Ιστορία και μεταϊστορία στο έργο του Καλλίμαχου

Abstract

The thesis explores the multifaceted aspects of the history in Callimachus’ work, considering, on the one hand, its poetic depiction of contemporary political - military history of the Hellenistic kingdoms and, on the other hand, the poetic use of historiographical texts (genealogies, mythographies, ethnographies, paradoxographies, local histories). All these historical stimuli activate the literary reflexes of the poet and leave traces on the poems. There are two main questions which the thesis attempts to answer. The first is whether Callimachus is a courtier poet who celebrates the "historic" achievements of the Ptolemies and the second, does the scholar poet find a new validity alibi, if not the truth, in the historiographical sources which primarily the archaic poet drew from the muses? The thesis introduces as the main theoretical tool for analysis of the previous questions the sense of meta – history which is subdivided into methodical and critical. On the one hand, Callimachus reflects on the historical methodology, which should be respected for the research of the past. On the other hand, he adopts a more critical approach, in cases when, as a courtier poet, he has to praise the victorious wars of Ptolemy or when, as a scholar poet, he has to follow the conventions of historiographical works and accept the historiographical narratives as absolute authorities. This criticism never takes the form of direct conflict and rupture but it is conducted in a disguised and ambiguous manner, which is described by the term dual readability. It is proposed, therefore, that the use of history by Callimachus has to be seen not exclusively as a demonstration of knowledge or a mechanism of documentation but as a field, in which the role of poetry is redefined and the autonomy and "wisdom" of the poetic art against other sources and kinds of knowledge is guaranteed. It should also be considered that the purpose of the poet is to write poetry and not history, drawing inspiration but also keeping his distance from the chaotic nature of bookish sources. The literary poetry recognizes the contradiction and the limitations which the preservation and interpretation of the past through the recorded sources don’t reveal. Such an unconventional attitude, according to the scholar poet’s viewpoint, could not have been predicted by the official cultural patronage of the Ptolemies. For the kings, the spiritual radiance of the Museum and the grandiose collection of books and accumulation of knowledge to the Alexandrian Library foundation were equivalent to the political power. These aspirations for power, however, did not necessarily interest poetry, which had its own visions.

Η διατριβή ερευνά τις πολύπλευρες όψεις της ιστορίας στο καλλιμαχικό έργο, εξετάζοντας αφενός την ποιητική απεικόνιση της σύγχρονης πολιτικο-στρατιωτικής ιστορίας των ελληνιστικών βασιλείων και αφετέρου την ποιητική αξιοποίηση των ιστοριογραφικών κειμένων (γενεαλογίες, μυθογραφίες, εθνογραφίες, παραδοξογραφίες, τοπικές ιστορίες). Όλα αυτά τα ιστορικά ερεθίσματα ενεργοποιούν τα λόγια ανακλαστικά του ποιητή και αφήνουν ίχνη στα ποιήματα. Τα κύρια ερωτήματα που επιχειρείται να απαντηθούν είναι τα εξής δύο. Πρώτον, ο Καλλίμαχος είναι ένας αυλικός ποιητής που εξυμνεί τα «ιστορικά» κατορθώματα των Πτολεμαίων; Δεύτερον, ο λόγιος ποιητής βρίσκει στις ιστοριογραφικές πηγές ένα καινούργιο άλλοθι εγκυρότητας, αν όχι την αλήθεια, το οποίο παλαιότερα ο αρχαϊκός ποιητής αντλούσε από τις Μούσες; Η διατριβή εισάγει ως κύριο θεωρητικό εργαλείο ανάλυσης των προηγούμενων ερωτημάτων την έννοια της μεταϊστορίας, η οποία υποδιαιρείται σε μεθοδική και κριτική. Αφενός ο Καλλίμαχος στοχάζεται πάνω στην ιστορική μεθοδολογία, που θα πρέπει να τηρήσει για την έρευνα του παρελθόντος. Αφετέρου ο ίδιος υιοθετεί μία πιο κριτική προσέγγιση, όταν θα πρέπει ως αυλικός ποιητής να υμνήσει τους νικηφόρους πολέμους των Πτολεμαίων ή όταν θα πρέπει ως λόγιος ποιητής να ακολουθήσει τις συμβάσεις των ιστοριογραφικών έργων και να αποδεχθεί ως απόλυτες αυθεντίες τις ιστοριογραφικές αφηγήσεις. Αυτή η κριτική δεν παίρνει ποτέ τη μορφή της ευθείας σύγκρουσης και ρήξης αλλά γίνεται με συγκαλυμμένο και αμφίσημο τρόπο, ο οποίος περιγράφεται με τον όρο διττή αναγνωσιμότητα. Προτείνεται, λοιπόν, να ειδωθεί η χρήση της ιστορίας από τον Καλλίμαχο όχι αποκλειστικά ως επίδειξη γνώσεων ή ως μηχανή τεκμηρίωσης αλλά ως ένα πεδίο, όπου επαναπροσδιορίζεται ο ρόλος της ποίησης και κατοχυρώνεται η αυτονομία και η «σοφία» της ποιητικής τέχνης έναντι των άλλων πηγών και ειδών γνώσης. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι σκοπός του ποιητή είναι να γράψει ποίηση και όχι ιστορία, αντλώντας έμπνευση αλλά και κρατώντας αποστάσεις από τη χαώδη φύση των βιβλιακών πηγών. Η λόγια ποίηση αναγνωρίζει εγκαίρως την αντινομία και τους περιορισμούς που κρύβει η διάσωση και εξήγηση του παρελθόντος μέσα από τις καταγεγραμμένες πηγές. Μία τέτοια αντισυμβατική στάση από την πλευρά του λογίου ποιητή ασφαλώς δεν θα μπορούσε να τη φανταστεί η επίσημη πολιτιστική πατρωνεία των Πτολεμαίων. Για τους βασιλείς η πνευματική ακτινοβολία του Μουσείου και η μεγαλεπήβολη συγκέντρωση βιβλίων και γνώσεων στην αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη ισοδυναμούσε με θεμελίωση πολιτικής δύναμης. Αυτές οι βλέψεις της εξουσίας, όμως, δεν ενδιέφεραν κατ’ ανάγκην την ποίηση, η οποία είχε τα δικά της οράματα. SUMMARYThe thesis explores the multifaceted aspects of the history in Callimachus’ work, considering, on the one hand, its poetic depiction of contemporary political - military history of the Hellenistic kingdoms and, on the other hand, the poetic use of historiographical texts (genealogies, mythographies, ethnographies, paradoxographies, local histories). All these historical stimuli activate the literary reflexes of the poet and leave traces on the poems. There are two main questions which the thesis attempts to answer. The first is whether Callimachus is a courtier poet who celebrates the "historic" achievements of the Ptolemies and the second, does the scholar poet find a new validity alibi, if not the truth, in the historiographical sources which primarily the archaic poet drew from the muses? The thesis introduces as the main theoretical tool for analysis of the previous questions the sense of meta – history which is subdivided into methodical and critical. On the one hand, Callimachus reflects on the historical methodology, which should be respected for the research of the past. On the other hand, he adopts a more critical approach, in cases when, as a courtier poet, he has to praise the victorious wars of Ptolemy or when, as a scholar poet, he has to follow the conventions of historiographical works and accept the historiographical narratives as absolute authorities. This criticism never takes the form of direct conflict and rupture but it is conducted in a disguised and ambiguous manner, which is described by the term dual readability. It is proposed, therefore, that the use of history by Callimachus has to be seen not exclusively as a demonstration of knowledge or a mechanism of documentation but as a field, in which the role of poetry is redefined and the autonomy and "wisdom" of the poetic art against other sources and kinds of knowledge is guaranteed. It should also be considered that the purpose of the poet is to write poetry and not history, drawing inspiration but also keeping his distance from the chaotic nature of bookish sources. The literary poetry recognizes the contradiction and the limitations which the preservation and interpretation of the past through