Ιδεολογικές και πολιτικές ζυμώσεις στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1853-1854

Abstract

The years 1853- 1854 were a period when new ideologies and notions concerning all the aspects of public life were eagerly received by a large part of the population, especially the younger ones. The vision of the Megali Idea co-exists with the Greek Empire as well as the development and cultural mission of Greece, and the Federation emerges. In the field of politics and administration- both on central and regional scale- corruption, clientelism and the intervention of the king are severely criticized. The reaction resulted in the incubation of a liberal tendency, the “wearing out” of political parties, the new generation, and the adoption of proposals for changes in the political and social structures in a period when modernization and development were demanding implementation. Favourable to this purpose proved the migration to big cities as well as the reduction of the illiterate, although there was no significant innovation in the field of education. The same situation appeared with the reorganization of the army which was deterred by financial recession. The intentions and planning of development and infrastructure are either gradually realized after the relevant laws have been passed, or their construction begins. However, they are not going to be completed before the next decade. The Greeks counted on the support of Europe and America in order to safeguard constitutional governance and expansion. As regards the national claims, in 1854 there was an armed revolt aiming at the realization of the Megali Idea mainly in Epirus, Thessaly, Macedonia and some areas of the Ottoman Empire, without taking into account the European diplomatic situation. What followed was the occupation of the Greek ports, with few reactions against French and English forces from both military and civilians, and provision for the refugees. To conclude, in the years 1853-1854 the vision of modernization and probably the means to achieve it were clear. However social circumstances were not yet favourable.

Η διετία 1853-1854 αποτελεί περίοδο ζυμώσεων νέων ιδεολογιών και αντιλήψεων σε όλους τους τομείς του δημόσιου βίου από μεγάλη μερίδα των πολιτών αλλά κυρίως τη νέα γενιά. Συνυπάρχει το όραμα της Μεγάλης Ιδέας με την Ελληνική Αυτοκρατορία, την ανάπτυξη και την πολιτιστική αποστολή της Ελλάδας και αναδύεται η Ομοσπονδία. Στο χώρο της πολιτικής και της διοίκησης σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο κατακρίνεται η διαφθορά, οι πελατειακές σχέσεις και οι παρεμβάσεις του βασιλιά. Τα αποτελέσματα της αντίδρασης, οδήγησαν στην κυοφορία φιλελεύθερων τάσεων, την «εξάντληση» των κομμάτων, τη «νέα γενιά» και στην υιοθέτηση προτάσεων για αλλαγή των πολιτικών και κοινωνικών δομών την περίοδο που ο εκσυγχρονισμός και η ανάπτυξη αποτελούσαν αιτήματα προς υλοποίηση. Προς την κατεύθυνση αυτή ευνοϊκά θα λειτουργήσει και η μετακίνηση των ανθρώπων προς τις μεγαλουπόλεις, καθώς και η μείωση των αναλφάβητων, μολονότι στην εκπαίδευση δεν παρουσιάστηκαν σοβαρές καινοτομίες. Το ίδιο συμβαίνει και με την αναδιοργάνωση του στρατού την οποία δεν επέτρεπε η οικονομική δυσπραγία. Οι προθέσεις-σχεδιασμοί για ανάπτυξη και έργα υποδομής γίνονται πράξη αφού ψηφίζονται σχετικοί νόμοι ή αρχίζει η κατασκευή τους παρόλο που θα ολοκληρωθούν την επόμενη δεκαετία. Οι Έλληνες προσέβλεπαν στην Ευρώπη και την Αμερική για τη συνταγματική διακυβέρνησή τους και την επέκτασή τους. Όσον αφορά τις εθνικές διεκδικήσεις, το 1854 πραγματοποιείται μια ανοργάνωτη ένοπλη εξέγερση για υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας κυρίως στην Ήπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία και κάποιες περιοχές στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, χωρίς εκτίμηση της ευρωπαϊκής διπλωματικής συγκυρίας. Ακολούθησε η Κατοχή των λιμανιών της Ελλάδας και λιγοστές αντιδράσεις στρατιωτών και πολιτών κατά των Αγγλογάλλων και η περίθαλψη των προσφύγων. Συμπερασματικά στη διετία 1853-1854 το όραμα του εκσυγχρονισμού ήταν σαφές, ίσως και ο δρόμος για την επίτευξή του, όμως οι κοινωνικές ισορροπίες δεν ήταν ακόμη ευνοϊκές.