Τα καλλιτεχνικά εργαστήρια από την περιοχή του Γράμμου κατά το 16ο και 17ο αιώνα: ζωγράφοι από το Λινοτόπι, τη Γράμμοστα, τη Ζέρμα και το Μπουρμπουτσικό

Abstract

This doctoral dissertation examines the activity of the artistic workshops originating from Mount Grammos and particularly from the mountain villages of Grammosta, Linotopi, Zerma and Bourboutsiko in the sixteenth and seventeenth century. The artists' works are organized, categorized and presented for the first time as a whole, giving the chance to recreate the workshops' course from their emergence in the sixteenth century until their decline in the late seventeenth century. The 71 works analyzed in this dissertation, located in 57 different churches and scattered all over the Balkan Peninsula, are contextualized in their historical and artistic background. Through the examination of the collaborations between the painters, their travels throughout the Balkans, and the networks of Orthodox art patronage the Grammos painters' groups are viewed as a part of a common artistic language created in the Balkans from the late sixteenth until up to the late seventeenth century.

Το αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής αφορά στην καλλιτεχνική δραστηριότητα των εργαστηρίων των ζωγράφων που κατάγονται από την περιοχή του Γράμμου και συγκεκριμένα από τους οικισμούς Γράμμοστα, Λινοτόπι, Ζέρμα και Μπουρμπουτσικό κατά τον 16ο και τον 17ο αιώνα. Στην παρούσα μελέτη αντιμετωπίζονται τα έργα των ζωγράφων του Γράμμου ομαδοποιημένα, συνολικά και με συνθετικό τρόπο και παρακολουθείται η ολοκληρωμένη πορεία τους από το ξεκίνημα και το απόγειο της δραστηριότητάς τους έως την παρακμή τους. Εξετάζονται αναλυτικά εβδομήντα ένα (71) σύνολα που επιμερίζονται σε πενήντα επτά (57) ναούς, τα οποία στέκονται αφορμή για την παρουσίαση του ιστορικού και καλλιτεχνικού πλαισίου της εποχής, αλλά και την έρευνα ειδικότερων ζητημάτων, όπως των συνεργασιών των ζωγράφων, των μεταξύ τους ομαδοποιήσεων και συσχετισμών, των σταδίων εκτέλεσης μιας παραγγελίας και των μετακινήσεων των τεχνιτών. Τέλος, μέσα από τη μελέτη του πελατειακού δικτύου της εποχής και των εικαστικών καταβολών της τέχνης των ζωγράφων προτείνεται συμπερασματικά η ένταξη των εργαστηρίων του Γράμμου σε μια κοινή καλλιτεχνική γλώσσα των Βαλκανίων που εμφανίζεται από τέλη του 16ου έως και τα τέλη του 17ου αιώνα.