Το κάστρο της Νάξου: οικοδομική ιστορία

Abstract

Η μελέτη επικεντρώνεται κυρίως στην περιοχή του Κάστρου, έκτασης περίπου 20 στρεμμάτων, η οποία σήμερα περιέχει πενήντα τέσσερεις ιδιοκτησίες. Κύριος στόχος της έρευνας υπήρξε η διερεύνηση της αρχικής φάσης δόμησης, της γένεσης του κάστρου αυτού, στοιχεία της οποίας έχουν εξάλλου ελάχιστα διασωθεί, λόγω του ότι ποτέ δεν ανεστάλη η μεταγενέστερα διευρυμένη λειτουργία του, ως πόλης. Τούτο κατέστησε αναγκαία τη συλλογή και συνεξέταση ιστορικών και υλικών μαρτυριών για όλα τα μεταγενέστερα στάδια δόμησης, αρχίζοντας από την νεώτερη εποχή, και προχωρώντας αντίστροφα προς το χρόνο. Οι σύγχρονες όμως αλλοιώσεις που συντελούνταν με ιδιαίτερα γοργούς ρυθμούς στα κτίσματα του κάστρου, ιδίως κατά την δεκαετία πριν την ανάληψη της παρούσης προσπάθειας, απετέλεσαν πρόκληση και ενέπνευσαν το καθήκον, για μια εκτενέστερη τεκμηρίωση των επί μέρους στοιχείων των οικοδομημάτων. Ο τρόπος προσέγγισης του αντικειμένου ήταν αυτός της έρευνας ενός εκάστου οικοδομήματος. Δηλαδή της λεπτομερούς μελέτης του ίδιου του μνημείου με προσεκτική παρατήρηση, περιγραφή και φωτογράφηση και κυρίως με εκτέλεση διεξοδικών μετρικής ακριβείας αρχιτεκτονικών αποτυπώσεων, ώστε να δύναται να ερευνηθεί το αντικείμενο ως είχε και κάθε συμπέρασμα να στηρίζεται επί τεκμηρίων. Παράλληλα με την καταγραφική αυτή προσέγγιση του αντικειμένου πραγματοποιήθηκε η συλλογή, ενός πρώτου βοηθητικού χαρτογραφικού υλικού, όπως και η επεξεργασία διεθνούς, βιβλιογραφικού, αλλά και ιστορικού αρχειακού υλικού. Τα στοιχεία αυτά υπέστησαν στη συνεχεία μια κριτική επεξεργασία, προκειμένου να πιστοποιηθούν πιθανές αλληλεξαρτήσεις και να επιτευχθεί κατά το δυνατόν, μια πληρέστερη τεκμηρίωση των μονάδων, οι οποίες θα οδηγούσαν και στην τεκμηρίωση του συνόλου. Πάντως ο τρόπος επεξεργασίας του όλου πονήματος καθορίστηκε ιδιαίτερα από το γεγονός ότι το Κάστρο της Νάξου αποτελεί ένα ζωντανό ακόμη μνημειακό σύνολο, από διακεκριμένες μονάδες - μνημεία, κοσμικά και εκκλησιαστικά κτίσματα, σε πλήρη λειτουργία. Οπότε η υλοποίηση των ιδιαίτερα εκτεταμένων επιτόπιων αποτυπώσεων, μετρήσεων απέβη, όπως αποδείχθηκε, ένα δύσκολο εγχείρημα, συχνά με περιορισμούς, κυρίως λόγω αυτής της αδιάκοπης οίκησης, καθώς επίσης και μιας δημιουργούμενης ανησυχίας, άλλοτε δυσφορίας, ακόμη και καχυποψίας των κατοίκων - σημερινών ιδιοκτητών του, για την σκοπιμότητα και την χρήση των ερευνών αυτών. Αντίθετα η ευτυχής συγκυρία να διερευνηθούν εκεί, σε λεπτομέρεια, τα ιδιαίτερης σημασίας οικοδομήματα ιδιοκτησίας της Καθολικής Αρχιεπισκοπής Νάξου, όπως επίσης και η παροχή υλικού, από την προσωπική βιβλιοθήκη και συλλογή, του εφημέριού της Πατέρα Εμμανουήλ Ρεμούνδου, διευκόλυνε την επιτόπια έρευνα, ενώ συχνά απέβη βοήθημα στην σύνθεση μερικών υποθέσεων, σχετικών με την δόμηση στο Κάστρο. Η συγκρότηση της έρευνας επεκτάθηκε πέραν της γενικής πολεοδομικής θεώρησης και σε μια αναλυτική επεξεργασία, όλων των επιμέρους οικοδομημάτων, με έμφαση ο' εκείνα που υπήρξαν καθοριστικά στην λειτουργία του Κάστρου πόλης, όπως και στον εντοπισμός εκείνων των χαρακτηριστικών στοιχείων, που διαμόρφωσαν τα επί μέρους εξελικτικά στάδια της. Ακόμη συνδυάστηκαν όλες οι ουσιώδεις ιστορικές πληροφορίες, ώστε το τελικό προϊόν να δίνει, τόσο γενική, όσο και ειδική πληροφόρηση. […]