Η παιδική ηλικία στα εγχειρίδια ιστορίας στην ελληνική πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση (1964-2014)

Abstract

The word "child" refers to a biologically evolving being, but it also includes the notions of dependence, weakness and any other traits that each civilization uses to define a non-adult person. Thus, childhood is transformed into a social category that does not refer to a particular child, but to the child as a member of a group with common structural traits, with processes of social formation and changes that make it distinct.Childhood is a social construction with an age limit, but the specific age is determined by the economic and cultural conditions of each age and society.The school manual is the educational tool, which is the basic element of the educational act both in the Greek educational system and internationally. It is an educational tool that is extremely affordable and economical for everybody interested, through which social control can be exercised among students and teachers. This reflects the dominant tendencies and values of the society in which it is produced and used, thus defining to a large extent the content of the schooling and the activities that teachers and pupils will develop. All of these are reasons that have put it at the heart of several systematic investigations. School history is the didactic subject that, as the vector of the ideological burden of science itself and its particular role, shapes national collective consciousness, but also performs other roles, such as the knowledge of the past, the development of critical historical thought and consciousness, the formation of cultural identity, the acquisition of analytical skills by pupils and, at the same time, its thoughtful and exemplary role.The purpose of this research is to investigate whether, and in what quality, "childhood" is present in the history textbooks of Primary and Secondary Education from 1964 to 2014, over a period of fifty years, while several political changes and educational reforms, with the result that others remain in the classrooms for a long time, and others have been hurriedly retired for various reasons.

Η λέξη «παιδί» παραπέμπει, μεν, σε ένα βιολογικά εξελισσόμενο ον αλλά εμπεριέχει ταυτόχρονα τις έννοιες της εξάρτησης, της αδυναμίας και όποια άλλα γνωρίσματα χρησιμοποιεί κάθε πολιτισμός για να ορίσει τον άνθρωπο, που δεν είναι ενήλικος. Έτσι μετατρέπεται η «παιδική ηλικία» σε μια κοινωνική κατηγορία που δεν αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο παιδί, αλλά στο παιδί ως μέλος μιας ομάδας με κοινά δομικά γνωρίσματα, με διαδικασίες κοινωνικής συγκρότησης και αλλαγές που την καθιστούν διακριτή.Η παιδική ηλικία είναι μια κοινωνική κατασκευή με όριο την ενηλικίωση, της οποίας όμως ο συγκεκριμένος ηλικιακός χρόνος καθορίζεται από οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες κάθε εποχής και κοινωνίας.Το σχολικό εγχειρίδιο είναι το εκπαιδευτικό μέσο, το οποίο αποτελεί το βασικό στοιχείο της εκπαιδευτικής πράξης τόσο στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα όσο και διεθνώς. Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό μέσο εξαιρετικά προσιτό και οικονομικό για κάθε ενδιαφερόμενο, μέσω αυτού μπορεί να ασκηθεί κοινωνικός έλεγχος σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, σε αυτό αποτυπώνονται οι κυρίαρχες τάσεις και αξίες της κοινωνίας, στην οποία παράγεται και χρησιμοποιείται, καθορίζοντας έτσι σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενο της σχολικής γνώσης και τις δραστηριότητες που θα αναπτύξουν εκπαιδευτικοί και μαθητές. Όλοι αυτοί είναι λόγοι που το έχουν θέσει στο επίκεντρο αρκετών συστηματικών ερευνών. Η σχολική Ιστορία είναι το διδακτικό αντικείμενο, που ως φορέας του ιδεολογικού φορτίου της ίδιας της επιστήμης όσο και του ιδιαίτερου ρόλου της, διαμορφώνει την εθνική συλλογική συνείδηση, αλλά επιτελεί κι άλλους ρόλους, όπως η γνώση του παρελθόντος, η ανάπτυξη κριτικής ιστορικής σκέψης και συνείδησης, η συγκρότηση της πολιτισμικής ταυτότητας, η απόκτηση αναλυτικών δεξιοτήτων από τους μαθητές και ταυτόχρονα τον φρονηματικό και παραδειγματικό της ρόλο. Σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας είναι να διερευνηθεί αν, κατά πόσο και σε ποια ποιότητα είναι «παρούσα» η παιδική ηλικία στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από το 1964 έως το 2014, σε μια περίοδο δηλαδή πενήντα ετών και ενώ έχουν μεσολαβήσει διάφορες πολιτικές αλλαγές και εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, με αποτέλεσμα άλλα να παραμείνουν στις σχολικές αίθουσες για μακρό χρονικό διάστημα και άλλα να αποσυρθούν εσπευσμένα για διαφόρους λόγους.