Παράγοντες προσδιοριστικοί της μακροβιότητας και προαγωγή υγείας

Abstract

Exceptional longevity is a particular area of research interest, which only in thelast decades, has been systematically studied. The literature reveals that this is acomplex and multifactorial phenomenon influenced by a number of genetic,epigenetic, and environmental factors as well us with lifestyle choices andpsycho-social variables. In Greece, there is very limited prior knowledge ofcentenarians and only a more study with sample size has been conducted.This is a nationwide cross-sectional study on 400 Greek centenarians that wascarried out between 2007 and 2010. The main research purpose was theidentification and recording of centenarians, in order to highlight keyepidemiological characteristics and to record factors associated with healthlevels, their past and current lifestyles and experiences. Specific researchquestions included the recording of transgender differences and to detectdeterminants of self-rated health as a key indicator of health, which has not beenwidely studied in centenarians. Data were collected by conducting personalinterviews and included self-report questionnaires, clinical and anthropometricmeasurements measurement in order to increase accuracy in specific indicators.The basic descriptive statistical analysis, confirmed previous significant findingsof relevant studies in Greek centenarians and abroad, outlining a profile ofrelatively healthy centenarians, who have managed to maintain reasonably goodhealth and independence. Healthy choices regarding lifestyle, that emergedwhere healthy diet , smoking avoidance and good quality of interpersonal familyrelations.Gender analysis has confirmed previous significant gender sociodemographicdifferences while new ones were noted, with men reporting less oftenwidowhood, more often centenarian 1st degree relatives and smoking. HigherBody Mass Index score was measured in males than females. Concerningpersonality variables, females were more reward-dependent and adaptable thanmen, while men were more optimistic than women. No differences were found on health locus of control profile between the genders. Positive correlationsbetween self-directness and spirituality with internal locus of control in men andnegative correlations between optimism and external locus of control in womenemerged as the main gender disparities in the correlation analyses. Selfdirectnessin men and optimism in women were consistently correlated with thetwo health locus of control subscales. Gender differences should be incorporatedin future basic research and epidemiological studies of longevity. Informedpolicies on ageing and wellbeing programs should also take into account genderissues to increase efficacy.Finally, for the first time we studied self-rated health (SRH) in centenarians. Theassessment of their health, was much higher than expected According to ourresults, SRH ratings among centenarians were better than that expectedaccording to previous studies showing worse SRH ratings with increasing age inGreece. The 22.4% of the variance in SRH among centenarians was predicted bygender, habitat region and status, financial problems, disease presence andautonomy. Among lifestyle and psychosocial variables, obesity, goodrelationships with children, lack of feelings of loneliness, high optimism,adaptability and an internal health locus of control profile were independentlyassociated with good SRH. These results indicate that SRH in individuals ofextreme longevity were related to specific personal psychosocial factors thatcontribute to healthy ageing and thus support the biopsychosocial model ofhealth promotion.Finally all the aforementioned conclusions could be evaluated and thenappropriately incorporated into health policies targeting the crucial and up todate target of healthy ageing. Health Promotion plays an important role intosuccessfully meeting the target of healthy ageing, as health promotion programsenable people to increase control on their life and health, leading into a decreaseof morbidity and unhealthy lifestyles, with a parallel increase of both personaland social empowerment for all people undependably of their age.

Η εξαιρετική μακροβιότητα αποτελεί ένα ιδιαίτερο πεδίο έρευνας, που μόλις τιςτελευταίες δεκαετίες, έχει αρχίσει να μελετάται συστηματικά. Η βιβλιογραφίααποκαλύπτει ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σύνθετο και πολυπαραγοντικόφαινόμενο που επηρεάζεται από ένα πλήθος γενετικών, επιγεννετικών καιπεριβαλλοντικών παραγόντων, ενώ σχετίζεται και με επιλογές στον τρόπο ζωήςκαι ψυχό-κοινωνικές μεταβλητές. Στην Ελλάδα, η προηγούμενη γνώση για τονπληθυσμό των αιωνοβίων είναι ιδιαίτερα περιορισμένη και μόλις μια ακόμηέρευνα, με αντίστοιχα μεγάλο αριθμό δείγματος έχει πραγματοποιηθεί σεπανελλαδικό επίπεδο.Η παρούσα εργασία αποτελεί μια συγχρονική μελέτη σε ένα δείγμα 400 ελλήνωναιωνοβίων (σχεδόν 1/3 των αιωνοβίων στην Ελλάδα) στο σύνολο της ελληνικήςεπικράτειας, και έλαβε χώρα στο χρονικό διάστημα από τον Ιανουάριο του 2007έως τον Ιανουάριο του 2010. Βασικός σκοπός της μελέτης ήταν ο εντοπισμός καιη καταγραφή των αιωνοβίων στην Ελλάδα, προκειμένου να αναδειχθούν βασικάεπιδημιολογικά χαρακτηριστικά, και να καταγραφούν παράμετροι πουσχετίζονται με τα επίπεδα υγείας, τις ποικίλες εκφάνσεις του τρόπου ζωής καιτων εμπειριών τους. Τα επιμέρους ερευνητικά ερωτήματα περιελάμβαναν τηνκαταγραφή διαφυλικών διαφορών στις επιμέρους μετρήσεις της μελέτης καιστην ανίχνευση προσδιοριστών του δείκτη αυτό-αξιολόγησης της υγείας, ωςενός βασικού δείκτη για την υγεία, ο οποίος δεν έχει μελετηθεί ευρέως στουςαιωνόβιους. Η συλλογή των δεδομένων έγινε με την διεξαγωγή ατομικώνσυνεντεύξεων και τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων-αυτό αναφοράς, κλινικώνμετρήσεων και μέτρηση των ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών για τηνακριβέστερη αποτύπωση συγκεκριμένων δεικτών.Από την βασική περιγραφική στατιστική ανάλυση, επιβεβαιώθηκαν σημαντικάευρήματα προηγούμενων ερευνών σε αντίστοιχους πληθυσμούς αιωνοβίωνστην Ελλάδα και διεθνώς, σκιαγραφώντας ένα προφίλ σχετικά υγιώναιωνοβίων, οι οποίοι έχουν καταφέρει να διατηρήσουν σχετικά καλά επίπεδα υγείας και αυτονομίας. Παράλληλα, αναδείχθηκαν υγιεινές επιλογές αναφορικάμε τον τρόπο ζωής, σε επίπεδο διατροφής, αποφυγής της καπνιστικήςσυνήθειας, αλλά και καλή ποιότητα ενδοοικογενειακών σχέσεων.Από την διαφυλική ανάλυση προέκυψαν ευρήματα που επιβεβαιώνουνπροηγούμενες μελέτες αναφορικά με υπάρχουσες κοινωνικό-δημογραφικέςδιαφορές, όπως υψηλότερα ποσοστά χηρείας στις γυναίκες, και χαμηλότερομορφωτικό επίπεδο, ενώ οι άνδρες αιωνόβιοι είχαν αυξημένη πιθανότητα ναέχουν τουλάχιστον έναν αιωνόβιο συγγενή 1ου βαθμού. Σε επίπεδο νοσημάτωνδεν προέκυψαν στατιστικά σημαντικές διαφορές, ωστόσο σε επίπεδοσυμπεριφορών υγείας οι άνδρες είχαν στατιστικά σημαντικά περισσότερεςπιθανότητες να είναι καπνιστές αλλά είχαν και υψηλότερο Δείκτη ΜάζαςΣώματος. Επίσης, αναδείχθηκαν διαφορετικές διαστάσεις στη μεταβλητή τηςπροσωπικότητας μεταξύ των ανδρών και γυναικών αιωνοβίων, με τις γυναίκεςνα εμφανίζουν υψηλότερη προσαρμοστικότητα, και υψηλό σκορ στην κλίμακατης εξαρτημένης ανταμοιβής, που δείχνει άτομα με υψηλή κοινωνικοποίηση,καλοσύνη αλλά και ευαισθησία στα προβλήματα των άλλων. Αντίστοιχα, οιάνδρες σημείωσαν υψηλότερο σκορ στην κλίμακα της αισιοδοξίας.Δεν βρέθηκαν σημαντικές διαφυλικές διαφορές αναφορικά με το κέντροελέγχου της υγείας, δηλαδή το βαθμό που τα άτομα θεωρούν ότι τα ίδια ήεξωτερικοί παράγοντες επιδρούν στην υγείας του. Σε επίπεδο συσχετίσεωνόμως μεταξύ κέντρου ελέγχου της υγείας και μεταβλητών της προσωπικότηταςυπήρξε θετική συσχέτιση μεταξύ της ατομικής κατεύθυνσης (σχετίζεται μεμεγαλύτερη αποδοχή του εαυτού, αίσθημα ευθύνης για τον εαυτό, και αυτό-αποτελεσματικότητα), της πνευματικότητας και του εσωτερικού κέντρουελέγχου της υγείας στους άνδρες, και της αισιοδοξίας και του εξωτερικούκέντρου ελέγχου της υγείας στις γυναίκες. Η ατομική κατεύθυνση στους άνδρεςκαι η αισιοδοξία στις γυναίκες παρουσίαζε σταθερή συσχέτιση και με τις δυοκλίμακες του κέντρου ελέγχου της υγείας. Η παρούσα διαφυλική ανάλυση θαεπιτρέψει στο μέλλον να υπάρξει ποιο εστιασμένη στο φύλο ανάλυση τωνψυχοκοινωνικών παραμέτρων και συνεπώς θα βοηθήσει να αναπτυχθούν πιοενημερωμένα προγράμματα και πολιτικές που στοχεύουν στο υγιές γήρας μεέμφαση στην διαφορετικότητα των δυο φύλων που γίνεται εμφανής ακόμη καιστις ακραίες ηλικιακές ομάδες. Τέλος, μελετήθηκαν για πρώτη φορά στους έλληνες αιωνοβίους προσδιοριστικοίπαράγοντες του δείκτη αυτό-αξιολόγησης της υγείας τους, οποίος βρέθηκεαρκετά υψηλότερος από ότι αναμενόταν. Το 22,4% της διακύμανσης του δείκτηαυτό-αξιολόγησης της υγείας, προβλέφθηκε από παράγοντες όπως το φύλο, οτόπος διαμονής και με το ποιόν ζουν οι αιωνόβιοι, την ύπαρξη οικονομικώνπροβλημάτων, την παρουσία κάποιου νοσήματος και την αυτονομία. Μεταξύτων μεταβλητών που αφορούν στον τρόπο ζωής και των ψυχοκοινωνικώνμεταβλητών, η παχυσαρκία, οι καλές σχέσεις με τα παιδιά, η έλλειψη αισθήματοςμοναξιάς, η αισιοδοξία, η προσαρμοστικότητα και το εσωτερικό κέντρο ελέγχουγια την υγείας σχετιζόντουσαν ανεξάρτητα με την καλύτερη αυτό-αξιολόγησητης υγείας. Τα αποτελέσματα επιτρέπουν να διερευνηθεί περαιτέρω ηεπικρατούσα υπόθεση της μείωσης του δείκτη αυτό-αξιολόγησης της υγείας μετο πέρας της ηλικίας, και την παραγωγή νέας γνώσης αναφορικά με τη σημασίατων ψυχοκοινωνικών παραγόντων στους μηχανισμούς που σχετίζονται με τηνμακροβιότητα.Τέλος, τα συμπεράσματα της μελέτης, μπορούν να αξιοποιηθούν και ακολούθωςνα ενσωματωθούν σε πολιτικές υγείας που βασίζονται στον επίκαιρο στόχο τηςυγιούς γήρανσης και πραγματώνονται επιτυχώς μέσα από προγράμματαΠροαγωγής Υγείας. Οι σχεδιαζόμενες πολιτικές της Προαγωγής Υγείας θασυμβάλλουν στην αύξηση του ελέγχου που έχουν τα άτομα πάνω στην υγείατους, οδηγώντας στην πρόληψη νοσημάτων και ανθυγιεινών συμπεριφορώνυγείας με την ταυτόχρονη ατομική και κοινωνική ενδυνάμωση, και αφορούνόλες τις ηλικιακές ομάδες.