Οι επιπτώσεις των μεσαιωνικών κοινωνικών αντιλήψεων περί υγείας στην οργάνωση του χώρου

Abstract

Central question of the PhD thesis concerns the extent to which the spatial expression of the city throughout its history is influenced by prevailing social and cultural notions in relation to the concept of health.The thesis is based mainly on primary and secondary sources and field research. The Middle Ages were chosen since they are considered as one of the initial periods when significant institutional formations regarding the relation beween space and health were developed. Western Europe was selected due to its cultural diversity and its important role as a cultural starting point mainly for the so-called Western civilization.Three examples of cities (case-studies) were selected, covering the geographic range of Western Europe and presenting the most significant connections to the notion of health in their general area of reference:These cities are:a) the Μedieval Christian Norwich in England in Northwestern Europe, b) the Medieval Christian Paris in France, in central Western Europe, c) and the Medieval Islamic Granada in Spain, in Southwestern Europe.These three cities vary culturally, even though they are all geographically located in Western Europe. Major points of convergence are the connections of health facilities with the exercise of indirect forms of power. These facilities are also connected spatially with other centres engaged in similar roles of authority. Moreover, the widespread perceptions on health in the Middle Ages appear to be directly related to all kinds of natural features and elements. Their utilization within the urban fabric appears to support the amelioration of health, while a similar function appears to be served by the compartmentalization of the urban fabric into zones according to the distribution of centers that provide healthcare to different patient categories. Finally, the notion of health seems to work as a way of creating a collective memory, ideologically and culturally, by promoting relevant myths that revolve around healthcare centres, always having as a central axis of these myths the hope for health. Additionally, an attempt is made to describe the current versions of these relationships and their connection with those of Medieval examples. In this way a timelessness of these interconnections is indicated, in a field of research, which is still open to further development.These three examples do not exhaust the subject and certainly offer a focused perspective on the issue under consideration. However, the cultural, historical, social and spatial variation, where healthcare centers appear in the foreground of each spatial organization of their respective cities, constitutes an important first step in understanding the links between notions of health and space, presenting significant similarities with corresponding notions of our time.

Κεντρικό ερώτημα της Διδακτορικής Διατριβής αφορά στον βαθμό στον οποίο η χωρική έκφραση της πόλης στη διάρκεια της ιστορίας επηρεάζεται από κυρίαρχες κοινωνικές και πολιτισμικές αντιλήψεις σε σχέση με την έννοια της υγείας. Η διατριβή στηρίχθηκε σε πρωτογενείς (κύρια) αλλά και δευτερογενείς βιβλιογραφικές πηγές και επιτόπια έρευνα. Χρονικά επιλέχθηκε ο Μεσαίωνας ως μια από τις αρχικές περιόδους σχηματισμού θεσμών σημαντικών για τη σχέση υγείας και χώρου. Τοπικά επιλέχθηκε η Δυτική Ευρώπη, λόγω πολιτισμικής πολυμορφίας και σημαντικού ρόλου ως πολιτισμική αφετηρία κύρια για τον Δυτικό λεγόμενο Πολιτισμό.Για το λόγο αυτό επιλέχθηκαν τρία παραδείγματα πόλεις (case-studies) που καλύπτουν γεωγραφικά το εύρος της Δυτικής Ευρώπης και παρουσιάζουν τη σημαντικότερη σχέση με την έννοια της υγείας στην γενικότερη περιοχή αναφοράς τους: Οι πόλεις αυτές είναι: α) το μεσαιωνικό χριστιανικό Norwich στην περιοχή της Αγγλίας, στην Βόρια-Δυτική Ευρώπη, β) το μεσαιωνικό χριστιανικό Παρίσι, στη περιοχή της Γαλλίας, στην Κέντρο -Δυτική Ευρώπη, γ) η μεσαιωνική ισλαμική Γρανάδα, στην περιοχή της Ισπανίας, στη Νότια -Δυτική Ευρώπη.Οι τρεις αυτές πόλεις βρίσκονται μεν γεωγραφικά όλες στη δυτική Ευρώπη, αλλά διαφέρουν πολιτισμικά. Σημαντικά σημεία σύγκλισης είναι η σύνδεση των εγκαταστάσεων υγείας με το φαινόμενο της άσκησης μιας μορφής έμμεσης εξουσίας, που συνδέονται και χωρικά με τα άλλα κέντρα που ασκούν ανάλογο ρόλο. Πέραν αυτού, η διαδεδομένη στο Μεσαίωνα αντίληψη περί υγείας εμφανίζεται να σχετίζεται άμεσα με παντός είδους φυσικά στοιχεία. Η αξιοποίηση των στοιχείων αυτών μέσα στον αστικό ιστό εμφανίζεται να υποστηρίζει τη βελτίωση της υγείας ενώ παρόμοια αποστολή εμφανίζεται να έχει και η διαμερισματοποίηση του αστικού ιστού σε ζώνες ανάλογα με την κατανομή των κέντρων που παρέχουν τη φροντίδα υγείας σε κάθε κατηγορία ασθενών. Τέλος, η έννοια της υγείας φαίνεται να λειτουργεί ως μέσο δημιουργίας, ιδεολογικά και πολιτισμικά, συλλογικής μνήμης με την προαγωγή σχετικών μύθων που περιστρέφονται γύρω από τα κέντρα φροντίδας υγείας, έχοντας πάντοτε ως κεντρικό άξονα των μύθων αυτών την ελπίδα για υγεία. Πρόσθετα, επιχειρείται να περιγραφεί και η σημερινή εκδοχή αυτών των σχέσεων αλλά και η σύνδεσή τους με αυτές των μεσαιωνικών παραδειγμάτων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο γίνεται προσπάθεια να αναδειχθεί η διαχρονικότητα των θέσεων αυτών, σε ένα πεδίο έρευνας, το οποίο είναι ακόμη ανοικτό σε περαιτέρω επεξεργασία.Τα τρία αυτά παραδείγματα δεν εξαντλούν το αντικείμενο και ασφαλώς προσφέρουν μιαν εστιασμένη οπτική του ζητήματος που εξετάζεται. Ωστόσο, με τις πολιτιστικές, ιστορικές, κοινωνικές και χωρικές τους ιδιομορφίες, όπου τα κέντρα φροντίδας υγείας εμφανίζονται στο προσκήνιο της εκάστοτε χωρικής οργάνωσης των αντίστοιχων πόλεων, συνιστούν ένα σημαντικό πρώτο βήμα προς την κατανόηση των σχέσεων μεταξύ αντιλήψεων υγείας και χώρου που παρουσιάζουν σημαντικές αναλογίες με αντίστοιχες αντιλήψεις της εποχής μας.