Παραδοσιακοί οικισμοί: ταξινόμηση και τυπολογία

Abstract

The research is conducted in the field of urban and regional management and its subject are the traditional settlements, their classification and typology. This term traditional settlements refers to planning legislation which nowadays is solely dealt with by the Ministry of Environment, Energy and Climate Change, and is depleted in the recent historical period of our country. The protection of cultural heritage in our country during earlier periods was dealt with by the Ministry of Culture and Sports. The term traditional settlement is not one of the definitions of the law applied by the Ministry of Culture and Sports, while it is also worth noting that there is no corresponding definition in the planning legislation.In this thesis, however, it is clear from the very beginning that the settlements that have been characterized as traditional in accordance with the planning legislation will be considered. In compliance with the planning provisions and among the first actions in 1978, the designation of approximately 400 settlements throughout the country as traditional is included. After this action and to date, the Ministry of Environment, Energy and Climate Change considers traditional either individual settlements or sets of traditional settlements that are, however, built in the same spatial entity. These two processes of characterizing served as the starting point of this thesis, since they result in a different philosophy of addressing the same subject. These two types of controlling the cultural heritage, introduce the dual decision of the Management, which creates confusion when addressing the object.This thesis is directed towards creating a user-friendly and objective search tool which also promotes the traditional communities. Firstly, it is clear that the settlement is discussed in the "special" scientific level of urban / regional planning, while afterwards a "general" level of examination is displayed, which is spherical. The details that comprise the settlement are specified in detail. The inclusion of settlement in the area of cultural heritage is defined as a timeless result of cooperation between generations that left their traces in the geophysical space. This thesis contributes towards this direction, choosing to examine the 869 featured traditional settlements after a detailed breakdown of the components and their relationships of interdependence which result from the above considerations of the traditional settlement. Since the amount of information considered is too large and beyond mere descriptive classification of components, any other interrelationship between components should also be investigated, the statistical science was chosen as a means of investigating, in its descriptive and inductive form.The process of beam tables (crosstabs) was considered as the best method responding to the aspirations of the thesis, since in this way it is possible to evaluate the relational results obtained. The thesis focuses on the parameters that polarize these relations and are expressed by settlements with particular quantitative and qualitative characteristics of the areas, where they belong. These features reflect the prevailing typology the traditional settlements showcasing comparative data in order to create views for decision-making character of traditional communities by area considered. The aim of this thesis is the presentation of quantitative and qualitative information that is necessary to support the planning, decisions and interventions that can be applied in areas where the traditional settlements belong.

Η έρευνα διεξάγεται στο χώρο της πολεοδομίας / χωροταξίας και το αντικείμενο της είναι οι παραδοσιακοί οικισμοί, η ταξινόμηση και η τυπολογία αυτών. Ο όρος παραδοσιακοί οικισμοί αναφέρεται στην πολεοδομική νομοθεσία με την οποία ασχολείται σήμερα μόνο το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και εξαντλείται στη νεώτερη ιστορική περίοδο της χώρας μας. Με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στη χώρα μας κατά τις προγενέστερες χρονικές περιόδους ασχολείται το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ). Ο όρος παραδοσιακός οικισμός δεν συγκαταλέγεται στους ορισμούς της νομοθεσίας που εφαρμόζει το ΥΠΠΟΑ, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει αντίστοιχος ορισμός ούτε στην πολεοδομική νομοθεσία. Στη διατριβή όμως αυτή εξ αρχής καθίσταται σαφές ότι θα εξεταστούν οι οικισμοί οι οποίοι έχουν χαρακτηριστεί ως παραδοσιακοί σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία. Σε εφαρμογή των πολεοδομικών διατάξεων και μεταξύ των πρώτων ενεργειών το 1978 συγκαταλέγεται ο χαρακτηρισμός 400 περίπου οικισμών ως παραδοσιακών σε όλη την επικράτεια της χώρας. Μετά τη συνολική αυτή ενέργεια και έως σήμερα το ΥΠΕΚΑ χαρακτηρίζει ως παραδοσιακούς είτε μεμονωμένους οικισμούς είτε σύνολα παραδοσιακών οικισμών που βρίσκονται όμως στην ίδια χωρική ενότητα. Οι δύο αυτές διαδικασίες χαρακτηρισμού λειτούργησαν σαν αφετηρία της διατριβής, αφού προκύπτει διαφορετική φιλοσοφία αντιμετώπισης του ίδιου αντικειμένου. Τα δύο αυτά είδη διαδικασίας του χειρισμού της πολιτιστικής κληρονομιάς παρουσιάζουν τη διττή απόφαση της Διοίκησης, η οποία δημιουργεί σύγχυση στον τρόπο διαχείρισης του αντικειμένου.Στην κατεύθυνση αυτή προσανατολίζεται η διατριβή και έρχεται να συμβάλλει στη δημιουργία ενός εύχρηστου αντικειμενικού εργαλείου αναζήτησης και προώθησης των παραδοσιακών οικισμών. Αρχικά, καθίσταται σαφές ότι ο οικισμός εξετάζεται στο «ειδικό» επιστημονικό επίπεδο της πολεοδομίας / χωροταξίας, ενώ στη συνέχεια εμφανίζεται ένα «γενικό» επίπεδο εξέτασής του, το οποίο είναι σφαιρικό. Προσδιορίζονται αναλυτικά τα στοιχεία στα οποία συνίσταται ο οικισμός. Η ένταξη του οικισμού στο χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς προσδιορίζεται ως διαχρονικό αποτέλεσμα της συνεργασίας των γενεών που άφησαν τα ίχνη τους στο γεωφυσικό χώρο. Προς την κατεύθυνση αυτή έρχεται να συμβάλλει η παρούσα διατριβή επιλέγοντας να εξετάσει τους 869 χαρακτηρισμένους παραδοσιακούς οικισμούς μετά την αναλυτική καταγραφή των συνιστωσών και των μεταξύ τους σχέσεων αλληλεξάρτησης που προκύπτουν από τις πιο πάνω θεωρήσεις του παραδοσιακού οικισμού. Επειδή όμως το πλήθος των πληροφοριών που εξετάζεται είναι πολύ μεγάλο και εκτός από την απλή περιγραφική ταξινόμηση των συνιστωσών πρέπει να διερευνηθεί και κάθε σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ των συνιστωσών, επιλέχτηκε ως μέσο διερεύνησης η στατιστική επιστήμη, στην περιγραφική και επαγωγική μορφή της. Η διαδικασία των πινάκων διασταύρωσης (crosstabs) κρίθηκε ως η πλέον ανταποκρινόμενη μέθοδος στις επιδιώξεις της διατριβής, αφού με τον τρόπο αυτό είναι δυνατή η αξιολόγηση των σχεσιακών αποτελεσμάτων που προκύπτουν. Η διατριβή εστιάζει στα μεγέθη που πολώνουν τις σχέσεις αυτές και προσδιορίζονται από οικισμούς που παρουσιάζουν ιδιαίτερα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των περιοχών, όπου ανήκουν. Τα χαρακτηριστικά αυτά αποτυπώνουν την τυπολογία που επικρατεί στους παραδοσιακούς οικισμούς προβάλλοντας συγκριτικά δεδομένα με στόχο τη διαμόρφωση απόψεων για τη λήψη αποφάσεων χαρακτηρισμού ως παραδοσιακών οικισμών ανά εξεταζόμενη περιοχή. Στόχος της διατριβής είναι η παρουσίαση των ποσοτικών και ποιοτικών πληροφοριών στις οποίες είναι αναγκαίο να στηριχθούν ο σχεδιασμός, οι αποφάσεις και οι παρεμβάσεις που μπορούν να έχουν εφαρμογή στις περιοχές, όπου ανήκουν οι παραδοσιακοί οικισμοί.