public sector, where the learning procedure consists a very important segment of this journey, through experimentation, either successful or failed. Innovations, in the public sector, are usually related to the provision of public services and changes in links between different parties and political processes. Effective relationships and bonds between innovative and end users/ consumers are the key points for successful innovation in this area. It is very important for the public sector to learn how to manage the innovation process, thus increasing the efficiency and effectiveness of the services provided. Innovation should be an integral part of both the organizational behavior and attitude of each institution, as well as its strategic plans and leadership. It is very important that the appropriate mentality and readiness to change are cultivated and matured throughout the organization, so that they do not constitute the behavior and culture just of some individual members of the organization. This enables the human resources to acquire the structures, values and learning abilities that will be the starting point for adopting such an organizational way of life. Thus, innovation will not be an isolated or incidental, perhaps, event but an everyday attitude and behavior of continuous learning and effort towards this direction. The present thesis focuses on the Entrepreneurial Orientation (EO) of an organization, because EO can effectively solve important problems in the public sector, by further adding value to employees, processes and to end results. Of course, it should be noted that the EO in this research is being examined in light of added value and not from the point of view of the economic benefit. The EO is linked to the development of innovation while it is examined which individual factors of an organization's executives and which factors of the organizational environment favor the emergence of this behavior. The whole procedure takes place through the mediators of Organizational Learning and Job Satisfaction (auxiliary variables) and under the moderating effect of Resource Availability (interpolated factor/ modifier) in the relationships among the miscellaneous variables. Τhe contribution of the present thesis is that it attempts to integrate the above-mentioned concepts under the scope of a unified model. In the context of this thesis, a random sample of 1,707 civil servants responded to an appropriate research tool in the form of a questionnaire, which was constructed specifically for this research. These civil servants came from the former General Secretariat for Public Revenue (GGDE) from services across the country. Subsequently, the data were processed and analyzed through the IBM SPSS (Statistical Package for Social Science), version 23.0.0.0, the LISREL (LInear Structural RELation), version 8.71, as well as the analytics and graphics software package SYSTAT, version 13.00.05. During the phase of the analysis of the results, emphasis was given, among other things, on the creation of a Structural Equation Modeling, from which useful conclusions were drawn, regarding the variables that affect an organizational EO and the direction that these variables take. The outcomes of the thesis present a particular interest in the strategic reorganization of the Greek public sector, in the direction of promoting entrepreneurial and innovative behavior, by developing ways (e.g. programs and strategies) of training of public executives. The latter should be encouraged to adopt innovative and entrepreneurial behavior and attitudes by identifying and resolving creatively and effectively the obstacles arising during their work. In conclusion, a more efficient and effective system of public administration might be designed by adopting a more organizational EO in the public sector. EO and innovative behavior can and should thrive in the public sector and this should be emphasized. Indeed, EO is an absolute necessity in the modern and constantly changing environment, in which the public organizations are called not only to survive but also to prosper.

Ο βασικός στόχος της παρούσας διατριβής είναι η δημιουργία ενός μεθοδολογικού πλαισίου για την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία στο δημόσιο τομέα, μέσα από την ανασκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας και την εμπειρική ανάλυση πρωτογενών δεδομένων. Ένας δημόσιος οργανισμός έχει ανάγκη την καινοτομία στον ίδιο, ή και ενδεχομένως σε μεγαλύτερο, βαθμό από οποιονδήποτε οργανισμό του ιδιωτικού τομέα. Ένας οργανισμός που θέλει να μπορεί να καινοτομεί, να πετυχαίνει και να ευημερεί σε μία εποχή ραγδαίων αλλαγών, πρέπει να έχει την ικανότητα να υιοθετεί πολιτικές που θα δημιουργούν, σε ολόκληρο τον οργανισμό, προϋποθέσεις για καινοτομία. Στο δημόσιο τομέα, υπάρχει μία ανάγκη για αλλαγή νοοτροπίας των πεπαλαιωμένων γραφειοκρατικών διαδικασιών, έτσι ώστε να αυξηθεί η ευελιξία και η καινοτομία ενώ ταυτόχρονα υπάρχει η επιθυμία διατήρησης των πρακτικών και των διαδικασιών εκείνων που είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών προς τον πολίτη. Η οργανωτική νοοτροπία (η οποία συναντάται στη βιβλιογραφία και ως οργανωσιακή νοοτροπία ή κουλτούρα) μπορεί να παρακινεί τη δημιουργικότητα και να διαμορφώνει ένα περιβάλλον το οποίο να ενθαρρύνει νέες ιδέες. Εάν ένας οργανισμός διακατέχεται από μία νοοτροπία ανάληψης κινδύνου και ορθολογικής διαχείρισής του, που θα επιβραβεύει τον πειραματισμό και θα συνοδεύεται από ανάλογες ενέργειες, έχει αρκετές πιθανότητες να εισάγει μία επιτυχημένη καινοτομία. Στο δημόσιο τομέα η καινοτομία θα πρέπει να θεωρείται ως ένα ταξίδι και όχι ως μία γραμμική διαδικασία, όπου η διαδικασία της μάθησης είναι πολύ σημαντική, διαμέσου τόσο των επιτυχιών όσο και των αποτυχιών για καινοτομία. Οι καινοτομίες στο δημόσιο τομέα, συνήθως, αφορούν στην παροχή δημοσίων υπηρεσιών και στις αλλαγές σε σχέσεις και πολιτικές διαδικασίες. Οι αποτελεσματικές σχέσεις και δεσμοί μεταξύ καινοτόμων και τελικών χρηστών/ καταναλωτών αποτελούν τα βασικά σημεία για την επιτυχή καινοτομία στον τομέα αυτό. Είναι πολύ σημαντικό, ο δημόσιος τομέας, να μάθει να διαχειρίζεται την καινοτομία, αυξάνοντας έτσι την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η καινοτομία πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της οργανωτικής συμπεριφοράς και νοοτροπίας κάθε οργανισμού, καθώς επίσης των στρατηγικών σχεδίων και της ηγεσίας του. Είναι πολύ σημαντικό να καλλιεργηθεί και να ωριμάσει σε ολόκληρο τον οργανισμό η κατάλληλη νοοτροπία και ετοιμότητα για αλλαγή, έτσι ώστε να μην αποτελεί συμπεριφορά και κουλτούρα κάποιων μεμονωμένων μόνο μελών του οργανισμού. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στο ανθρώπινο δυναμικό του οργανισμού να αποκτήσει τις δομές, τις αξίες και τις δυνατότητες εκείνες εκμάθησης που θα αποτελέσουν το εφαλτήριο υιοθέτησης ενός τέτοιου οργανωτικού τρόπου ζωής. Έτσι, η καινοτομία δε θα αποτελεί ένα μεμονωμένο, τυχαίο ίσως, γεγονός αλλά μία καθημερινή στάση και συμπεριφορά συνεχούς μάθησης και προσπάθειας προς αυτήν την κατεύθυνση. Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στον Επιχειρηματικό Προσανατολισμό (ΕΟ) ενός οργανισμού, καθώς διαμέσω του ΕΠ μπορούν να επιλυθούν αποτελεσματικά σημαντικά προβλήματα που απασχολούν το δημόσιο τομέα, προσθέτοντας αξία στους εργαζομένους, τις διαδικασίες και το τελικό αποτέλεσμα. Ο ΕΠ, στην παρούσα διατριβή, εξετάζεται υπό το πρίσμα της προστιθέμενης αξίας και όχι από την οπτική του οικονομικού οφέλους. Ο ΕΠ συνδέεται με την εμφάνιση καινοτομίας ενώ εξετάζεται ποιοι ατομικοί παράγοντες των στελεχών ενός οργανισμού αλλά και ποιοι παράγοντες του οργανωτικού περιβάλλοντος ευνοούν την εμφάνιση αυτής της συμπεριφοράς, διαμέσου των (δια)μεσολαβητικών μεταβλητών (mediators) της Οργανωτικής Μάθησης (ΟΜ) και της Εργασιακής Ικανοποίησης (ΕΙ) (επικουρικές μεταβλητές) και υπό τη ρυθμιστική επίδραση (moderating effect) των Διαθέσιμων Πόρων (ΔΠ) (παρεμβαλλόμενος παράγοντας/ τροποποιητική μεταβλητή), στις σχέσεις μεταξύ των διαφόρων μεταβλητών. Η σύνδεση όλων αυτών των εννοιών υπό την σκέπη ενός ενιαίου μοντέλου αποτελεί και την πρωτοτυπία της παρούσας έρευνας. Στα πλαίσια της παρούσας διατριβής, τυχαίο δείγμα 1.707 δημοσίων υπαλλήλων, της πρώην Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων (Γ.Γ.Δ.Ε.) σε υπηρεσίες ανά την επικράτεια, απάντησε σε κατάλληλο ερευνητικό εργαλείο με τη μορφή ερωτηματολογίου, το οποίο κατασκευάστηκε για τις ανάγκες αυτής εδώ της έρευνας. Εν συνεχεία, πραγματοποιήθηκε επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων με το στατιστικό λογισμικό για τις κοινωνικές επιστήμες IBM SPSS (Statistical Package for the Social Science), έκδοση 23.0.0.0, το στατιστικό πακέτο λογισμικού LISREL (LInear Structural RELations), έκδοση 8.71, καθώς και το λογισμικό πακέτο ανάλυσης και γραφικών SYSTAT, έκδοση 13.00.05. Έμφαση δόθηκε, κατά το στάδιο της ανάλυσης των αποτελεσμάτων, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία ενός Μοντέλου Δομικών Εξισώσεων (Structural Equation Modeling), από το οποίο εξήχθησαν χρήσιμα συμπεράσματα για το ποιες μεταβλητές επηρεάζουν τον Οργανωτικό ΕΠ και με ποιο τρόπο. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας έχουν ιδιαίτερο πρακτικό (διοικητικό) ενδιαφέρον για τη στρατηγική αναδιοργάνωση του ελληνικού δημόσιου τομέα, προς την κατεύθυνση προώθησης της επιχειρηματικής και καινοτόμας συμπεριφοράς, αναπτύσσοντας τρόπους (π.χ. προγράμματα και στρατηγικές) εκπαίδευσης των δημοσίων στελεχών. Τα δημόσια στελέχη θα πρέπει να ενθαρρύνονται να υιοθετούν καινοτόμες και επιχειρηματικές στάσεις και συμπεριφορές, εντοπίζοντας κι επιλύοντας δημιουργικά και αποτελεσματικά τα ζητήματα τα οποία προκύπτουν στην εργασία τους. Εν είδει συμπεράσματος, αναφέρεται ότι, υιοθετώντας έναν περισσότερο οργανωτικό ΕΠ, στο δημόσιο τομέα, θα υπάρξει ένα αποτελεσματικότερο και αποδοτικότερο σύστημα δημόσιας διοίκησης. ΕΠ και καινοτόμες συμπεριφορές μπορούν και πρέπει να ευδοκιμήσουν στο δημόσιο τομέα και έμφαση θα πρέπει να δοθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Μάλιστα, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι, η κατεύθυνση αυτή αποτελεί μονόδρομο στο σύγχρονο, συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον στο οποίο καλούνται, όχι μόνο να επιβιώσουν αλλά και να ευημερήσουν οι δημόσιοι οργανισμοί.