Η συμβολή της πρακτικής άσκησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η σύνδεσή της με την αγορά εργασίας: μία αξιολογική μελέτη περίπτωσης στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων

Abstract

This thesis falls into the scientific area of the evaluation of integrated work-based learning programs in the curricula of higher education institutions, as well as explores the contribution of internships both to the completion of tertiary education and to an easier transition of tertiary education graduates to the labor market. It draws on the research methodology of the quality “paradigm” in educational research, the case study and, more specifically, the evaluative case study, qualitative content analysis and the phenomenological approach. Utilizing qualitative research methodology, this research aims at the evaluation of the practicum placement program in the major of Continuous Education at the Department of Educational and Social Policy at the University of Macedonia, during the academic years 2010-2011 and 2011-2012. The research aspires to understanding and describing the “phenomenon” on the part of those involved in it, namely: a) the Students, b) the Organizers: Supervisors, the Internship Academic Coordinator and a Cooperating Teacher and c) Mentors: representatives of the cooperating organizations during the implementation of the work-based learning program. The research was conducted with the use of different research tools, such as: a) interviews (with Students and Organizers), b) questionnaires (with Students) and c) questionnaires instead of interviews (with Mentors); in parallel official documents were examined, such as the Study Guide of the Department, the work-based learning curriculum and the updated institutionalizing decision of work-based learning program procedure. Qualitative Content Analysis was implemented for the analysis of the research material, with the use of the system of categories, the latter having arisen inductively from the answers of the respondents involved. The induction system of categories consists of thirteen categories, which fall into four Axes of analysis, as follows: 1st Axis: Components of the work-based learning program, 2nd Axis: Implementation of the work-based learning program, 3rd Axis: Results of the work-based learning program and employability prerequisites of graduates and 4th Axis: Suggestions for the improvement of the work-based learning program. The research showed that through the work-based learning program functional connection between academic theory and professional practice takes place, the first structured professional experience is acquired by students, who experience the role of an employee in real working life conditions; in parallel, social and personal competences are being cultivated, such as communication, cooperation or conflict resolution, together with the IT competence and the competence of communication in foreign languages as well as the opportunity to develop students’ initiative. The above competences fall into social competences, the digital competence, the competence of communicating in foreign languages and the sense of initiative and entrepreneurship and represent four out of the eight key competences for lifelong learning (along with the ability to communicate in the mother tongue, the mathematical competence, metacognitive competences and cultural awareness and expression), which were adopted by the European Commission in December 2006, and are considered necessary for personal fulfillment, active citizenship, social inclusion and employment for all.

Η παρούσα διατριβή εντάσσεται στην επιστημονική περιοχή της αξιολόγησης των ενσωματωμένων προγραμμάτων πρακτικής άσκησης στα Προγράμματα Σπουδών των ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και διερευνά τη συμβολή της πρακτικής άσκησης αφενός στην ολοκλήρωση των σπουδών και αφετέρου στην ομαλότερη μετάβαση των αποφοίτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην αγορά εργασίας. Αντλεί την ερευνητική μεθοδολογία της από το ποιοτικό «παράδειγμα» στην εκπαιδευτική έρευνα, την μελέτη περίπτωσης (case study) και πιο συγκεκριμένα την αξιολογική μελέτη περίπτωσης (evaluative case study), την ποιοτική ανάλυση περιεχομένου και την φαινομενολογική προσέγγιση. Σκοπός της έρευνας είναι, με τη χρήση ποιοτικής ερευνητικής μεθοδολογίας, η αξιολόγηση του προγράμματος Πρακτικής Άσκησης στην κατεύθυνση Συνεχούς Κατεύθυνσης του Τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, κατά τα ακαδημαϊκά έτη 2010-2011 και 2011-2012, με στόχο την κατανόηση και περιγραφή του «φαινομένου» από την πλευρά των εμπλεκομένων σε αυτή, δηλαδή των Φοιτητών, των Οργανωτών: Εποπτών, Υπευθύνου Πρακτικής Άσκησης και Εκπαιδευτικού-Συνεργάτη και των Μεντόρων: εκπροσώπων των φορέων υλοποίησης της Πρακτικής Άσκησης. Γίνεται χρήση διαφορετικών ερευνητικών εργαλείων, όπως: α) συνεντεύξεων (Φοιτητών και Οργανωτών), β) ερωτηματολογίων (Φοιτητών) και γ) ερωτηματολογίων στη θέση συνέντευξης (Μεντόρων), ενώ παράλληλα διερευνώνται επίσημα έγγραφα-ντοκουμέντα της Πρακτικής Άσκησης, όπως ο Οδηγός Σπουδών, ο Οδηγός Πρακτικής Άσκησης και η επικαιροποιημένη απόφαση θεσμοθέτησης του Κανονισμό της Πρακτικής Άσκησης. Για την ανάλυση του υλικού της έρευνας γίνεται χρήση της Ποιοτικής Ανάλυσης Περιεχομένου με το σύστημα των κατηγοριών, οι οποίες προέκυψαν επαγωγικά από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων. Το επαγωγικό σύστημα κατηγοριών συντίθεται από δέκα τρεις κατηγορίες, οι οποίες εντάσσονται σε τέσσερις Άξονες Ανάλυσης: 1ος Άξονας: Δομικά στοιχεία του προγράμματος Πρακτικής Άσκησης, 2ος Άξονας: Υλοποίηση του προγράμματος Πρακτικής Άσκησης, 3ος Άξονας: Αποτελέσματα του προγράμματος Πρακτικής Άσκησης και προϋποθέσεις απασχολησιμότητας των αποφοίτων και 4ος Άξονας: Προτάσεις βελτίωσης της Πρακτικής Άσκησης. Η έρευνα έδειξε ότι μέσω της πρακτικής άσκησης συντελείται η λειτουργική σύνδεση μεταξύ θεωρίας και πράξης, αποκτάται η πρώτη συγκροτημένη επαγγελματική εμπειρία από τους φοιτητές, οι οποίοι βιώνουν τον ρόλο του εργαζομένου σε πραγματικές συνθήκες εργασίας. Παράλληλα καλλιεργούνται οι κοινωνικές και προσωπικές ικανότητες, όπως αυτές της επικοινωνίας, της συνεργασίας ή της επίλυσης συγκρούσεων, οι ικανότητες χρήσης Η/Υ και της επικοινωνίας σε ξένες γλώσσες και αναπτύσσεται το αίσθημα πρωτοβουλίας των φοιτητών. Οι παραπάνω εντάσσονται στις κοινωνικές ικανότητες, την ψηφιακή ικανότητα, την ικανότητα επικοινωνίας στις ξένες γλώσσες και το αίσθημα πρωτοβουλίας και επιχειρηματικότητας και συνιστούν τις τέσσερις από τις οκτώ βασικές ικανότητες για τη δια βίου μάθηση (μαζί με την ικανότητα επικοινωνίας στη μητρική γλώσσα, τη μαθηματική ικανότητα, τις μεταγνωστικές ικανότητες και την πολιτιστική γνώση και έκφραση) οι οποίες υιοθετήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2006 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και θεωρούνται απαραίτητες τόσο για την προσωπική ολοκλήρωση, την ιδιότητα του ενεργού πολίτη, την κοινωνική ένταξη όσο και την απασχόληση όλων των ατόμων.