Νευροψυχολογική εκτίμηση για τη διαπίστωση ύπαρξης δικαιοπρακτικής ικανότητας και λήψη αποφάσεων σε ασθενείς με άνοια

Abstract

The increasing numbers of older individuals in modern societies raise a number of problems related to the assessment of their legal capacity and in particular on the assessment of their capacity concerning legal property law. One of the objectives of the present research, in which a new test was used, was to find out whether there are differences in the financial capacity between individuals aging normally and those diagnosed as suffering from some kind of dementia. A total of 543 people (with subdivision into groups of healthy participants, patients with Mild Cognitive Impairment, patients with advanced, moderate, mild Alzheimer's dementia, Parkinson's disease, vascular dementia, frontotemporal dementia and mixed dementia) have taken part in the research. The participants underwent a series of neuropsychological tests that examine various aspects of cognition and emotion, and they were given also a new test: the Legal Capacity for Property Law Transactions Assessment Scale (LCPLTAS) and a Questionnaire for the Attitudes towards Financial Matters. The obtained results from the administration of the tests revealed that there is a clear difference between the scores of the healthy participants and the different groups of patients. Such differences were found in the scores of the subscales of the LCPLTAS, the total score of the LCPLTAS, and the completion time of the LCPLTAS. More specifically, regardless of gender, age or education in decreasing order, healthy participants showed the maximum performance on LCPLTAS, then patients with Mild Cognitive Impairment, patients with dementia in Parkinson’s disease, patients with vascular dementia, patients with mild Alzheimer’s dementia, patients with frontotemporal dementia, patients with mixed dementia, patients with moderate and finally advanced Alzheimer’s dementia. There was a statistically significant positive correlation between the scores of the participants on the LCPLTAS and the judgments of their caregivers about the financial capacity of the elders who participated in the study. However, this agreement took place on the condition that caregivers were in everyday contact with the elders. Numerous predictors were found for the test scores on the new scale, but there were no differences between women and men, and those who are apolipoprotein E (APOE- ε4) carriers and the non-carriers. The data of this research support the strong relationship between previous financial experience and the scores on the new test, but also the existence of risk aversion in older individuals. Finally, numerous correlations were found between LCPLTAS and volumes from different brain areas (right amygdala, left angular gyrus). A strong relationship was found between the MMSE and LCPLTAS scores. In conclusion, it seems that in general patients are experiencing difficulties with different skills that are related to transactions in regard to the property law. It is of specific interest that even individuals with Mild Cognitive Impairment show difficulties that are statistically significant when compared with normal individuals.

Οι αυξανόμενοι αριθμοί ηλικιωμένων ατόμων στις σύγχρονες κοινωνίες δημιουργούν προβληματισμό για την εκτίμηση της δικαιοπρακτικής τους ικανότητας και ειδικότερα για την εκτίμηση της ικανότητας για δικαιοπραξίες περιουσιακού δικαίου. Στόχος της παρούσας έρευνας είναι η παρουσίαση μίας νέας σχετικής δοκιμασίας και η διερεύνηση των πιθανών διαφορών ανάμεσα σε ομάδες φυσιολογικών και ασθενών ηλικιωμένων. Συνολικά μελετήθηκαν 543 άτομα (με υποδιαίρεσή τους σε ομάδες υγιών και ασθενών με Ήπια Νοητική Διαταραχή, ασθενείς με σοβαρού, μεσαίου και ήπιου σταδίου άνοια τύπου Alzheimer, ασθενείς με άνοια στη νόσο Parkinson, ασθενείς με αγγειακού τύπου άνοια, ασθενείς με μετωποκροταφική άνοια και ασθενείς με μικτού τύπου άνοια). Παράλληλα χορηγήθηκαν στους συμμετέχοντες και μία σειρά από νευροψυχολογικές δοκιμασίες που εξετάζουν διάφορες νοητικές λειτουργίες, καθημερινές δραστηριότητες, συναισθηματική κατάσταση και συμπεριφορά, ενώ χορηγήθηκε και μία ειδική νέα Κλίμακα Αξιολόγησης Ικανότητας για Δικαιοπραξίες Περιουσιακού Δικαίου (Κ.Α.Ι.Δι.Πε.Δ.) και ένα Ερωτηματολόγιο Στάσεων για Γενικά Οικονομικά Θέματα. Τα ευρήματα κατέδειξαν ότι υπάρχει σαφής διαφοροποίηση ανάμεσα στις επιδόσεις των υγιών συμμετεχόντων και τις διάφορες ομάδες των ασθενών ως προς την επιμέρους επίδοση, τη συνολική επίδοση και το χρόνο ολοκλήρωσης της Κ.Α.Ι.Δι.Πε.Δ. Πιο συγκεκριμένα, ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία ή την εκπαίδευσή τους σε φθίνουσα σειρά παρουσίασαν τη μέγιστη επίδοση στην Κ.Α.Ι.Δι.Πε.Δ. οι υγιείς συμμετέχοντες, μετά οι ασθενείς με Ήπια Νοητική Διαταραχή, οι ασθενείς με άνοια στη νόσο του Parkinson, οι ασθενείς με αγγειακή άνοια, οι ασθενείς σε ήπιο στάδιο Alzheimer, οι ασθενείς με μετωποκροταφική άνοια, οι ασθενείς με μικτού τύπου άνοια, οι ασθενείς σε μέτριο στάδιο Alzheimer και τέλος οι ασθενείς σε προχωρημένο στάδιο Alzheimer. Υπάρχει στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση ανάμεσα στα αποτελέσματα που έχουν οι εξεταζόμενοι στην Κ.Α.Ι.Δι.Πε.Δ. και τις κρίσεις των συνοδών τους όταν αυτοί όμως είναι γνώστες της γενικότερης κατάστασης του εξεταζόμενου ατόμου. Ακόμη υπάρχει θετική συσχέτιση ανάμεσα στην επίδοση στην Κ.Α.Ι.Δι.Πε.Δ. και την προσωπική γνώμη περί (αν)ικανότητας των ίδιων των εξεταζομένων και πλήθος προβλεπτικών μεταβλητών για την επίδοση στη νέα δοκιμασία, αλλά δεν παρατηρείται καμία διαφορά ανάμεσα στις επιδόσεις των γυναικών και των ανδρών και τους έχοντες ή μη έχοντες το αλλήλιο APOE - ε4. Τέλος, τα δεδομένα της παρούσας έρευνας παρέχουν ενδείξεις για ισχυρή σχέση ανάμεσα στην προηγούμενη οικονομική εμπειρία και την απόδοση στη νέα δοκιμασία, με σαφή την τάση για αποστροφή του οικονομικού κινδύνου στους ηλικιωμένους, ενώ υπάρχουν ενδείξεις και για συσχέτιση της Κ.Α.Ι.Δι.Πε.Δ. με τον όγκο διαφόρων εγκεφαλικών δομών (δεξιά αμυγδαλή, αριστερή γωνιώδης έλικα). Ιδιαίτερη βρέθηκε ότι είναι η σχέση ανάμεσα στο MMSE και την Κ.Α.Ι.Δι.Πε.Δ. Συμπερασματικά φαίνεται ότι το σύνολο των ασθενών αντιμετωπίζει δυσκολίες με επιμέρους ικανότητες-δεξιότητες που αφορούν τις δικαιοπραξίες περιουσιακού δικαίου. Ειδικότερα ακόμη και άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή εμφανίζουν δυσκολίες που τους διαφοροποιούν από τα υγιή άτομα.