Ο θεσμός της υιοθεσίας στην Ελλάδα: ψυχολογική, κοινωνική και νομική προσέγγιση

Abstract

Adoption as a basic human experience has penetrated civilisations and centuries. The adoption constitutes a legal process through which a new legalised family is created for the child that will be adopted. The parents of the adopted child either are not capable to take care of it or custody has been denied to them by law. Adoption as an institution aims on the one side to cover the psycho-emotional needs of the child and provide him a permanent and safe family environment and on the other side to support a couple that cannot have their own child and face psycho-social problems. The adoption process is performed and completed through a judicial decision. The necessary factors to perform an adoption include the presence of the biological parents of the adopted child –especially the mother- the child, the adoptive parents, the social services and the relevant court of justice that decides on the adoption.The Greek literature review on the institution of adoption is very limited and concerns mainly translations of foreign books. It is noted here that bibliography and published papers in Greece refer mainly on legal issues regarding the adoption of children and adults. The almost absolute lack of scientific studies and research on the adoption is indicative of the fact that this institution remains up to now a closed system in the research field.In the present study entitled: “The Institution of Adoption in Greece Psychological – Social and Legal Approach”, it is attempted to approach the institution of adoption from a psychological, social and legal aspect. Special emphasis is provided in the psychological process that concerns “when” and “how” the adopted child is informed about his adoption. This study is consisted of three (3) volumes. The first volume refers to the theoretical background of the adoption institution and presents the quantitative research. The second volume includes the qualitative research and the third volume contains the appendix.

Η υιοθεσία, ως διαχρονική ανθρώπινη εμπειρία, απαντάται σε όλους τους πολιτισμούς και τους αιώνες. Η υιοθεσία αποτελεί μια νομική διαδικασία, μέσω της οποίας δημιουργείται μια νόμιμη οικογένεια για το παιδί του οποίου οι βιολογικοί γονείς είτε αδυνατούν να το φροντίσουν, είτε τους έχει αφαιρεθεί από το νόμο το δικαίωμα της επιμέλειας.Η υιοθεσία ως θεσμός αποσκοπεί να καλύψει τις ψυχοσυναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, να του εξασφαλίσει ένα μόνιμο και ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον και να δώσει λύση στο ψυχοκοινωνικό πρόβλημα των ανθρώπων που λαχταρούν ένα παιδί και επιθυμούν να γίνουν γονείς. H διαδικασία της υιοθεσίας τελείται και ολοκληρώνεται με δικαστική απόφαση. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην πραγματοποίησή της είναι οι βιολογικοί γονείς του προς υιοθεσία παιδιού -κυρίως η μητέρα- το παιδί, οι θετοί γονείς, οι αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες και το δικαστήριο που αποφασίζει για την υιοθεσία. Aπό την επισκόπηση της ελληνικής βιβλιογραφίας σχετικά με το θεσμό της υιοθεσίας διαπιστώνεται ότι η σχετική μελέτη είναι πολύ περιορισμένη και αφορά κυρίως μεταφράσεις ξενόγλωσσων βιβλίων. Επισημαίνεται ότι η ελληνική βιβλιογραφία και αρθρογραφία που υπάρχει στον ελλαδικό χώρο αναφέρεται κυρίως σε νομικά ζητήματα της υιοθεσίας ανηλίκων και ενηλίκων. Η σχεδόν πλήρης απουσία επιστημονικών μελετών και ερευνών γύρω από το θεσμό της υιοθεσίας δείχνει ότι ο θεσμός παραμένει μέχρι και σήμερα ένα κλειστό σύστημα στο πεδίο της έρευνας Στην παρούσα μελέτη με θέμα: «Ο Θεσμός της Υιοθεσίας στην Ελλάδα Ψυχολογική - Κοινωνική και Νομική Προσέγγιση», γίνεται προσπάθεια προσέγγισης του θεσμού της υιοθεσίας από ψυχολογική, κοινωνική και νομική πλευρά, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη ψυχική διεργασία που αφορά την ενημέρωση του παιδιού για την υιοθεσία του, δηλαδή στο «πότε» και στο «πως» ενημερώνεται το υιοθετημένο παιδί. Η εργασία αποτελείται από τρεις (3) τόμους. Ο πρώτος τόμος αναφέρεται στο θεωρητικό υπόβαθρο του θεσμού της υιοθεσίας και παρουσιάζει την ποσοτική έρευνα. Ο δεύτερος τόμος περιλαμβάνει την ποιοτική έρευνα και ο τρίτος περιέχει το παράρτημα.Ειδικότερα, αναπτύσσονται θέματα που αφορούν την ιστορική εξέλιξη του θεσμού, το θεωρητικό υπόβαθρο και την ψυχική διεργασία της υιοθεσίας μέσα από το παραμύθι, ενώ παράλληλα επιχειρείται η διερεύνηση του θέματος μέσα από τη μεθοδολογία της ποσοτικής και της ποιοτικής έρευνας. Η ποσοτική μελέτη αφορά εκατόν ενενήντα (190) επαγγελματίες ψυχικής υγείας και η ποιοτική τριάντα (30) θετές μητέρες, τριάντα (30) θετούς πατέρες και τριάντα (30) υιοθετημένους ενήλικες με τη μέθοδο της συνέντευξης σε βάθος. Τα ευρήματα των δύο ερευνών οδηγούν στην εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων και στη διατύπωση συγκεκριμένων προτάσεων και ερωτημάτων για περαιτέρω μελλοντική έρευνα. Η εργασία ολοκληρώνεται με την ελληνόγλωσση, την ξενόγλωσση, τη μεταφρασμένη στα ελληνικά, καθώς και την ηλεκτρονική βιβλιογραφία. Οι κοινωνίες αλλάζουν και κάθε φορά η προσοχή επικεντρώνεται στους πρωταγωνιστές της υιοθεσίας, τη βιολογική οικογένεια, το θετό παιδί και τους θετούς γονείς, ανάλογα με τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις. Η πολύχρονη εφαρμογή του θεσμού της υιοθεσίας οδηγεί σήμερα στην πολυδιάστατη προσέγγιση και μελέτη του, με στόχο τη διασφάλιση των συμφερόντων και την ευημερία του απροστάτευτου παιδιού.