Ο ταφικός τύμβος της μικρής Δοξιπάρας-Ζώνης νομού Έβρου: τα ανασκαφικά δεδομένα και τα κτερίσματα απο τις καύσεις των νεκρών

Abstract

This doctoral thesis presents the excavation record and the funeral offerings accompanying the cremation burials of the mound of Mikri Doxipara-Zoni in Evros Perfecture, which was an imposing funeral monument of the Imperial times in Thrace; the large earthen hill was constructed gradually from the early to the mid 2nd century AD in order to cover the cremation burials of three male and a female deceased. Numerous metal, glass and clay offerings accompanied them, while five wagons with their draft animals, five other horses and a dog were buried along them. The excavation data and the typological classification of the offerings are used as a basis for the study of all the elements that constituted the burial assemblage. This choice lies upon the fundamental principal that the excavation evidence is weakened and is deprived of its multiple meanings if the individual components of the mound are disconnected and the cremation burials with their offerings are viewed isolated from their context. Under this perspective, the cremation burials, the offering assemblages, the erection of the mound and the offer of horses and wagons are examined together, although the wagons and the horse burials are exempted from the systematic presentation of the excavation material. One of the main research issues is to suggest an answer to this question: why were the specific artefacts chosen to accompany the deceased of the mound? In order to answer this question we must know not only which these objects were, but also where they were manufactured, how much they approximately cost, how they arrived in Thrace or which their functional and symbolic value was. Another goal of this work is to detect the cultural, social and ethnic identity of the deceased of the mound. Regarding the ethnic identity of the deceased of the mound, the general term Thracians is the only one we are able to use, bearing in mind that we cannot have a comprehensive definition of the meaning of being Thracian during the Imperial era. Concerning the social status of the deceased, assumptions are much easier, as the burial assemblage demonstrate prestige, prosperity and high social status. This is supported by all of its characteristics: the location and size of the mound, the types of burials, the quality and quantity of the funeral goods and, of course, the presence of the wagons and horses. The burial mound is located in an area with a long tradition in the construction of mounds, in cremation burials and offer of horses and vehicles to the deceased, a tradition kept on after the Roman conquest. The maintenance of this custom, along with the enrichment of the offerings with precious objects, help us identify the integration of old traditions and innovative elements that followed the incorporation of Thrace to the Empire. The construction of large mounds in the 1st-2nd century AD bearing rich burials and wagons reflects a particular social strategy for the promotion of rights in the property, during an era of competing claims for the distribution of land in Roman Thrace.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή παρουσιάζονται τα ανασκαφικά δεδομένα και τα κτερίσματα από τις τέσσερις καύσεις νεκρών του ταφικού τύμβου της Μικρής Δοξιπάρας-Ζώνης, ενός επιβλητικού ταφικού μνημείου της Θράκης των αυτοκρατορικών χρόνων. Ο μεγάλος χωμάτινος λόφος κατασκευάστηκε σταδιακά από τις αρχές έως τα μέσα του 2ου αι. μ.Χ. για να καλύψει τις καύσεις τριών ανδρών και μιας γυναίκας. Πολυάριθμα μεταλλικά, γυάλινα και πήλινα κτερίσματα συνόδευαν τους νεκρούς. Πέντε άμαξες μαζί με τα υποζύγιά τους, πέντε επιπλέον άλογα και ένας σκύλος τάφηκαν δίπλα τους. Τα ανασκαφικά δεδομένα και η τυπολογική κατάταξη των κτερισμάτων χρησιμοποιούνται ως αφετηρία για τη μελέτη όλων των στοιχείων που συναποτελούσαν το ταφικό σύνολο, καθώς η ανασκαφική μαρτυρία αποδυναμώνεται και χάνει τη νοηματική της πολυσημία, εάν τα επιμέρους στοιχεία του τύμβου αποσυνδεθούν και οι καύσεις με τα κτερίσματά τους εξεταστούν αποκομμένες από τα συνευρήματά τους. Υπό το πρίσμα αυτό συνεξετάζονται οι καύσεις, οι ομάδες των κτερισμάτων, η ανέγερση του τύμβου και η προσφορά αλόγων και αμαξών, μολονότι οι άμαξες και οι ταφές των αλόγων έχουν εξαιρεθεί από την αναλυτική παρουσίαση του ανασκαφικού υλικού. Ένας από τους βασικoύς στόχους της εργασίας είναι η διατύπωση μιας απάντησης στο ερώτημα: γιατί επιλέχθηκαν τα συγκεκριμένα αντικείμενα για να συνοδεύσουν τους νεκρούς του τύμβου; Προκειμένου να απαντήσουμε στο ερώτημα θα πρέπει να γνωρίζουμε όχι μόνο ποια ήταν τα αντικείμενα αυτά, αλλά και που κατασκευάστηκαν, πόσο περίπου κόστιζαν, πως έφτασαν στη Θράκη, ποια ήταν η λειτουργική και η συμβολική τους αξία. Η διερεύνηση της πολιτισμικής, κοινωνικής και εθνοτικής ταυτότητας των νεκρών του τύμβου αποτελεί ένα ακόμη από τα ερευνητικά ζητούμενα. Όσον αφορά την εθνοτική ταυτότητα των νεκρών του τύμβου, ο γενικός όρος Θράκες, είναι ο μόνος που είμαστε σε θέση να χρησιμοποιήσουμε, γνωρίζοντας ότι απέχουμε πολύ από τη διατύπωση ενός ολοκληρωμένου ορισμού για το τι σήμαινε ο όρος Θράκας κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορικής εποχής. Σε σχέση με την κοινωνική θέση των νεκρών, οι διαπιστώσεις είναι λιγότερο δύσκολες καθώς στο ταφικό μνημείο αποτυπώνονται κύρος, ευμάρεια και υψηλή κοινωνική θέση. Σε αυτό συνηγορούν όλα τα επιμέρους τμήματα του συνόλου: η χωροθέτηση και το μέγεθος του χωμάτινου λόφου, το είδος των ταφών, η ποιότητα και η ποσότητα των κτερισμάτων και, φυσικά, η παρουσία των αμαξών και των αλόγων. Ο τύμβος βρισκόταν σε μια περιοχή που είχε μακραίωνη παράδοση στην κατασκευή τύμβων, στις καύσεις των νεκρών και στην προσφορά αλόγων και οχημάτων προς τους νεκρούς, η οποία συνεχίστηκε μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Η διατήρηση αυτής της ιδιοτυπίας και ο εμπλουτισμός των κτερισμάτων με πολύτιμα αντικείμενα εισαγωγής, μας βοηθούν να ανιχνεύσουμε τον συγκερασμό μεταξύ των παλαιότερων εθίμων και των νεωτεριστικών στοιχείων που συνόδευσαν την προσάρτηση της Θράκης στην αυτοκρατορία. Στην ανύψωση μεγάλων τύμβων του 1ου-2ου αι. μ.Χ. με πλούσιες ταφές και άμαξες, διακρίνεται η εφαρμογή μιας συγκεκριμένης κοινωνικής στρατηγικής για την προβολή δικαιωμάτων στην ιδιοκτησία, κατά τη διάρκεια μιας εποχής ανταγωνιστικών διεκδικήσεων για τον καταμερισμό της γης στη Θράκη.