Η ενοποίηση της γνώσης στο σύγχρονο ελληνικό γυμνάσιο: έρευνα των προδιαγραφών των φιλολογικών μαθημάτων και της εκπαιδευτικής πράξης

Abstract

The aim of this study was to investigate the integration of knowledge in Greek Gymnasium both at the level of standards of teaching (Curriculum) and also in educational practice level. Research material was all the teaching standards of literary courses (curricula, textbooks, software packages), as well as interviews with curriculum designers, authors of textbooks and teachers. Regarding research methodology, I applied two "examples" of Qualitative Content Analysis and particularly those of the ‘’Structure of Content” and the “Model Structure”. Additionally, Ι interpreted the findings of Content Analysis using the Interpreted method. The research findings were the following: Α) New curricula attempted to introduce integration of knowledge for the first time in the Greek educational system in two basic ways: 1) through interconnections between discrete courses by using “integrated meanings-connotations” or “integrated themes-issues” and 2) by developing purely integrated projects primarily in the Flexible Zone and Innovative Programs and secondarily in the classroom. However, careful study shows that they are not purely integrated curricula. Rather, they are a combination of traditional and targeted curricula because their base is not the recommend integration but the discrete courses. Secondly, because priority is given to meeting specific objectives and targets within the coverage of a particularly bulky teaching material. Β) The majority of teachers were not trained for the new curricula and the forms of integration which were introduced in educational practice. Also, the teachers who received relevant training, consider that this was mainly theoretical and of short duration. As a result, during provided training neither the relevant terminology was clarified nor the importance of integrated curricula for the educational practice was reviled. Furthermore, the teachers were not adequately prepared to implement integration to their classes. Consequently, the proposed integrative activities were not implemented by the majority of the teachers, because: 1) they did not have the necessary pedagogical training for their implementation, 2) they did not receive the appropriate training regarding the integration and pedagogical practices involved, 3) the curriculum reform was not consistent with corresponding changes in schools infrastructure, in teaching timetable and in teaching material and 4) the pressure to cover the teaching material and the dominance of traditional perceptions regarding teaching and learning made it particularly difficult for teachers to implement integration both in the classroom and in the Flexible Zone. Therefore, the integration of knowledge in Compulsory Education that was attempted with new curricula and their teaching packages remains only a theoretical proposal which was actually only minimally applied in educational practice, for a number of reasons related to perpetual problems and malfunctions of the Greek educational system.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση της ενοποίησης της γνώσης στο ελληνικό Γυμνάσιο τόσο σε επίπεδο προδιαγραφών της εκπαιδευτικής διαδικασίας όσο και σε επίπεδο εφαρμογής της στην εκπαιδευτική πράξη. Υλικό της έρευνας αποτέλεσε το σύνολο των προδιαγραφών των «φιλολογικών» μαθημάτων (προγράμματα σπουδών, σχολικά βιβλία, λογισμικά πακέτα) και οι συνεντεύξεις με ένα σχεδιαστή και μία σχεδιάστρια των προγραμμάτων, με συγγραφείς σχολικών βιβλίων και με εκπαιδευτικούς της πράξης. Όσον αφορά τη μεθοδολογία της έρευνας, εφάρμοσα δύο «παραδείγματα» της Ποιοτικής Ανάλυσης Περιεχομένου και ειδικότερα αυτά της «Δόμησης» και της «Πρότυπης» Δόμησης. Επιπροσθέτως, ερμήνευσα τα κείμενα των παραφράσεων και τις πρότυπες γλωσσικές αναφορές του υπό έρευνα υλικού βάσει των εγγύς και άπω συγκείμενών τους. Με βάση την έρευνα της περιρρέουσας ατμόσφαιρας παραγωγής των υπό έρευνα προδιαγραφών και τη μελέτη του ερευνητικού υλικού διαπίστωσα τα εξής: A) Τα Δ.Ε.Π.Π.Σ. επιχειρούν να εισαγάγουν την ενοποίηση ως μορφή οργάνωσης της γνώσης για πρώτη φορά στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα με δύο βασικού τρόπους: α) με την εννοιοκεντρική και θεματοκεντρική προσέγγιση, με τις οποίες επιχειρούνται βάσει εννοιών ή θεμάτων διασυνδέσεις μεταξύ των διακριτών μαθημάτων και β) με την ανάπτυξη αμιγώς διαθεματικών σχεδίων εργασίας πρωτίστως στην Ευέλικτη Ζώνη και τα Καινοτόμα Προγράμματα και δευτερευόντως στο πλαίσιο της διδασκαλίας. Ωστόσο, η προσεκτικότερη μελέτη τους καταδεικνύει ότι δεν πρόκειται για αμιγώς ενοποιημένα προγράμματα. Αντιθέτως, αυτά αποτελούν ένα συνδυασμό του μοντέλου Σκοπών και Στόχων και του μοντέλου περιεχομένων, αφενός, διότι τη βάση τους δε συνιστά η ενοποίηση αλλά τα διακριτά μαθήματα και αφετέρου, διότι δίνεται προτεραιότητα στην εκπλήρωση συγκεκριμένων σκοπών και στόχων μέσα από την κάλυψη μιας ιδιαίτερα ογκώδους ύλης. B) Η πλειονότητα των εκπαιδευτικών δε δέχτηκε επιμόρφωση αναφορικά με τα Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τις μορφές ενοποίησης που αυτά εισήγαγαν στην εκπαιδευτική πράξη. Αλλά και οι εκπαιδευτικοί που δέχτηκαν επιμόρφωση κρίνουν ότι αυτή ήταν θεωρητικού χαρακτήρα και μικρής διάρκειας. Ως αποτέλεσμα, στο πλαίσιο της επιμόρφωσης αφενός, δεν αποσαφηνίστηκε η σχετική με την ενοποίηση της γνώσης ορολογία και η σημασία της για την εκπαιδευτική πράξη και αφετέρου, δεν προετοιμάστηκαν επαρκώς οι εκπαιδευτικοί, για να την εφαρμόσουν. Κατά συνέπεια, οι προτεινόμενες στις προδιαγραφές ενοποιητικές δραστηριότητες δεν εφαρμόζονται στην πράξη από την πλειονότητα των εκπαιδευτικών, διότι: 1) οι εκπαιδευτικοί δεν διαθέτουν την απαραίτητη παιδαγωγική κατάρτιση για την εφαρμογή τους, 2) οι εκπαιδευτικοί δε δέχτηκαν την κατάλληλη επιμόρφωση αναφορικά με την ενοποίηση και τις παιδαγωγικές πρακτικές που αυτή συνεπάγεται., 3) οι αλλαγές στα προγράμματα σπουδών δε συμβαδίζουν και με αντίστοιχες αλλαγές στην υλικοτεχνική υποδομή, στο ωρολόγιο πρόγραμμα και στην ποσότητα της ύλης, 4) η πίεση για την κάλυψη της ύλης και η κυριαρχία παραδοσιακών αντιλήψεων αναφορικά με τη διδασκαλία και τη μάθηση καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη την εφαρμογή της διεπιστημονικής ή της διαθεματικής προσέγγισης τόσο στο πλαίσιο της σχολικής τάξης όσο και στην Ευέλικτη Ζώνη. Συνεπώς, η προσπάθεια εισαγωγής της ενοποίησης στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση με τα Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα συνοδευτικά τους πακέτα παραμένει μια θεωρητική μόνο πρόταση η οποία στην πραγματικότητα δεν εφαρμόζεται παρά μόνο ελάχιστα στην εκπαιδευτική πράξη, για μια σειρά από λόγους που σχετίζονται με διαχρονικά προβλήματα και δυσλειτουργίες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.