Από την οθωμανική νομιμότητα στο εθνικό κράτος: το «άτομο» στο επίκεντρο της ιστορίας: Λυκούργος Λογοθέτης (1772-1850)

Abstract

This study is a historical biography of George Logothetis Lycurgus, protagonist of the Greek Revolution on Samos. It is an outline of his public life with an emphasis on his political activity and a reconstitution of his world; the social, political and ideological roots of his personality. Ultimately, the objective of this study is to comprehend the options and possibilities, but also the restrictions, imposed by History itself on the historical subject. This is a methodological proposal of a historiographical synthesis, which attempts to integrate the progress made in the historical analysis in order to restore the “individual” at the heart of History. At the same time, it is judged that Samos at a local level, and likewise the Ottoman empire at supra local level, provide us with a typical example of revolutionary transition from Ottoman legitimacy to national state, through rapid economic, social and ideological transformations during the 18th and 19th centuries. However, the convergence of localism and the project of nationalisation, imposed by the central Administration immediately after the outbreak of the Revolution of 1821, encountered complications on Samos. The local elite and various social groups became involved in the national struggle at different times and with conflicting expectations. Under the leadership of Lycurgus they established administrative systems which, whilst retaining the structure of the preceding ones, institutionally served the revolutionary precepts. The modern characteristics of the Revolution, however, permeate the local communities but not without problems. The co-ordination with the national Revolution did not simultaneously amount to the unconditional acceptance of the political solutions imposed by the central Administration. On the contrary, an internal struggle for political power transformed into a wider one, carried out with the control of the revolutionary central Administration at stake. The rebels, declaring political existence and independence in the name of the nation, realised gradually that they were overturning their very own world. Following the War of Greek Independence and the final diplomatic acts, Samos and its leadership were confronted with the harsh reality of returning to Ottoman suzerainty. The Samian Question and, generally, the policies which Lycurgus implemented during this period (1830-1834), highlighted the paramount importance that political institutions – such as the Assembly – would henceforth have in the management of national affairs. Individuals and collective subjects, fabrications of the "Age of Revolutions", were changing History and swept away by it.

Η μελέτη αποτελεί μία ιστορική βιογραφία του Γεωργίου Λογοθέτη Λυκούργου, πρωταγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης στη Σάμο. Πρόκειται για τη σκιαγράφηση του δημόσιου βίου του με έμφαση στην πολιτική δράση του, την ανασύσταση του κόσμου του, των κοινωνικών, πολιτικών και ιδεολογικών καταβολών της προσωπικότητάς του. Απώτερο στόχο έχει την κατανόηση των επιλογών, των δυνατοτήτων αλλά και των περιορισμών που θέτει η ίδια η Iστορία στο δρων ιστορικό υποκείμενο. Πρόκειται για μία μεθοδολογική πρόταση ιστοριογραφικής σύνθεσης, η οποία επιχειρεί να ενσωματώσει την πρόοδο που έχει συντελεστεί στην ιστορική ανάλυση επανατοποθετώντας το άτομο στο επίκεντρο της Iστορίας. Παράλληλα, κρίθηκε ότι σε τοπικό επίπεδο η Σάμος, αλλά και σε υπερτοπικό η οθωμανική αυτοκρατορία, παρέχουν ένα τυπικό δείγμα επαναστατικής μετάβασης από την οθωμανική νομιμότητα προς το εθνικό κράτος, μέσα από ραγδαίους οικονομικούς, κοινωνικούς και ιδεολογικούς μετασχηματισμούς, κατά τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα. Η συνάντηση, όμως, της τοπικότητας με το εθνοποιητικό πρόταγμα που επιβάλλει η κεντρική Διοίκηση αμέσως μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821, συναντά εμπλοκές στη Σάμο.Τοπικές ελίτ και κοινωνικά στρώματα εισέρχονται σε διαφορετικούς χρόνους και συγκρουόμενες προσδοκίες στον εθνικό Αγώνα. Εγκαθιδρύουν με ηγέτη τον Λυκούργο διοικητικά συστήματα που, ενώ διατηρούν τη δομή των προηγουμένων, υπηρετούν θεσμικά τα επαναστατικά προτάγματα. Τα νεοτερικά χαρακτηριστικά της Επανάστασης, όμως, διεισδύουν όχι χωρίς προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες. Ο συντονισμός με την εθνική Επανάσταση δεν ισοδυναμεί και με την άνευ όρων αποδοχή των πολιτικών λύσεων που η κεντρική Διοίκηση επιβάλλει. Αντίθετα, ένας εσωτερικός αγώνας εξουσίας εγγράφεται σε έναν ευρύτερο που διεξάγεται με κεντρικό διακύβευμα τον έλεγχο της Διοίκησης. Οι επαναστατημένοι διακηρύσσοντας πολιτική ύπαρξη και ανεξαρτησία στο όνομα του έθνους συνειδητοποιούν βαθμιαία ότι ανατρέπουν τον κόσμο τους. Μετά το τέλος του Πολέμου της Ελληνικής Ανεξαρτησίας και τις τελευταίες διπλωματικές πράξεις η Σάμος και η ηγεσία της ήρθαν αντιμέτωποι με τη σκληρή πραγματικότητα της επιστροφής στην οθωμανική νομιμότητα. Το Σαμιακό Ζήτημα και, γενικά, η πολιτική που άσκησε ο Λυκούργος στο διάστημα αυτό (1830-1834), ανέδειξαν τον σημαίνοντα ρόλο που θα είχαν στο εξής στη διαχείριση των εθνικών υποθέσεων πολιτικοί θεσμοί όπως η Συνέλευση. Άτομα και συλλογικά υποκείμενα, δημιουργήματα της «εποχής των επαναστάσεων», άλλαζαν την Ιστορία και ταυτόχρονα παρασύρονταν από αυτήν.