L'action éducative des musées pour la promotion de la citoyenneté démocratique: un exemple de coopération entre éducations formelle et non formelle: objectifs, application, perspectives

Abstract

This dissertation aims to understand the role of citizenship education in museums in the actual social and educational context which is highly marked by cultural diversity. A need for cooperation between formal (schools) and non-formal education (museums) emerges since schools face difficulties in ensuring the promotion of democratic citizenship and values such as the respect for diversity and human rights. While considering museums as places of citizenship and vectors of cultural values, we have investigated whether stakeholders, museum educators and teachers who visit the museums with their class realize the potential of museum educational activities to support citizenship education. This research at the crossroads of Education Sciences and Museology took the form of four case studies in museums in Paris and Athens. The interviews and observations conducted showed that formal and non-formal education have difficulties in coordinating with each other in order to educate for democratic citizenship.

Ενταγμένη σε ένα κοινωνικό και εκπαιδευτικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από πολιτισμική πολλαπλότητα, η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως στόχο την κατανόηση του ρόλου της εκπαίδευσης για τη δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη μέσω του μουσείου. Η αναγκαιότητα της συνεργασίας μεταξύ της τυπικής (σχολείου) και της μη τυπικής εκπαίδευσης (μουσείου) βασίζεται στις τρέχουσες δυσκολίες που αντιμετωπίζει το σχολείο όπως στην πρόκληση του να εξασφαλίσει την προώθηση της δημοκρατικής ιδιότητας του πολίτη και των αξιών (σεβασμός της διαφορετικότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων). Δεδομένου ότι τα μουσεία αποτελούν σημεία αναφοράς της ιδιότητας του πολίτη και φορείς πολιτισμικών αξιών, ερευνήσαμε εάν τα δρώντα υποκείμενα (τα στελέχη των εκπαιδευτικών τμημάτων των μουσείων και οι εκπαιδευτικοί που επισκέπτονται τα μουσεία με τους μαθητές τους) συνειδητοποιούν τη δυνατότητα του μουσείου να προωθήσει τη δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που υλοποιεί. Πρόκειται για μια ποιοτική έρευνα που εντάσσεται τόσο στο χώρο των Επιστημών της Εκπαίδευσης όσο και της Μουσειολογίας. Διεξήχθη σε τέσσερα μουσεία στο Παρίσι και στην Αθήνα υπό τη μορφή συνεντεύξεων με τα δρώντα υποκείμενα, παρατηρήσεων των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και ανάλυσης των επίσημων εγγράφων των μουσείων.

Dans un cadre social et éducatif marqué par la diversité culturelle, cette thèse de doctorat vise à comprendre la place de l’éducation à la citoyenneté démocratique dans les institutions muséales en tant qu’exemple de coopération entre éducations formelle et non formelle. La nécessité de cette coopération est fondée sur les difficultés actuelles de l’école qui est confrontée à l’enjeu d’assumer la promotion de la citoyenneté démocratique et des valeurs, telles que le respect de la diversité et des droits humains. Étant donné que les musées sont des repères de citoyenneté et des vecteurs de valeurs culturelles, nous avons étudié si les parties prenantes (les professionnels des musées et les enseignants qu’y amènent leurs élèves) réalisent le potentiel de l’action culturelle muséale pour éduquer à la citoyenneté démocratique. Il s’agit d’une recherche qualitative située au carrefour des Sciences de l’Éducation et de la Muséologie menée dans quatre musées à Paris et à Athènes sous forme d’entretiens auprès des agents concernés, d’observations des activités éducatives muséales et d’analyse des documents officiels des musées. L’analyse a montré que l’école et le musée ont des difficultés à se coordonner pour éduquer à la citoyenneté démocratique.