Η επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού και ο χαρακτήρας του Έθνους-Κράτους

Abstract

Από τη δεκαετία του '70 αρχίζει να διαμορφώνεται στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα του ανεπτυγμένου καπιταλιστικού κόσμου ένα κλίμα μεταστροφής στον κυρίαρχο τρόπο θεωρητικής και πρακτικής αντιμετώπισης, άσκησης και διαχείρισης των οικονομικών και κοινωνικών ζητημάτων, αλλά και γενικότερα, ολόκληρου του οικονομικοπολιτικού συστήματος. Η εποχή της αναμφισβήτητης κυριάρχησης των κεϋνσιανών μοντέλων και του σοσιαλδημοκρατικού κοινωνικού συμβολαίου παρήλθε δίνοντας τη θέση της σε νεοκλασικά, μονεταριστικά και άλλα συγγενή ρεύματα, το συνονθύλευμα των οποίων δεσπόζει έως τις μέρες μας με τη γενική επωνυμία νεοφιλελευθερισμός. Μολονότι δίνεται η εντύπωση από τον τίτλο ότι αποκλειστικό αντικείμενο πραγμάτευσης της παρούσας διατριβής αποτελεί ο νεοφιλελευθερισμός, η παγκόσμια επικράτησή του τις τελευταίες δεκαετίες και η σχέση του με το κράτος η ερευνητική γραφίδα τού εν λόγω πονήματος δεν στέκεται ούτε εξαντλείται στη διερεύνηση της συγκεκριμένης περιόδου· τουναντίον καταλήγει σε αυτή ύστερα από μια δολιχόδρομη απόπειρα σύνδεσής της με όλη την προγενέστερη εξελικτική πορεία και την διαρκή και αδιάλειπτη στο πέρασμα του χρόνου κίνηση της καπιταλιστικής αναπαραγωγής και ανάπτυξης. Πιο συγκεκριμένα, κεντρικό θεωρητικό ζητούμενο (που λειτουργεί και ως εργαλείο για την εξήγηση του φαινομένου του νεοφιλελευθερισμού) της ανά χείρας διατριβής αποτελεί η διασύνδεση ακριβώς αυτής της οικονομικής σφαίρας, έτσι όπως αυτή εκδηλώνεται μέσα από κυκλικές μακροχρόνιες διακυμάνσεις, τόσο με την εκάστοτε κυρίαρχη αστική ιδεολογική σκέψη όσο και με το ρόλο του κράτους. Αυτό που εξαρχής δηλώνεται, επομένως, είναι ότι η ανάπτυξη του νεοφιλελευθερισμού και η ευρύτερη απήχηση και επικράτησή του τη δεδομένη ιστορική περίοδο δεν συνιστά τυχαίο φαινόμενο, αποκομμένο και ασυνάρτητο τόσο από την προϋπάρχουσα όσο και από την τρέχουσα οικονομική και πολιτική (άμεσα διαμορφωμένη η τελευταία από τους συσχετισμούς, τη διάταξη και την ένταση της διαπάλης των τάξεων) καπιταλιστική συγκυρία. Η θεωρητική αυτή τοποθέτηση, μάλιστα, δεν αφορά μόνο την επίμαχη νεοφιλελεύθερη περίπτωση, αλλά επεκτείνεται στο σύνολο των αντίστοιχων ιστορικών περιπτώσεων που προηγήθηκαν. Κάθε εναλλαγή στο παγκόσμιο προσκήνιο των εκάστοτε αστικοφιλελεύθερων ιδεολογικών ρευμάτων και σχολών οικονομικής-πολιτικής σκέψης καθώς, επίσης, και η αντίστοιχη υιοθέτηση κυβερνητικών πολιτικών κατά μήκος του ανεπτυγμένου καπιταλιστικού κόσμου θεωρείται στενά συνυφασμένη με τους εγγενείς μηχανισμούς κίνησης και τις προϊούσες τάσεις που διέπουν την κεφαλαιοκρατική παραγωγή και τις φάσεις που η τελευταία διέρχεται. Συνεπώς, εν τοις πράγμασι, κεντρικός άξονας έρευνας τού ανά χείρας πονήματος καθίσταται η διερεύνηση των αιτίων, της υλοποίησης και της συνέχειας αυτών των εναλλαγών ή με άλλα λόγια της βαθύτερης σύνδεσης και των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ των υλικών-οικονομικών συνθηκών που βιώνουν σε πραγματικό χρόνο οι καπιταλιστικοί σχηματισμοί και της ύφανσης του κυρίαρχου αστικοφιλελεύθερου οικονομικοθεωρητικού ρεύματος μαζί με την εν γένει ιδεολογική συγκρότηση και πρακτική του αστικού κράτους. […]