Οι επαγγελματικές φιλοδοξίες των εφήβων: η επίδραση των ατομικών χαρακτηριστικών, της οικογένειας και του τύπου εκπαίδευσης (γενική-επαγγελματική)

Abstract

The present study discusses the exploration of the factors which contribute to the vocational choice of adolescents of 15- 18 years of age. The research was carried out in public Highschools in Athens and the Attica region in two parts. It examined demographic factors (gender, age, nationality and SES), intrapersonal factors (self efficacy, self determination, and career choice autonomy), context factors, such as the parenting styles, sources of information on career issues and the influences as stated by adolescents, as well as the motives underlying career choice (internal, internalized or external). The research also examined the academic achievement of the students, and their self assessment for this achievement.The above factors, as well as their complex interrelationships, appeared to affect career choice. Although self efficacy and self determination stem from different schools of thinking, they are positively correlated. The teenagers who have expressed a greater degree of confidence for their future career choice had a higher degree of self determination, based their choice on internal motivation and have stated to be less affected by the economic crisis and from external factors when choosing their profession. Moreover, teenagers whose parents were caring were more inclined to choose a profession based on internal motivation, while the opposite was true for maternal overprotection. Teenagers with overprotective parents tended to show a lower degree of self determination, while paternal overprotection was positively correlated with a lower academic and self regulatory self efficacy. Academic achievement, measured by school grades, was positively related to the students’ self assessment and to their self- efficacy beliefs, and to higher educational and professional aspirations.Teenagers chose more often professions which stereotypically were associated with their gender. The choice of career categories was related to personal aptitudes, but also to demographic characteristics. The students’ SES and the educational level of their parents were correlated with their academic and professional aspirations, thus confirming the theory of cultural reproduction in schools. The school track (general vs vocational) and the country of origin also were reflected on the chosen professions and on their classification based on Holland’s categories, showing, for another time, a typical social stratification.

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται τη διερεύνηση των παραγόντων οι οποίοι συμβάλλουν στην επιλογή επαγγέλματος των εφήβων 15-18 ετών. Η έρευνα διενεργήθηκε σε δημόσια σχολεία της Αττικής σε δύο μέρη. Εξέτασε δημογραφικούς παράγοντες (φύλο, ηλικία, εθνική καταγωγή, ΚΟΙΕ), ενδογενείς παράγοντες (την αυτοαποτελεσματικότητα, τον αυτοκαθορισμό και την αυτονομία στην επιλογή επαγγέλματος), παράγοντες πλαισίου (όπως το γονεϊκό ύφος ανατροφής, τις πηγές πληροφόρησης για το επάγγελμα και τις αναφερόμενες από τους εφήβους επιρροές), και τα κίνητρα της επαγγελματικής επιλογής (εσωτερικά, εσωτερικευμένα ή εξωτερικά κίνητρα). Επίσης, εξέτασε τη σχολική επίδοση των μαθητών και την αυτοαξιολόγησή της και τον τύπο σχολείου φοίτησης (γενικό/ επαγγελματικό). Οι παραπάνω παράγοντες φάνηκε να επηρεάζουν την επαγγελματική επιλογή, τόσο μεμονωμένα, όσο και σε συνδυασμό μεταξύ τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση της αυτοαποτελεσματικότητας με τον αυτοκαθορισμό των εφήβων, παρ΄ όλο που οι δύο αυτές διαστάσεις αυτοαναφοράς προέρχονται από διαφορετικές σχολές σκέψης. Φάνηκε, επίσης, ότι οι έφηβοι οι οποίοι δήλωσαν περισσότερο βέβαιοι για την επιλογή του μελλοντικού τους επαγγέλματος είχαν υψηλότερο αυτοκαθορισμό, στήριζαν την επιλογή τους σε εσωτερικά κίνητρα και δήλωσαν ότι επηρεάζονται λιγότερο από την οικονομική κρίση και από εξωτερικούς- οικονομικούς παράγοντες. Επιπλέον, τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι έφηβοι των οποίων οι γονείς τους παρείχαν φροντίδα ήταν πιο πιθανό να στηριχτούν σε εσωτερικά κίνητρα για την επιλογή επαγγέλματος, ενώ, η μητρική υπερπροστασία συσχετίστηκε αρνητικά με την επιλογή επαγγέλματος που βασίζεται σε εσωτερικά κίνητρα. Ακόμη, οι έφηβοι με υπερπροστατευτικούς γονείς, έτειναν να έχουν χαμηλότερο αυτοκαθορισμό, ενώ η υπερπροστασία του πατέρα συσχετίστηκε με χαμηλότερη ακαδημαϊκή και αυτορρυθμιστική αυτοαποτελεσματικότητα. Η σχολική επίδοση συσχετίστηκε θετικά με την αυτοαξιολόγηση των εφήβων για αυτήν, με τις πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητάς τους και με τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές τους φιλοδοξίες.Οι έφηβοι φάνηκε να επιλέγουν περισσότερο τα επαγγέλματα που σχετίζονται στερεοτυπικά με το φύλο τους. Η επιλογή των κατηγοριών των επαγγελμάτων σχετίστηκε με προσωπικές κλίσεις, αλλά και με δημογραφικά χαρακτηριστικά. Το ΚΟΙΕ των μαθητών και το μορφωτικό επίπεδο των γονέων τους συσχετίστηκαν με τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές φιλοδοξίες τους, επιβεβαιώνοντας τη θεωρία της πολιτισμικής αναπαραγωγής στο σχολείο. Ο τύπος σχολείου φοίτησης (Γενικό vs Επαγγελματικό Λύκειο) και η χώρα καταγωγής φάνηκαν επίσης να αντανακλώνται στα επιλεχθέντα επαγγέλματα από τους εφήβους (και στην αντίστοιχη ταξινόμησή τους στις τυπολογικές κατηγορίες κατά Holland), δείχνοντας, και στην περίπτωση αυτή, μία χαρακτηριστική κοινωνική διαστρωμάτωση.