Κατασκευή και στάθμιση μίας δοκιμασίας μέτρησης της μεταφωνολογικής επίγνωσης παιδιών ηλικίας 5:04 έως 6:05 ετών

Abstract

The purpose of the present study was the construction and standardization of a Greek metaphonological awareness scale for assessing in a valid and reliable manner metaphonological skills in preschool children (5:4-6:5 years). The scale provides the ability to screen “high-risk-children”, namely children who are expected to experience difficulties in acquiring conventional literacy skills (reading and writing) during their attendance in primary school.In this context, a scale of nine metaphonological awareness tasks was developed (rhyme detection, phoneme identification, blending phonemes into words, sentence segmentation, syllable segmentation, phoneme segmentation, syllable deletion, phoneme deletion and phoneme substitution) totaling 50 test items. This scale was administered to 839 children in Crete (416 boys and 423 girls) during the school year 2006-2007 in order to measure their metaphonological skills at the end of their attendance in kindergarten. A year later (2007-08), two reading tests (word reading task and pseudoword reading task) and one writing test (orthography task) were administered to the same children in order to assess their reading and writing skills at the end of their attendance in first grade of primary school.According to the results, the scale under consideration satisfies basic psychometric characteristics. Specifically, it was found that the scale contains items most appropriate for assessing the metaphonological skills of children at this particular chronological age. Further, findings of multi-level validity and reliability analyses verified the psychometric quality of the scale for measuring metaphonological abilities in valid and reliable way and for contributing to the prediction of conventional literacy skills during 1st grade of primary school. Accordingly, the scale could be also utilized for early prevention of problems related to the acquisition of print.Some findings of the present study, however, have caused concern and raised questions regarding the psychometric properties of the proposed scale and the way that it can be used by any specialist. In general, the prediction of conventional literacy skills of preschool children using an assessment tool such as the specific scale is restricted to the assessment of metaphonological awareness, a necessary but not sufficient skill. The evaluation of metaphonological awareness should be part of a wider assessment of early emergent literacy skills, given that the priority of a modern educational system should be the prevention of difficulties in learning conventional print skills rather than their remediation.

Σκοπός της παρούσας έρευνας, που πραγματοποιήθηκε κατά τα σχολικά έτη 2006-2007 και 2007-2008, ήταν η κατασκευή και στάθμιση μίας κλίμακας μέτρησης της μεταφωνολογικής επίγνωσης στην ελληνική γλώσσα, μέσω της οποίας θα μπορεί να εκτιμάται με τρόπο έγκυρο και αξιόπιστο το επίπεδο των μεταφωνολογικών ικανοτήτων παιδιών προσχολικής ηλικίας (από 5:4 έως 6:5 ετών), παρέχοντας τη δυνατότητα να ανιχνεύονται παιδιά “υψηλού κινδύνου”, δηλαδή παιδιά που αναμένεται ότι θα εμφανίσουν δυσκολίες στην πρόσκτηση των δεξιοτήτων του συμβατικού γραμματισμού (ανάγνωσης και γραφής) κατά τη φοίτησή τους στο δημοτικό σχολείο.Στο πλαίσιο αυτό, αναπτύχθηκε μία κλίμακα που περιείχε εννέα δοκιμασίες μεταφωνολογικής επίγνωσης (διάκριση ομοιοκαταληξίας, αναγνώριση φωνήματος, σύνθεση φωνημάτων σε λέξεις, ανάλυση προτάσεων σε λέξεις, ανάλυση λέξεων σε συλλαβές, ανάλυση λέξεων σε φωνήματα, διαγραφή συλλαβής, διαγραφή φωνήματος και αντικατάσταση φωνήματος) με 50 συνολικά επιμέρους θέματα. Η κλίμακα αυτή χορηγήθηκε σε 839 παιδιά στην Κρήτη (416 αγόρια και 423 κορίτσια) για να μετρηθούν οι μεταφωνολογικές τους ικανότητες στο τέλος της φοίτησής τους στο νηπιαγωγείο. Ένα χρόνο αργότερα, χορηγήθηκαν δύο δοκιμασίες ανάγνωσης (κριτήριο ανάγνωσης λέξεων και κριτήριο ανάγνωσης ψευδολέξεων) και μία δοκιμασία γραφής (κριτήριο ορθογραφίας) για να εκτιμηθούν οι δεξιότητες των ίδιων παιδιών στην ανάγνωση και τη γραφή στο τέλος της φοίτησής τους στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου.Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η υπό μελέτη κλίμακα πληροί βασικά ψυχομετρικά χαρακτηριστικά. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι η κλίμακα εμπεριέχει επιμέρους θέματα στην πλειονότητά τους κατάλληλα για την εκτίμηση των μεταφωνολογικών ικανοτήτων των παιδιών της συγκεκριμένης χρονολογικής ηλικίας. Επίσης, με βάση τα ευρήματα πολυεπίπεδων ελέγχων αξιοπιστίας και εγκυρότητας επαληθεύτηκε η δυνατότητα της κλίμακας να μετρά τις μεταφωνολογικές ικανότητες με τρόπο αξιόπιστο και έγκυρο και η συμβολή της στην πρόγνωση των δεξιοτήτων συμβατικού γραμματισμού που εκδηλώνονται στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου και κατ’ επέκταση στην έγκαιρη πρόληψη των προβλημάτων που συνδέονται με την εκμάθηση του γραπτού λόγου. Ωστόσο, ορισμένα στοιχεία της μελέτης αυτής, τα οποία προκάλεσαν προβληματισμό και έθεσαν κάποιες φορές σε αμφισβήτηση τις ψυχομετρικές ιδιότητες της προτεινόμενης μεταφωνολογικής κλίμακας, πρέπει να υπολογιστούν από κάθε ειδικό που θα επιλέξει να χρησιμοποιήσει το υπό κατασκευή όργανο. Γενικότερα, μία πρόβλεψη των δεξιοτήτων συμβατικού γραμματισμού, η οποία περιορίζεται στην εκτίμηση του μεταφωνολογικού επιπέδου των παιδιών προσχολικής ηλικίας με τη χορήγηση εργαλείων, όπως το παρόν, φαίνεται ότι είναι απαραίτητη αλλά όχι επαρκής. Η μέτρηση της μεταφωνολογικής επίγνωσης θα πρέπει να εντάσσεται στο πλαίσιο μίας ευρύτερης αξιολόγησης των πρώιμων δεξιοτήτων αναδυόμενου γραμματισμού, εάν φυσικά το ζητούμενο, σε ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα, είναι περισσότερο η πρόληψη των δυσκολιών πρόσκτησης των δεξιοτήτων συμβατικού γραμματισμού παρά η θεραπεία τους.