Ξυλόγλυπτα εικονοστάσια του Αγίου Όρους

Abstract

This research aim at comparing the iconostases in Mount Athos to others in the same region as well as the hole Greece and other countries near by. It also detects the special characteristics in order to show their contribution in the studies of architecture, history of arts and science. There are in pictures and designs for this reason the most specimen of woodcarvings located in monasteries and other smaller monastic units.They have being compared with others well known and published before. Develop threw ages and art styles effects coming or going to other places are involved in conclusion. Wood carved iconostases in Mount Athos come from the old marble Byzantine “templon” Their development in chronological order can be grouped as follows: I)The simple and straightforward iconostases that belong to the first group future typical themes or having the same motif keep going in horizontal arrangement (dated in 14th – 16th c.). They have the same dimension in length and height. Large crosses on them reach 3.30 meters. Icons representing Jesus, St Mary, St John and Apostles are in on square shape and placed on top. Few carvings are found on painted bemothyra (the gate to the main entrance). II)The ones of the second group, featuring vine tendrils on the architrave, the columns, the lintel and other parts date back to approximately 1600-1740. Sometimes having pointed arcs. Fish and snakes are placed instead of dragons. III)The ones of the third group feature foliated branches on the architrave, the pillars, the columns and the tympani of the circular arches, they date from 1741 to 1770. New zones decorated with cherubim and flowers are put over the rectangular icons. The iconostases increased in height. IV)The so-called baroque – rococo iconostases of the fourth group, with scrolling acanthus leaves, around 1771 to 1820. Waving decorative zones (in cyma-versa sections) can be found on them. Perforated wood parts and carvings in miniatures are common at this period. V)The neoclassical ones and those with lathed parts which belong to the fifth group date from the following period, broadly from the mid – 19th century to the early 20th century. They are having eaves at cosmetes, carvings on top looking like ornamental edge tiles, and ornaments in radial bars. The iconostases craftsmen were monks lived in Mount Athos as well as those came from other places.

Στόχος της έρευνας είναι αρχικά να τονίσει την σχέση των εικονοστασιών με τα αντίστοιχα της ευρύτερης περιοχής, της Ελλάδας και άλλων γειτονικών χωρών. Επί πλέον να εντοπιστεί η ιδιαιτερότητα των και να αναδειχθεί συνεισφορά τους στην αρχιτεκτονική, την ιστορία της τέχνης και την επιστήμης. Αποτυπώθηκαν γι’ αυτό τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα από μονές, σκήτες και κελλία και έγινε σύγκριση με άλλα γνωστά και δημοσιευμένα. Στα αποτελέσματα περιλαμβάνονται η εξέλιξη τους χρονικά και οι επιρροές που έχουν οι διάφορες τεχνοτροπίες τους από και προς άλλες περιοχές.Τα ξυλόγλυπτα εικονοστάσια του Αγίου Όρους προέρχονται από τα παλαιά βυζαντινά τέμπλα. Χωρίζονται σε πέντε ομάδες ανάλογα με τα θέματα τους ως εξής: Α) Στη πρώτη εντάσσονται τα απλά στρωτά με τυπικά επαναλαμβανόμενα θέματα σε οριζόντια διάταξη (14ος -16ος αιώνας). Έχουν ύψος όσο και το πλάτος περίπου. Οι σταυροί είναι μεγάλων διαστάσεων και κυμαίνονται γύρω στα 3,30 μέτρα. Η Δέηση ομοίως καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του άνω τμήματος και οι Δεσποτικές εικόνες έχουν τετράγωνο σχήμα. Τα βημόθυρα είναι απλά ζωγραφιστά με ελάχιστα γλυπτά μέρη. Β) Ακολουθούν εκείνα με τις κληματίδες (1600 -1740 περίπου). Ενίοτε περιλαμβάνουν οξυκόρυφα τόξα και δράκοντες στη στέψη που μοιάζουν με ψάρια ή φίδια. Γ) Στη τρίτη ομάδα όλα όσα έχουν ανθοφόρους κλάδους και μορφή σε αναγεννησιακό στυλ (1741-1770). Τα τόξα κατά κανόνα είναι ημικυκλικά και περιέχουν κοσμητικό τύμπανο. Νέες ζώνες προστίθενται στο θριγκό με χερουβίμ και άνθη και εξ’ αυτών το εικονοστάσι αυξάνει σε ύψος. Το ορθογώνιο σχήμα εκτοπίζει το παλαιό τετράγωνο στις εικόνες. Δ) Έπονται τα έξεργα, τα μπαρόκ λεγόμενα, με τα ελισσόμενα ακανθόφυλλα (1771-1820) και τα καμπύλα ή ελλειπτικά σχήματα. Κάποια έχουν κυματιστές ζώνες με κρόσσια. Πολλά φέρουν κοίλες και κυρτές επιφάνειες και σε κάτοψη δεν είναι πλέον ευθύγραμμα. Τα διάτρητα στον αέρα και τα σχεδόν ολόγλυφα ένθετα τμήματα είναι κανόνας σε αυτή την περίπτωση. Ταυτόχρονα εμφανίζονται και οι παραστάσεις με ξυλόγλυπτα μικρής κλίμακας. Ε) Τα νεοκλασικά και άλλα μεμονωμένα εντάσσονται στη πέμπτη ομάδα (από το 1821 και μετά). Κοσμούνται με γείσα, ακροκέραμα και ακτινωτά κοσμήματα. Οι κατασκευαστές των ξυλόγλυπτων εικονοστασιών ήσαν μοναχοί του Αγίου Όρους ή και τεχνίτες που προέρχονταν από άλλες περιοχές.