Διαταραχές κατά τον ύπνο σε ασθενείς με ιδιοπαθή πνευμονική ίνωση (ΙΠΙ) και συσχετισμός αυτών με παραμέτρους αναπνευστικής και καρδιαγγειακής λειτουργίας και με δείκτες ποιότητος ζωής

Abstract

ABSTRACTIntroductionIdiopathic pulmonary fibrosis (IPF) is a diffuse parenchymal lung disease of unknown cause, associated with the histopathologic pattern of usual interstitial pneumonia (UIP). It is the most common form of the idiopathic interstitial pneumonias and has a poor prognosis. Ιn the absence of any effective treatment for IPF so far, the primary therapeutic goal should be the improvement of quality of life focusing on the recognition and treatment of co morbidities, such as sleep disorders.ObjectiveThe aim of this PhD thesis was to recognize sleep disorders and daytime consequences in newly diagnosed idiopathic pulmonary fibrosis (IPF) patients before the start of any of the commonly used IPF treatments and includes two studies. The first study was held at the sleep laboratory of Sismanogleion GH of Athens. At the second study patients were recruited from four pulmonary departments.Each study focuses on different parameters of sleep disorders.The aim of the first study was to describe sleep quality and associated daytime consequences in IPF.The aim of the second study was to assess the frequency of obstructive sleep apnea/ hypopnea syndrome (OSAHS) in newly diagnosed IPF patients and to identify possible correlations with body mass index and pulmonary function testing parameters.Materials and Methods of “Study 1”Fifteen patients with IPF and 15 control subjects matched on age and anthropometric variables were included in the study. Sleep quality and its daytime consequences were assessed by clinical interview, the Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI), the Functional Outcomes in Sleep Questionnaire (FOSQ), the Fatigue Severity Scale (FSS), the Epworth Sleepiness Scale and attended all-night polysomnography.Results of “Study 1”Polysomnography revealed a decrease in sleep efficiency and slow wave sleep, and an increase in stage 1 sleep and arousal index in IPF patients compared to controls. Daytime tachypnea persisted during sleep. Oxygen saturation below 90% was observed during 34.3 ± 37.3% of the total sleep time (TST). Quality of sleep and daytime function were moderately to significantly impaired based on the PSQI and FOSQ. The total FOSQ score was negatively correlated with TST with oxygen saturation below 90% (p = 0.01, r = –0.62). FSS scores were correlated with TST at oxygen saturation below 90% and mean oxygen saturation during sleep (p = 0.002, r = 0.74, and p = 0.007, r = –0.66, respectively). No statistically significant differences were found in the apnea-hypopnea index in IPF patients compared to controls (9.2 ±6.7 vs. 7.1 ±4.5, p=0.31, respectively). Albeit, 67% of IPF patients had an AHI > 5.Materials and methods of “Study 2”Thirty-four newly diagnosed IPF patients were included. All subjects underwent attended overnight PSG. None of the included subjects was under any of the currently available IPF treatments or nocturnal supplemental oxygen therapy.Results of “Study 2”Total apnea–hypopnea index (AHI) was <5, 5–15, and ≥15/h of sleep in 14 (41%), 15 (44%), and five patients (15%), respectively. REM AHI was statistically significant correlated with TLC [Total lung capacity] (p=0.03, r=−0.38). Diffusing capacity of the lung for carbon monoxide was correlated with mean oxygen saturation during sleep (p=0.02, r=0.39). On PSG was noted a decrease in sleep efficiency (64.9± 14.5%) and REM sleep (10.1±4.8%) and an increase in stage 1 sleep (15.1±7.7%) as well as inthe first study.ConclusionsTo the best of our knowledge these studies are among the first prospective studies investigating SDB in a newly diagnosed IPF population group before the start of any treatment and/or nocturnal oxygen therapy. Our data suggest significant sleep disruption and consequent impairment of physical and social functioning in patients with IPF. Significant correlations were observed between parameters of oxygen saturation during sleep and daytime functional status.In addition, it is demonstrated that the frequency of SDB is common in IPF patients, something that was controversial until recently. For the first time OSA is considered a comorbid condition frequently associated with IPF and research in the field is encouraged. If we stayed in the findings of the studies of the previous decades this would never happen.The questions that emerge after these conclusions are first of all if IPF patients should be routinely monitored for sleep disorders and secondly if IPF patients with OSAS should be treated with CPAP, in order to improve quality of sleep and as a consequence quality of life, as early recognition and treatment of sleep disturbances should be a primary therapeutic goal in the absence of effective treatments for IPF.

ΠΕΡΙΛΗΨΗΕισαγωγήΗ ιδιοπαθής πνευμονική ίνωση (ΙΠΙ) είναι μια χρονία παρεγχυματική νόσος του πνεύμονα αγνώστου αιτιολογίας, η οποία συνδέεται με τον ιστοπαθολογικό τύπο της συνήθους διάμεσης πνευμονίας (UIP). Είναι η συχνότερη από τις ιδιοπαθείς διάμεσες πνευμονίες και έχει κακή πρόγνωση. Δεδομένου ότι καμία έως τώρα θεραπευτική αγωγή δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της ΙΠΙ, το πρωταρχικό μέλημα των θεραπόντων ιατρών πρέπει να είναι η βελτίωση ποιότητας ζωής των ασθενών αυτών, με έμφαση στην αναγνώριση και αντιμετώπιση των συννοσηροτήτων της νόσου, όπως είναι οι διαταραχές κατά τον ύπνο.ΣκοπόςΟ σκοπός της διδακτορικής διατριβής ήταν η αναγνώριση των διαταραχών ύπνου και οι ημερήσιες επιπτώσεις αυτών, σε αμιγή πληθυσμό ασθενών με Ιδιοπαθή Πνευμονική Ίνωση. Περιλάμβανε δύο μελέτες. Η πρώτη μελέτη πραγματοποιήθηκε στη Μονάδα Μελέτης Ύπνου Γ.Ν.Α. «Σισμανόγλειο» και η δεύτερη προέκυψε με συνεργασία και άλλων πνευμονολογικών κλινικών. Κάθε μια από τις δυο μελέτες επικεντρώνεται σε διαφορετικές παραμέτρους των διαταραχών ύπνου.Στην πρώτη μελέτη («Mελέτη 1») ο σκοπός μας ήταν η περιγραφή της ποιότητας ύπνου και των ημερήσιων επιπτώσεων των πιθανών διαταραχών του. Η δεύτερη μελέτη («Μελέτη 2») στοχεύει στην εκτίμηση της συχνότητας του συνδρόμου απνοιών υποπνοιών κατά τον ύπνο και στην αναγνώριση πιθανής συσχέτισης μεταξύ παραμέτρων της πολυκαταγραφικής μελέτης ύπνου με το δείκτη μάζας σώματος (BMI), παραμέτρων οξυγόνωσης κατά τη διάρκεια το ύπνου και των τιμών από τις πνευμονικές λειτουργίες του πνεύμονα.Υλικό και μεθοδολογία «Μελέτης 1»Στην πρώτη μελέτη συμμετείχαν 15 ασθενείς με ΙΠΙ και ομάδα ελέγχου αποτελούμενη από 15 υγιείς εθελοντές με αντιστοιχία ηλικίας και δείκτη μάζας σώματος. Η ποιότητα ύπνου και οι ημερήσιες επιπτώσεις εκτιμήθηκαν με κλινικό ιστορικό και τα ερωτηματολόγια Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI), Functional Outcomes in Sleep Questionnaire (FOSQ), Fatigue Severity Scale (FSS), Epworth Sleepiness Scale και πολυκαταγραφική μελέτη ύπνου (ΠΚΜΥ).Αποτελέσματα «Μελέτης 1»Η πρώτη μελέτη ανέδειξε διαφορές στατιστικά σημαντικές μεταξύ των ασθενών με ΙΠΙ και της ομάδας ελέγχου σε ότι αφορά: την αποτελεσματικότητα ύπνου, το στάδιο 1, το στάδιο ύπνου βραδέων κυμάτων, το δείκτη αφυπνίσεων, τον κορεσμό οξυγόνου (μέσο και ελάχιστο). Επίσης, ο ολικός χρόνος ύπνου με κορεσμό Ο2 κάτω από 90% ήταν 34.3 ±37.3% έναντι 0.9±1.2% της ομάδας ελέγχου (p=0.002). Η ταχύπνοια που παρουσίαζαν οι ασθενείς κατά την εγρήγορση επέμενε και κατά τον ύπνο. Η ποιότητα ύπνου και ημερήσια λειτουργικότητα ήταν μετρίως με σοβαρά διαταραγμένες, βάσει των σκορ των ερωτηματολογίων PSQI και FOSQ. Η συνολική βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο FOSQ είχε αρνητική συσχέτιση με τον ολικό χρόνο ύπνου με κορεσμό Ο2 κάτω από 90% (p=0.01, r= -0.62), ενώ η βαθμολογία του FSS ερωτηματολογίου συσχετίστηκε με τον ολικό χρόνο ύπνου με κορεσμό Ο2 κάτω από 90% και με το μέσο όρο κορεσμού οξυγόνου κατά τον ύπνο (p = 0.002, r = 0.74, and p = 0.007, r = –0.66, αντίστοιχα). Δεν διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στον υπνοαπνοϊκό δείκτη μεταξύ των ασθενών με ΙΠΙ και της ομάδας ελέγχου (9.2±6.7 έναντι 7.1±4.5, αντίστοιχα, p=0.31). Εντούτοις 67% των ασθενών με ΙΠΙ είχε υπνοαπνοϊκό δείκτη>5.Υλικό και μεθοδολογία «Μελέτης 2»Στη δεύτερη μελέτη έλαβαν μέρος 34 νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με ΙΠΙ (σε αυτούς περιλαμβάνεται και ο πληθυσμός των ασθενών που είχαν συμμετάσχει στην πρώτη μελέτη). Όλοι υπεβλήθησαν σε πολυκαταφγραφική μελέτη ύπνου (ΠΚΜΥ) καθόλη τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου.Αποτελέσματα «Μελέτης 2»Ο συνολικός ΔΑΥ ήταν 9.4±8.2/ώρα ύπνου. ΔΑΥ 0-5, 5-15, και >15/ώρα ύπνου παρατηρήθηκε σε 14 (41%), 15 (44%), και 5 ασθενείς (15%), αντίστοιχα. Επίσης, διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση της ολικής πνευμονικής χωρητικότητας (TLC) και του ΔΑΥ κατά τον ύπνο REM (p=0.03, r=-0.38). Η διαχυτική ικανότητα του πνεύμονα DLCO συσχετίστηκε με τη μέση τιμή κορεσμού οξυγόνου κατά τον ύπνο (p= 0.02, r=0.39). Τέλος και στη δεύτερη μελέτη παρατηρήθηκε ελάττωση της αποτελεσματικότητας του ύπνου (64.9±14.5%) και του σταδίου REM (10.1±4.8%) και αύξηση του σταδίου 1 (15.1±7.7%).Συμπεράσματα Από όσο μπορούμε να γνωρίζουμε οι δυο μελέτες μας είναι από τις πρώτες προοπτικές μελέτες που διερευνούν την πιθανότητα διαταραχών της αναπνοής κατά τον ύπνο σε ασθενείς με πρόσφατη διάγνωση ΙΠΙ πριν την έναρξη οποιασδήποτε αγωγής και/ή νυχτερινής οξυγονοθεραπείας. Τα αποτελέσματά τους αποδεικνύουν σημαντικές διαταραχές ύπνου στους ασθενείς με ΙΠΙ που συνεπάγονται σοβαρούς περιορισμούς στη φυσική και κοινωνική δραστηριότητα. Σημαντικές συσχετίσεις διαπιστώθηκαν μεταξύ παραμέτρων νυχτερινής οξυγόνωσης και του επιπέδου της ημερήσιας δραστηριότητας. Επιπλέον, γίνεται φανερό ότι το σύνδρομο απνοιών - υποπνοιών ύπνου είναι συχνό στους ασθενείς με ΙΠΙ, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από μετέπειτα μελέτες, ώστε στις πρόσφατες οδηγίες για την ΙΠΙ το ΣΑΥΥ να περιλαμβάνεται για πρώτη φορά σαν συννοσηρότητα της νόσου και να ενθαρρύνεται η έρευνα προς αυτήν την κατεύθυνση. Εάν μέναμε στις απόψεις του παρελθόντας ότι δηλαδή το ΣΑΥΥ δεν υπάρχει σε ασθενείς με ΙΠΙ αυτό δεν θα γινόταν ποτέ.Τα ερωτήματα που προκύπτουν στη συνέχεια είναι, πρώτον εάν οι ασθενείς με ΙΠΙ θα έπρεπε να ελέγχονται συστηματικά για την ύπαρξη διαταραχών κατά τον ύπνο, που πιθανά μέχρι τώρα υποδιαγιγνώσκονται και δεύτερον εάν οι ασθενείς με ΙΠΙ και ΔΑΥ ≥5, που αντιπροσωπεύουν θα έπρεπε να αντιμετωπισθούν με CPAP, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ύπνου και κατ’ επέκταση της ποιότητας ζωής, δεδομένης της έλλειψης αποτελεσματικής θεραπείας για την ΙΠΙ μέχρι τώρα.