Η νεολιθική εποχή στο Σαρωνικό: μαρτυρίες για τη χρήση του σπηλαίου του Ευριπίδη στην Σαλαμίνα με βάση την κεραμεική της νεώτερης και τελικής νεολιθικής

Abstract

ARCHAEOLOGICAL DATA FOR PREHISTORIC SALAMIS HAVE BEEN BROUGHT TO LIGHT SINCE THE BEGINNING OF THE 20TH CENTURY. STUDIES OF THE GEOMORPHOLOGICAL ALTERATIONS THAT CAUSED VARIOUS TOPOGRARHICAL CHANGES IN THE AREA SINCE THE END OF THE LAST GLACIAL PERIOD (I.E. AROUND 19450 B.C.), HAVE REVEALED THAT THE ENVIRONMENTAL CONDITIONS PREVAILING IN THE NORTHERN PART OF THE ISLAND WERE UNSUITABLE FOR THE CREATION OF A PERMANENT SETTLEMENT DURING THE NEOLITHIC PERIOD AND THE BEGINNING OF THE BRONZE AGE. RECENT EXCAVATIONS (FROM 1994 TO 1997) UNDERTAKEN IN THE SOUTHERN PART OF THE ISLAND, IN THE CAVE OF EURIPIDES AT PERISTERIA, BROUGHT TO LIGHT FINDS DATING TO SEVEN DIFFERENT CHRONOLOGICAL PERIODS. AMONG THEM, NUMEROUS CERAMIC, STONE AND SHELL FINDS, ALONG WITH A FIGURINE, PENDANTS AND VARIOUS MINOR OBJECTS OF SILVER, SHELL AND STONE, CONFIRM, TOGETHER WITH THE BLACK AND GRAY BURNISHED, MATT- AND BICHROME PAINTED, RED-ON-WHITE, RED PATTERN-BURNISHED, CRUSTED AND THE COARSE DECORATED CERAMICS FOUND IN THE THIN DEPOSITS, THAT THE CAVE WAS USED THROUGHOUT THE LATE AND THE BEGINNING OF THE FINAL NEOLITHIC (APPROXIMATELY 5300-4300 B.C.). ANALYSES OF SHERDS UNDER A POLARIZING MICROSCOPE AND A SCANNING ELECTRON MICROSCOPE, SUGGEST THAT THE POTTERY FOUND IN THE CAVE WAS MAINLY PRODUCED ON THE ISLAND OF SALAMIS. THE PRODUCTION WAS ACCOMPLISHED THROUGH THE USE OF RAW MATERIALS ABUNDANT IN THE WIDER REGION, WHICH WERE CHOSEN ON PURPOSE, IN ORDER TO CREATE VESSELS WITH SPECIFIC MORPHOLOGICAL AND TECHNOLOGICAL CHARACTERISTICS. THE MORPHOLOGY OF THE CAVE WITH THE SMALL, DARK, BADLY VENTILATED, LOW CEILINGED CHAMBERS, AS WELL AS THE ABSENCE OF CERTAIN TYPES OF ARCHAEOLOGICAL FINDS, EXCLUDES THE POSSIBILITY OF ITS USE AS A HABITATION OR STORAGE PLACE (AS IS SAID TO BE THE CASE FOR MOST CAVES IN SOUTHERN GREECE USED DURING THIS SPECIFIC PERIOD). THE CAVE OF EURIPIDES WAS PROBABLY REGARDED DURING THE NEOLITHIC AS A MYTHICAL AND MYSTIC SITE, AS A SACRED PLACE, VISITED PERIODICALLY BY SMALL GROUPS OF PEOPLE WHO WERE POSSIBLY PERFORMING “CULT” PRACTICES.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΕΧΟΥΝ ΕΝΤΟΠΙΣΤΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙ. Κ.Ε. ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΩΝ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΠΡΟΚΑΛΕΣΑΝ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΠΑΓΕΤΩΔΟΥΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ (ΔΗΛ. ΠΕΡΙΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 19450 Π.Χ. Κ.Ε.), ΑΠΕΚΑΛΥΨΑΝ ΟΤΙ ΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΑΝ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΗΤΑΝ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΟΝΙΜΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΔΙΑΡΚΟΥΣΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΛΙΘΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΗΣ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑΣ. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ (ΚΑΤΑ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ 1994-1997) ΣΤΟ ΝΟΤΙΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ, ΣΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΣΤΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ, ΕΦΕΡΑΝ ΣΤΟ ΦΩΣ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΧΡΟΝΟΛΟΓΟΥΜΕΝΑ ΣΕ ΕΠΤΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ. ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΑΥΤΑ ΞΕΧΩΡΙΖΟΥΝ ΠΟΛΥΑΡΙΘΜΑ ΚΕΡΑΜΙΚΑ, ΛΙΘΙΝΑ ΚΑΙ ΟΣΤΡΕΪΝΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ, ΜΑΡΜΑΡΙΝΟ ΕΙΔΩΛΙΟ, ΠΕΡΙΑΠΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΡΓΥΡΑ, ΟΣΤΡΕΪΝΑ ΚΑΙ ΛΙΘΙΝΑ ΜΙΚΡΟΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΟΥΝ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΜΕΛΑΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΓΚΡΙΖΑ ΣΤΙΛΒΩΤΗ, ΤΗΝ ΑΜΑΥΡΟΧΡΩΜΗ, ΤΗ ΔΙΧΡΩΜΗ ΓΡΑΠΤΗ, ΤΗΝ ΕΡΥΘΡΗ ΣΕ ΥΠΟΛΕΥΚΟ ΠΕΔΙΟ, ΤΗΝ ΕΡΥΘΡΗ ΣΤΤΙΛΒΩΤΗ, ΤΗΝ ΑΛΟΙΦΩΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΧΟΝΔΡΟΕΙΔΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΜΕΝΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΠΟΥ ΕΝΟΠΙΣΤΗΚΕ ΣΤΙΣ ΜΙΚΡΟΥ ΠΑΧΟΥΣ ΕΠΙΧΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ, ΟΤΙ Ο ΧΩΡΟΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΝΕΩΤΕΡΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΝΕΟΛΙΘΙΚΗΣ (ΔΗΛ. ΠΕΡΙΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 5300 ΕΩΣ ΤΟ 4300 Π.Χ.). ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ ΟΣΤΡΑΚΩΝ ΣΕ ΠΟΛΩΤΙΚΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΚΑΙ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΣΑΡΩΣΗΣ, ΥΠΟΔΕΙΚΝΥΟΥΝ ΟΤΙ ΤΑ ΑΓΓΕΙΑ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΠΛΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ, ΑΠΟ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ, Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΑΠΟΣΚΟΠΟΥΣΕ ΣΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΟΧΕΙΩΝ ΜΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ. Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΙΚΡΟΥΣ, ΣΚΟΤΕΙΝΟΥΣ, ΚΑΚΑ ΑΕΡΙΖΟΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕ ΧΑΜΗΛΗ ΟΡΟΦΗ ΘΑΛΑΜΟΥΣ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ, ΑΠΟΚΛΕΙΕΙ ΤΗΝ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΔΙΑΜΟΝΗ Ή ΓΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΟΣ (ΟΠΩΣ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΙΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΠΗΛΑΙΩΝ ΤΗΣ Ν. ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ). ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΘΕΩΡΕΙΤΟ , ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΩΣ, ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΕΚΕΙΝΗ ΩΣ ΜΥΘΙΚΟ ΚΑΙ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΟ ΜΕΡΟΣ, ΩΣ ΤΟΠΟΣ ΜΕ ΙΕΡΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ, ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΕΠΙΣΚΕΠΤΟΝΤΑΝ ΚΑΤΑ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΑ ΜΙΚΡΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ, ΠΙΘΑΝΩΣ, «ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΩΝ» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ.