Homère et Platon chez Maxime de Tyr

Abstract

The return to the classical literature and the evocation of cultural heritage are ubiquitous in the works of literature or those related to rhetoric and philosophy during the first centuries of the Roman Empire. Maximus of Tyr, who lived in the time of Commodus’, follows this trend, as his Orations are full of citations or references to the works of his predecessors. However, he shows his preference for Homer and Plato, as their influence is evident in the Orations. As far as Homer is concerned, we mostly find citations that illustrate Maximus’ text or complete the meaning of a series of phrases. Sometimes Maximus intervenes in Homer’s text in order to adapt it to his own. Moreover, we can find references to names or to precise moments of the Iliad or the Odyssey, which are dispersed in the Orations. Maximus uses, also, the Homeric allegory in order to convey his thoughts about some philosophical issues such as the harmonious style of life, the pursuit of human felicity and the cultivation of a virtuous character. Plato’s influence is also profound and it is extended to a wide range of Maximus’ interests: politics, religion, art and mainly philosophy. Furthermore, in an effort to reconcile poetry and philosophy, Maximus uses the Homeric citations so as to develop more explicitly his philosophical conceptions, which, otherwise, would have stayed obscure. In this way he proves that a poet can be at the same time a great philosopher sealing the coexistence and bridging the differences between Homeric poetry and Platonic philosophy.

Η επιστροφή στην κλασική λογοτεχνία και η επίκληση της πολιτιστικής κληρονομιάς, είναι πανταχού παρούσες στα έργα της λογοτεχνίας ή σε εκείνα που σχετίζονται με τη ρητορική και τη φιλοσοφία κατά τους πρώτους αιώνες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Μάξιμος ο Τύριος, φιλόσοφος-ρήτορας ο οποίος έζησε στην εποχή του Κόμοδου, ακολουθεί αυτή την τάση καθώς οι Διαλέξεις του είναι γεμάτες από παραθέματα και αναφορές στα έργα των προγενεστέρων του. Ωστόσο, ο ίδιος δείχνει την προτίμησή του στον Όμηρο και στον Πλάτωνα, καθώς η επιρροή τους είναι εμφανής στις Διαλέξεις του. Σε ό, τι αφορά στον Όμηρο, βρίσκουμε κυρίως παραθέματα που είτε λειτουργούν επεξηγηματικά στο κείμενο του Μάξιμου είτε συμπληρώνουν την επιχειρηματολογία του κατά την ανάλυση κυρίως φιλοσοφικών ιδεών. Μερικές φορές ο Μάξιμος παρεμβαίνει στο κείμενο του Ομήρου, προκειμένου να το προσαρμόσει στις ανάγκες του δικού του κειμένου. Επιπλέον, υπάρχουν αναφορές σε ομηρικά ονόματα ή σε επεισόδια της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα στις Διαλέξεις του. Ο Μάξιμος χρησιμοποιεί, επίσης, την ομηρική αλληγορία, προκειμένου να καταστήσει κατανοητές τις σκέψεις του σχετικά με ορισμένα φιλοσοφικά ζητήματα, όπως η αρμονία στην καθημερινή ζωή, η επιδίωξη της ανθρώπινης ευτυχίας και η καλλιέργεια ενός ενάρετου χαρακτήρα. Η επιρροή του Πλάτωνα είναι επίσης έντονη καθώς ο Μάξιμος ανατρέχει στα πλατωνικά κείμενα κάθε φορά που αναπτύσσει θέματα τα οποία αφορούν στην πολιτική, στη θρησκεία, στην τέχνη και κυρίως στη φιλοσοφία. Επιπλέον, σε μια προσπάθεια να συμφιλιώσει την ποίηση και τη φιλοσοφία, ο Μάξιμος χρησιμοποιεί τα ομηρικά παραθέματα, έτσι ώστε να καταστήσει σαφέστερες τις φιλοσοφικές του αντιλήψεις, οι οποίες, διαφορετικά, θα παρέμεναν αόριστες και σκοτεινές. Με τον τρόπο αυτό, άλλωστε, αποδεικνύει ότι ένας ποιητής όπως ο Όμηρος, μπορεί να είναι ταυτόχρονα ένας μεγάλος φιλόσοφος. Στις Διαλέξεις του ο Μάξιμος ο Τύριος υποστηρίζει τη συνύπαρξη ποίησης και φιλοσοφίας και γεφυρώνει τις διαφορές ανάμεσα στα ομηρικά έπη και την πλατωνική φιλοσοφία.

Le retour à la littérature classique et l’héritage culturel sont omniprésents dans les œuvres littéraires, rhétoriques ou philosophiques de l’époque de Maxime de Tyr. Maxime suit cette tradition puisque dans ses Dialexeis sont éparpillées des références aux auteurs qui le précèdent. Maxime est influencé surtout par Homère et Platon comme on constate en lisant ses Dialexeis, où il montre sa prédilection pour les deux grands maîtres. Quant à Homère on trouve des citations utilisées pour illustrer ou pour compléter le sens d’un ensemble des phrases du texte de Maxime. Quelquefois Maxime procède à un léger changement dans les vers homériques afin de les adapter à l’entité syntaxique de son propre texte. Il y aussi des références aux noms ou aux épisodes pris dans les épopées homériques. Maxime utilise aussi l’allégorie homérique pour véhiculer des idées ou développer sa pensée philosophique. L’influence de Platon est profonde et s’étend à tous les domaines de la pensée de Maxime : politique, religieux, artistique, mais surtout philosophique. L’auteur des Dialexeis se trouve devant le problème épineux de la réconciliation de la philosophie avec la poésie. C’est en utilisant les citations des épopées homériques que Maxime trouve une manière de parler des conceptions philosophiques. Autrement dit, les exemples pris dans le texte d’Homère sont surtout utilisés afin que Maxime rende plus claire et explicite sa parole chaque fois qu’il expose ses idées philosophiques. Maxime prouve dans l’œuvre même, qu’un poète peut être aussi un grand philosophe, scellant ainsi la coexistence et arrivant à la réconciliation entre Homère et Platon.