Αποτίμηση συντακτικών διαταραχών παραγωγής και κατανόησης στον ελληνικό αφασικό λόγο

Abstract

A number of studies have shown that agrammatism, a clinical symptom of Broca’s aphasia, is often characterized by severe difficulties in production but not in comprehension, although comprehension deficits arise when more demanding structures are used. These across modalities difficulties have been attributed to many different factors, such as the properties of the verb, the argument structure, the type of embedding, the operation which takes part in each construction, etc. This has led to the formation of a number of hypotheses/aphasiological approaches to account for the observed deficits in agrammatic aphasia. Among such theories are the DOP-Hypothesis (Bastiaanse and van Zonneveld, 1998; 2005), which argues that production and comprehension deficits arise in structures with derived order, the D-linked Hypothesis (Hickok and Avrutin, 1996; Avrutin, 2000), stating that the integration of discourse information is causing an extra barrier in agrammatic comprehension, and the Relativized Minimality Hypothesis (Grillo, 2005; 2009; Garaffa and Grillo, 2008), which argues that agrammatic impairments are due to agrammatic speakers’ inability to activate (or maintain) a complete φ-features array in their syntactic representations in structures that involve movement of an element from its base generated position to another position, when movement crosses over a potential intervening element.The present study aims at investigating the abilities of Greek-speaking agrammatic individuals to produce and comprehend complex sentences, focusing on structures derived by syntactic movement, such as wh-questions, relative clauses, direct object clitic constructions, or require the establishment of a dependency between antecedents without involving an overt movement, as in pronominal reference assignment. A series of experiments were conducted in a group of seven agrammatic speakers, assessing their difficulties both in the comprehension and production aiming at providing a unified explanation for the observed deficits. The following research questions are addressed: Which constructions are more vulnerable and is the agrammatic performance mediated by the application ofsyntactic movement or other linguistic factors (e.g., syntactic function, referentiality, relative type, and φ-features)? Are there any modality specific effects and which neurolinguistic account can best explain the observed patterns? Our results revealed selective asymmetries across sentence types and modalities. The aphasiological theories under investigation proved insufficient to account for the attested patterns, and thus it is suggested that agrammatic deficits cannot be seen as pure syntactic deficits but as a matter of processing breakdown. In fact, it is shown that complexity can deteriorate agrammatic performance across modalities due to the integration of multiple factors (including canonicity, referentiality, φ-features, relative type). Importantly, an overall analysis revealed that two main factors had a greater impact on agrammatics’ performance and that was (a) canonicity and (b) modality specificity, which in line with several crosslinguistic data suggests that in fact (a) object-extracted constructions are harder compared to subject-extracted ones and (b) production is severely more affected compared to comprehension.

Πλήθος μελετών έχουν δείξει ότι ο αγραμματισμός, ένα κλινικό σύμπτωμα τηςαφασίας Broca, χαρακτηρίζεται από σημαντικές δυσκολίες κυρίως κατά τηνπαραγωγή λόγου, αν και η κατανόηση επηρεάζεται εξίσου όταν πρόκειται γιακατανόηση πολύπλοκων δομών. Οι παρατηρούμενες διαφορές ανά τροπικότηταέχουν ερμηνευτεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Παράγοντες όπως τα ρηματικά χαρακτηριστικά, η ορισματική δομή, ο τύπος εξάρτησης, οι διαδικασίες μετακίνησης που λαμβάνουν χώρα σε κάθε δομή, φαίνεται πως επηρεάζουν τις επιδόσεις των ατόμων με αγραμματισμό με διαφορετικό τρόπο.Πολλές είναι οι προσεγγίσεις που έχουν προταθεί έτσι ώστε να ερμηνευτούντα παρατηρούμενα ελλείμματα στον αγραμματισμό. Για παράδειγμα, η υπόθεση της Αλλαγής της προκαθορισμένης σειράς όρων (Bastiaanse and van Zonneveld, 1998; 2005), προβλέπει ότι προβλήματα κατά την παραγωγή και την κατανόησηεμφανίζονται σε δομές στις οποίες έχει αλλάξει η προκαθορισμένη σειρά όρων, ενώ η υπόθεση D-linked (Hickok and Avrutin, 1996; Avrutin, 2000) προβλέπει ότι λόγω των επεξεργαστικών προβλημάτων των αγραμματικών, δομές που προκύπτουν από την σύνδεση πληροφοριών από το συγκείμενο θα είναι περισσότερο προβληματικές.Πρόσφατα προτάθηκε επίσης το πρότυπο της Σχετικοποιημένης Ελαχιστότητας(Grillo, 2005; 2009; Garaffa and Grillo, 2008), σύμφωνα με το οποίο η περιορισμένηπρόσβαση σε επεξεργαστικούς πόρους των αγραμματικών δημιουργεί προβλήματα στην ενεργοποίηση και διατήρηση των φ-χαρακτηριστικών των συντακτικών αναπαραστάσεων που δημιουργούν oι αγραμματικοί, επηρεάζοντας έτσι την κατανόηση τους. Η μελέτη αυτή στοχεύει (α) στην καλύτερη διερεύνηση των ικανοτήτωνπαραγωγής και κατανόησης σύνθετων γραμματικά προτάσεων (π.χ. ερωτηματικών προτάσεων, αναφορικών προτάσεων, δομών με κλιτικά και δομών με αναφορική δέσμευση) από Έλληνες αγραμματικούς ομιλητές, και (β) στην ανάδειξη των παραγόντων που επηρεάζουν την επίδοση ατόμων με αφασία κατά την παραγωγή και κατανόηση λόγου (π.χ. αναφορικότητα, μετακίνηση όρων, φ-χαρακτηριστικά). Τα ερευνητικά ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν είναι: Ποιες δομές είναι περισσότερο επηρεασμένες στον αγραμματισμό; Eίναι ο μηχανισμός της μετακίνησης αυτός ο οποίος προκαλεί τα παρατηρούμενα ελλείμματα ή υπάρχουν και άλλοιπαράγοντες που επηρεάζουν τις επιδόσεις των ασθενών (π.χ. συντακτική λειτουργία, αναφορικότητα, τύπος αναφορικής πρότασης και φ-χαρακτηριστικά); Οι επιδόσεις των αγραμματικών είναι αντίστοιχες και στις δυο τροπικότητες και ποιες προσεγγίσεις μπορούν καλύτερα να ερμηνεύσουν τα αποτελέσματα από τα Ελληνικά.Τα αποτελέσματά μας παρουσιάζουν επιλεκτικά ελλείμματα τόσο μεταξύ τωνδιαφορετικών τύπων προτάσεων, όσο και μεταξύ των δυο τροπικοτήτων (παραγωγή, κατανόηση). Καμία ωστόσο από τις έως σήμερα προτεινόμενες αφασιολογικές προσεγγίσεις δεν είναι σε θέση να ερμηνεύσει τα αποτελέσματα μας επαρκώς. Έτσι προτείνεται ότι τα παρατηρούμενα ελλείμματα δεν προκύπτουν από ένα αμιγώς συντακτικό πρόβλημα, αλλά πιθανότερα πρόκειται για προβλήματα που προκύπτουν από ελλείμματα σε επίπεδο επεξεργασίας. Συγκεκριμένα προτείνεται ότι η πολυπλοκότητα των δομών είναι αυτή που τελικά επηρεάζει την επίδοση των αγραμματικών ατόμων, λόγω της αλληλεπίδρασης πολλών διαφορετικών παραγόντων (όπως η κανονικότητα, η αναφορικότητα, τα φ-χαρακτηριστικά, τύπος της αναφοράς). Η συνολική ανάλυση των αποτελεσμάτων μας καταδεικνύει ότι (α) η κανονικότητα της πρότασης και (β) η τροπικότητα, είναι δυο παράγοντες που επιδρούν κυρίαρχα στις επιδόσεις των αγραμματικών ασθενών. Αυτό επιβεβαιώνεται και από διαγλωσσικά ευρήματα που δείχνουν ότι (α) δομές με εξάρτηση αντικειμένου δυσκολεύουν περισσότερο τα άτομα με αγραμματισμό έναντι των δομών με εξάρτηση υποκειμένου, και (β) η παραγωγή λόγου είναι μια διαδικασία πιο δύσκολη συγκριτικά με την κατανόηση.