Η προσπάθεια στον Bergson, στους προγενέστερους και σύγχρονούς του

Abstract

AbstractThe question about the notion of will in the philosophy of Henri Bergson (1859-1941) is closely related with the principal notion of his thought, the notion of duration. We have to study the notion of will as a force within the creative time and not only as a mental faculty. In this way, the term of the effort in Bergson's philosophy or more accurately the sentiment of the effort is the essential condition of the will. The aim of our research is to reveal the affinity between the voluntary effort and the Bergson's conception of the time as invention. At the same time, our purpose is to compare the effort of Bergson with two other theories : with this one of Maine de Biran (1766-1824) and that one William James (1842-1910). Despite the filiation between Biran and Bergson, according the first one, the time is a product of the effort, while Bergson radicalize his conception of time and the effort is a condition which reinforces the ontological fact of the novelty. In spite of the differences between the psychological theory of James and Bergson's duration, the two philosophers will come across each other decisively regarding the topic of the experience of the novelty. In any case, for all the three of them the effort is a principal element of the will, which exceeds the human intelligence, because of the fact that the effort actualizes the potentialities of the conscience.

ΠερίληψηΤο ερώτημα περί βούλησης στη φιλοσοφία του Henri Bergson (1859-1941) συνδέεται στενά με την κύρια έννοια της σκέψης του, αυτήν της διάρκειας. Η έννοια της μπερξονικής βούλησης πρέπει να μελετηθεί ως μία δύναμη στους κόλπους του δημιουργικού χρόνου και όχι απλώς ως μία ικανότητα. Με τον τρόπο αυτό, ο όρος της προσπάθειας ή μάλλον το αίσθημα της προσπάθειας συνιστά μία κύρια συνθήκη της βούλησης. Η έρευνά μας έχει ως κύριο στόχο την ανάδειξη της συνάφειας ανάμεσα στη βουλητική προσπάθεια και την μπερξονική σύλληψη του χρόνου ως επινόησης. Παράλληλα, συγκρίνουμε την μπερξονική έννοια της προσπάθειας με άλλες δύο θεωρίες σχετικά με την ίδια έννοια: με αυτήν του Maine de Biran (1766-1824) και με αυτήν του William James (1842-1910). Παρά τη συγγένεια ανάμεσα στους Biran και Bergson στο πλαίσιο της γαλλικής πνευματοκρατίας, για τον πρώτο ο χρόνος είναι παράγωγο της προσπάθειας, ενώ ο δεύτερος ριζικοποιεί τον χρόνο, καθιστώντας την προσπάθεια ως τη συνθήκη που ενισχύει αυτό που υπάρχει ως οντολογικό δεδομένο, το στοιχείο του καινοφανούς. Παρά τις διαφορές ανάμεσα στην ψυχολογική θεωρία του James και την διάρκεια στον Bergson, οι δύο φιλόσοφοι θα συναντηθούν με αποφασιστικό τρόπο στο θέμα της εμπειρίας της καινοτομίας. Σε κάθε περίτπωση, και για τους τρεις στοχαστές η προσπάθεια συνιστά ένα θεμελιώδες στοιχείο της βούλησης, η οποία υπερβαίνει την ανθρώπινη νόηση, δεδομένου ότι η προσπάθεια ενεργοποιεί τις δυνατότητες της συνείδησης.