Χρηστική και συμβολική κεραμική της νεολιθικής στην κεντρική Ελλάδα (σπήλαιο Κύκλωπα Γιούρων): τεχνολογική, τυπολογική και κοινωνιολογική προσέγγιση

Abstract

In the scope of this thesis the assemblage of pattern painted vessels of Middle Neolithic date (early 6th millennium BC) excavated from the Cyclops Cave on the coast of the island of Youra (Northern Sporades), northern Aegean, Greece, has been examined and discussed. Typological, morphological and technological evidence, mostly on the decoration, has been drawn to produce deeper insights on the human groups and their activities these containers served in the Middle Neolithic of the cave. The pottery vessels in discussion were found in a remote place in the deepest area of the cave. They consist of deep vases and hemispherical bowls, all partly preserved in fragments, fully covered with red linear patterns painted on a light background. Α mostly complicated pattern is the thin canvas lines which stands as the metrical background for the accurate rendering of foreground patterns, in a very detailed syntax across the vessel bodies. The Youra pots compare with the contemporary Middle Neolithic of the central Greek mainland rather than Thessaly, and are very closely related to the decorated pottery from Agios Petros, a Neolithic village on the neighboring island of Kyra-Panagia, to such degree that both assemblages may have a common provenance from this village. Inspiration of the decorative patterns and their synthesis is directly drawn from the weaving technique and unveils the hidden landscape of the technique, products and the aesthetics of Neolithic weaving art. Typological and stylistic account is described in Part 1, and a series of questions is leading to the synthetic approach in Part 2. The suggested scenario involves understanding of the assemblage as the social product of specialized potters and weavers. The determining influence of weaving on the patterning of the vessels may also suggest that potters and weavers are practicing their art in the same group, where the red patterns change between clay and cloth. The pots found in the Cyclops Cave were probably manufactured in the village of Agios Petros and were transported to Youra as part of customary performances that would take place inside the cave, maybe within one or two generations in the early 6th millennium BC. The awe challenged by the cave remoteness and darkness as well as the affluence of water may have intensified the ritual of the performance, which may have included the use of these certain containers for carrying, processing or consumption of foodstuffs on site, and probably ended with ritual fragmentation and selective deposition at the foot of the stalagmite.

Η εργασία αυτή πραγματεύεται ένα σύνολο γραπτών αγγείων της Μέσης Νεολιθικής (αρχή 6ης χιλιετίας π.Χ.), που βρέθηκε στο σπήλαιο του Κύκλωπα, παράκτια θέση στη νησίδα Γιούρα των Βορείων Σποράδων. Με βάση τυπολογικά και τεχνολογικά κριτήρια, κυρίως της διακόσμησης, τα οποία εντάσσει σε μια θεωρητική συζήτηση, η μελέτη προσπαθεί να κατανοήσει στο πλαίσιο ποιων ανθρώπινων ομάδων και δράσεων χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα αγγεία στο σπήλαιο κατά τη Μέση Νεολιθική. Τα κεραμικά σκεύη των Γιούρων βρέθηκαν απομονωμένα στο βάθος του σπηλαίου. Συνίστανται κυρίως σε βαθιά δοχεία και ελάχιστα ρηχά, αποσπασματικά διατηρημένα, που είναι κατάκοσμα από ερυθρά γραμμικά σχέδια αναπτυγμένα σε ανοιχτόχρωμο βάθος. Ανάμεσα στα διακοσμητικά σχέδια ξεχωρίζει ο καμβάς (δίχτυ λεπτών παράλληλων γραμμών), ως μετρική βάση για την ανάπτυξη άλλων κοσμημάτων, τεχνική που υποδηλώνει επιρροή από την υφαντική. Η σύνταξη των κοσμημάτων είναι αυστηρή και τυποποιημένη. Τα σχέδια των Γιούρων συγγενεύουν πολιτισμικά με την παράδοση της Στερεάς Ελλάδας αντί της Θεσσαλίας, αλλά στον γεωγραφικό τους περίγυρο έχουν ομοιότητα με την κεραμική του γειτονικού νεολιθικού οικισμού του Αγίου Πέτρου, σε σημείο που να μπορούν να θεωρηθούν ίδιας προέλευσης. Στο Μέρος 1 αναλύονται τα δεδομένα για τα οποία γίνεται απόπειρα σύνθεσης στο Μέρος 2. Προτείνεται η εκδοχή ότι ο βαθμός επιρροής της υφαντικής στην κεραμική υποδηλώνει ότι κεραμείς και υφαντές ανήκαν στην ίδια ομάδα, μέσα στην οποία οι δύο τέχνες ασκούνταν παράλληλα και όπου πηλός και ύφασμα αντάλλασσαν μεταξύ τους τα ερυθρά σχέδια. Τα αγγεία του σπηλαίου πρέπει να αντιστοιχούν σε σύντομες επισκέψεις στο σπήλαιο, στο πλαίσιο εθίμων. Το δέος που προκαλούσε το σπήλαιο και η αφθονία του σε νερό θα ήταν ο σκοπός των επισκέψεων που μπορεί να περιλάμβανε φύλαξη ή επεξεργασία και κατανάλωση τροφίμων και ενδεχομένως τελείωνε με τελετουργική θραύση και επιλεκτική απόθεση κοντά στον σταλαγμίτη.