Η αξιοποίηση εναλλακτικών διδακτικών προσεγγίσεων με έμφαση στη μουσειοπαιδαγωγική για την καλλιέργεια των στάσεων των μαθητών δημοτικών σχολείων αναφορικά με την πολιτιστική κληρονομιά

Abstract

This thesis seeks to exploit alternative instructional approaches, such as cooperative teaching, the study of values in the form of social investigation and role playing, as well as museum education to cultivate social skills and positive attitudes of primary school student's for the protection of cultural heritage. These alternative instructional approaches enable the emotional and mental abilities of pupils and develop social skills which will allow students to participate actively in social life, new plans and policies in the perspective of sustainable development. Focus of our research is the medieval town of Rhodes, which although has been designated by UNESCO as a world heritage site, it is liable to be treated as an object of cultural consumption. As a research strategy, action research is being utilized and as a means of data collection, questionnaires, semi-structured interviews and observation. The course of action research is developed on the basis of a circular and spiral process, composed of four phases: planning, action, observation and contemplation.The survey is carried out in three phases. During the first phase of the investigation, there is a pre-screening of knowledge – attitudes of the research sample according to the above methodological triangulation. In the second phase, in the context of the educational and teaching design, teaching actions-learning activities are implemented, based on the main methodological principles of action and investigation of alternative instructional approaches for understanding the basic interrelationship of people, cultural monuments and environment in shaping both the cultural reality and cultivation of positive student's attitude towards the cultural heritage of their region. The educational intervention includes actions for the understanding and acceptance of intangible forms of cultural heritage (traditions, customs) but also the physical form of the cultural heritage of Rhodes (Knights, Ottoman and Italian monuments of the city of Rhodes). In the third phase, a post-knowledge test is carried out on the students based on the initial means of collecting research data. In descriptive and statistical results of the survey, there is a comparative presentation of the average and standard deviations of student's responses of the research sample regarding questions of knowledge, perceptions and attitudes before and after the survey. At the same time, the statistical results of the formative evaluation (remarks) are presented and the trend of evaluations and comparative change in cognitive, emotional and equity sector skills of students are plotted on charts. Based on the results of the thesis, it is demonstrated that it is possible to apply action research with the cooperation of an education-researcher for the design, implementation and evaluation of educational intervention, that there is a significant difference in the average of pupils performance and every question of cultural knowledge, perceptions and attitudes before and after the action research and that there is a difference in the effectiveness of alternative instructional approaches for cultivating social skills of students compared to traditional teaching.

Με την παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρείται η αξιοποίηση εναλλακτικών διδακτικών προσεγγίσεων, όπως η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, η μελέτη αξιών με τη μορφή της κοινωνικής διερεύνησης και της «υπόδυσης» ρόλων, καθώς και η μουσειοπαιδαγωγική, για την καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων και θετικών στάσεων των μαθητών Δημοτικών Σχολείων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι προαναφερθείσες εναλλακτικές διδακτικές προσεγγίσεις ενεργοποιούν τις συναισθηματικές και τις νοητικές ικανότητες των μαθητών και αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες, οι οποίες θα επιτρέψουν στους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνική ζωή, να συνδιαμορφώνουν σχέδια και πολιτικές στην προοπτική της αειφόρου ανάπτυξης.Επίκεντρο της έρευνάς μας αποτελεί η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, η οποία αν και έχει χαρακτηρισθεί από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, εντούτοις κινδυνεύει να αντιμετωπιστεί ως αντικείμενο πολιτισμικής κατανάλωσης. Ως ερευνητική στρατηγική αξιοποιείται η έρευνα δράσης και ως μέσα συλλογής δεδομένων το ερωτηματολόγιο, η ημιδομημένη συνέντευξη και η παρατήρηση. Η πορεία της έρευνας δράσης αναπτύσσεται στη βάση μιας κυκλικής και σπειροειδούς διαδικασίας, την οποία συγκροτούν τέσσερις φάσεις: ο σχεδιασμός, η δράση, η παρατήρηση και ο στοχασμός. Η έρευνα πραγματοποιείται σε τρεις φάσεις. Κατά την πρώτη φάση της έρευνας, γίνεται προ-έλεγχος των γνώσεων – στάσεων του ερευνητικού δείγματος σύμφωνα με την παραπάνω μεθοδολογική τριγωνοποίηση. Στη δεύτερη φάση, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού και διδακτικού σχεδιασμού, υλοποιούνται διδακτικές ενέργειες - μαθητικές δραστηριότητες με βάση τις κύριες μεθοδολογικές αρχές της έρευνας δράσης και των εναλλακτικών διδακτικών προσεγγίσεων για την κατανόηση των βασικών αλληλεξαρτήσεων ανθρώπων, πολιτιστικών μνημείων και περιβάλλοντος στη διαμόρφωση της πολιτιστικής πραγματικότητας όσο και για την καλλιέργεια θετικών στάσεων των μαθητών για την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής τους. Η εκπαιδευτική παρέμβαση εμπεριέχει δράσεις για την κατανόηση και αποδοχή της άυλης μορφής της πολιτιστικής κληρονομιάς (παράδοση, ήθη και έθιμα) αλλά και της υλικής μορφής της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ρόδου (ιπποτικά, οθωμανικά και ιταλικά μνημεία της πόλεως Ρόδου). Στην τρίτη φάση, υλοποιείται μετα-έλεγχος των γνώσεων – στάσεων των μαθητών με βάση τα αρχικά μέσα συλλογής ερευνητικών δεδομένων. Στα περιγραφικά και στατιστικά αποτελέσματα της έρευνας, παρουσιάζονται συγκριτικά οι μέσοι όροι και οι τυπικές αποκλίσεις των απαντήσεων των μαθητών του ερευνητικού δείγματος σε ερωτήσεις γνώσεων, αντιλήψεων, στάσεων πριν και μετά την έρευνα. Παράλληλα, παρουσιάζονται τα στατιστικά αποτελέσματα της διαμορφωτικής αξιολόγησης (παρατηρήσεις) και αποτυπώνονται με διαγράμματα η τάση των αξιολογήσεων και η συγκριτική μεταβολή στον γνωστικό, συναισθηματικό και συμμετοχικό τομέα δεξιοτήτων των μαθητών. Με βάση τα αποτελέσματα της διατριβής καταδεικνύεται ότι είναι δυνατή η εφαρμογή της έρευνας δράσης με τη συνεργασία εκπαιδευτικού - ερευνητή για το σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση της εκπαιδευτικής παρέμβασης, ότι υπάρχει σημαντική διαφορά στο μέσο όρο της επίδοσης των μαθητών και σε κάθε ερώτημα πολιτιστικών γνώσεων, αντιλήψεων και στάσεων, πριν και μετά την έρευνα δράση και ότι υπάρχει διαφορά στην αποτελεσματικότητα των εναλλακτικών διδακτικών προσεγγίσεων για την καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών έναντι της παραδοσιακής διδασκαλίας.