Τα ευνοϊκά μέτρα της εμπορικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι τρίτων αναπτυσσόμενων χωρών: οικονομικές, αναπτυξιακές, πολιτικές προεκτάσεις

Abstract

διαμόρφωση των ευνοϊκών μέτρων εμπορικής πολιτικής της ΕΕ προς τηςαναπτυσσόμενες χώρες είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο θέμα, που υφίσταταιποικίλες επιδράσεις, όχι μόνο σε τεχνικό επίπεδο, όπως φαίνεται εξαρχής, αλλάκαι στο βαθύτερα θεσμικό.Η πολυπλοκότητα αυτή πηγάζει καταρχήν από εσωτερικούς, ενδοενωσιακούς παράγοντες και συγκεκριμένα από το ευρύ πλέγμα των ενωσιακών πολιτικώνπου εμπλέκονται και επηρεάζουν τη διαμόρφωση των μέτρων αυτών : όπωςκαταδεικνύει η προσέγγιση των διαφόρων πολιτικών της Ένωσης στο ΜέροςΠρώτο (Γενικό) της παρούσας διατριβής, η Κοινή Εμπορική Πολιτική, η ΠολιτικήΣυνεργασίας για την Ανάπτυξη και η Κοινή Αγροτική Πολιτική επιδρούν σταευνοϊκά μέτρα και δημιουργούν ένα σύνθετο πλέγμα κανόνων για τηδιαμόρφωσή τους. Οι διαδοχικές αναθεωρήσεις της ΚΑΠ από το 1992 και μετά,την έχουν απομακρύνει από τις πρακτικές στρέβλωσης του εμπορίου και απότακτικές που θέτουν εμπόδια στην αγροτική ανάπτυξη των αναπτυσσόμενωνχωρών. Οι προτάσεις για τη μελλοντική ΚΑΠ κινούνται παράλληλα με τιςπολυμερείς εμπορικές διαπραγματεύσεις στις οποίες μετέχει η ΕΕ, με ξεκάθαροπροσανατολισμό προς τις ανάγκες της αγοράς. Η βιώσιμες μορφές γεωργίαςπροωθούνται περαιτέρω, ενώ οι αρνητικές συνέπειες στη γεωργία τωναναπτυσσόμενων χωρών, μελλοντικά θα μειωθούν. Παράλληλα, η ΠολιτικήΣυνεργασίας για την Ανάπτυξη διαμορφώνεται λαμβάνοντας υπόψη τονκαλύτερο συντονισμό της με τις λοιπές ενωσιακές πολιτικές.Πέρα όμως από τους εσωτερικούς, υπάρχουν και οι εξωτερικοί παράγοντες πουεπιδρούν στη διαμόρφωση των ενωσιακών μέτρων ευνοϊκής πολιτικής της ΕΕ :ο κυριότερος είναι ο ΠΟΕ που με τους κανόνες και τους ελεγκτικούςμηχανισμούς του, θέτει όρια στην άσκηση της εμπορικής πολιτικής τόσο της ΕΕόσο και των λοιπών κρατών-μελών του.Επίσης, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η διαμόρφωση των ευνοϊκών μέτρων εμπορικής πολιτικής της ΕΕ προς της αναπτυσσόμενες χώρες αποτελούναντικείμενο σκληρής διαπραγμάτευσης και όχι μονομερούς απόφασης τηςΈνωσης. Στο πλαίσιο αυτό τα ίδια τα αναπτυσσόμενα κράτη, που προβάλλουνπλέον εντονότερες αξιώσεις ως προς την αντιμετώπισή τους από τοναναπτυγμένο κόσμο, καθώς και τρίτα μέρη όπως οι μη κυβερνητικέςοργανώσεις και οι κοινωνικοί εταίροι και ο ιδιωτικός τομέας, που λαμβάνουνμέρος στις δημόσιες διαβουλεύσεις για τις σχετικές πολιτικές της ΕΕ,εξελίσσονται σε σημαντικό εξωτερικό παράγοντα. Ειδικότερα, οι μη κρατικοίφορείς και οι τοπικές αρχές των χωρών ΑΚΕ παίζουν πλέον σημαντικό ρόλο καιγνωμοδοτούν σε θέματα αναπτυξιακής συνεργασίας, ενώ έχουν αναλάβεισυμπληρωματικό ρόλο ως προς τις κεντρικές κυβερνήσεις, που παραδοσιακάείναι αυτές που διαμορφώνουν τη συνεργασία μεταξύ ΕΕ-ΑΚΕ.Τέλος, σημαντικό στοιχείο στο σχεδιασμό και υλοποίηση των ευνοϊκών μέτρωνεμπορικής πολιτικής, είναι η συντρέχουσα αρμοδιότητα που υφίσταται μεταξύτης ΕΕ και των Κρατών-μελών της, τόσο στην πολιτική Συνεργασίας για τηνΑνάπτυξη όσο και στην Κοινή Αγροτική Πολιτική. Στα πεδία αυτά, τόσο ταΚράτη-μέλη όσο και η ΕΕ έχουν νομοθετική αρμοδιότητα. Εάν η ΕΕ έχεισταματήσει να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες σε κάποιον τομέα, ή δεν ανέλαβεποτέ, τα Κράτη-μέλη μπορούν να αναλάβουν δράση με δική τους πρωτοβουλίακαι δικά τους μέσα. Και φυσικά, κάθε Κράτος-μέλος μπορεί να προχωρήσειπέρα από τα ελάχιστα επίπεδα που θέτει η ΕΕ, για παράδειγμα θέτοντας πιουψηλούς στόχους για την παροχή αναπτυξιακής βοήθειας σε τρίτεςαναπτυσσόμενες χώρες.2. Η αλλαγή που συντελέστηκε στις Συμβάσεις που διέπουν το καθεστώς τωνχωρών ΑΚΕ, υπήρξε πρωτίστως νομική : οι συμβάσεις ΕΡΑ πουαντικατέστησαν τα προηγούμενα καθεστώτα είναι πλέον αμφοτεροβαρείς, ενώπαράλληλα εισάγουν διαφορετική μεταχείριση στα προγράμματα δασμολογικούαφοπλισμού των αναπτυσσόμενων χωρών, ανάλογα με το αποτέλεσμα τωνδιαβουλεύσεων μεταξύ των μερών. Πρόκειται, πλέον για διαδικασίαδιαμόρφωσης συμβάσεων, όπου οι συνομιλίες μεταξύ των μερών είναιπρωταρχικής σημασίας για τη στάθμιση των υποχρεώσεων και τωνδικαιωμάτων των δύο μερών.Πάντως, στις αναπτυσσόμενες χώρες αυτή τη στιγμή δίδονται κάποιεςεναλλακτικές, τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν: για πολλές από αυτέςυπάρχει η περίπτωση της κατάταξης από τον ΟΗΕ ως Λιγότερο ΑναπτυγμένηΧώρα. Εάν δεν εμπίπτει εκεί, υπάρχει το αυτόνομο καθεστώς ΣΓΠ, ενώταυτόχρονα πολλές από αυτές τις αναπτυσσόμενες χώρες εντάσσονται σε μιαπεριφέρεια ΑΚΕ που εμπλέκεται σε διαπραγματεύσεις για τη σύναψη ΕΡΑ.