Το Γυμνάσιο - Τελετουργικό Εστιατόριο, κτίριο Χ,χ στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου

Abstract

The subject of this study is the large Complex at Epidauros, called a ‘Gymnasium’ by previous scholars, a ‘Ritual Hestiatorion-Banqueting Hall’ by more recent specalists, but originally ‘Building X,x’, a conventional name given by the initial excavator. The original structures of the Complex are examined, namely the Main Building and its Propylon.The aim of the research was to resolve architectural issues related to individual elements, as well as to the entire unit, and to verify or dismiss previously published views regarding the use and identification of the building, through examination of its architectural remains. As to the study’s methodology, the basic starting point was the architectural material itself, both the previously known but inadequately studied and also new material that has been uncovered in recent excavations, which was, for the first time, considered as a whole. This approach has provided an abundance of data, that was then studied in connection with comparative material and led to new conclusions.In the Propylon the structure’s remains were thoroughly inspected and its individual architectural elements were morphologically and structurally resolved, fully and unambiguously, where the material allowed it (e.g. the elements of the ramp, the euthentiria, etc.), while particular consideration was given to special theoretical issues such as the existence of entasis in the Doric columns or the way in which ancient drums can be incorporated in theoretic graphically restored columns. From a synthesis of the new data emerged a new graphic restoration of the Propylon, which revises the graphic restorations of previous scholars. Other general issues of architectural design are also discussed and, though through comparisons with other propyla, influences and analogies are detected, it is nevertheless attested that the Propylon has original elements which indicate its founders possessed experience in design and compositional skills. In the Main Building the research provided valuable information concerning its superstructure, which held little interest for previous scholars. Thus, for the first time, parts of the Main Building were resolved, architectural members were identified and attributed to specific categories of structural entities (e.g. to the columns and entablature of the peristyle), cuttings were interpreted as to their function (e.g. in structural elements and in the bedrock, intended to accommodate stone couch supports) and material preserved in abundance was systematically examined (e.g. stone couch supports, thresholds, etc.). Based on the information derived from the architectural remains, answers were sought concerning the use of particular spaces. Symposion rooms were identified (which comply with the specific dimentional specifications of, for example, eptaklina and endekaklina rooms or that have distinctive features as in the larger halls), rooms where the use of water is attested, or other enclosed spaces believed to be associated with other beyond symposium-related ritual practices, as well as outdoor and semi-outdoor spaces, which may have accommodated both worship and other functions, for example athletic activities. Given the fact that the Main Building was one of the largest edifices in the Sanctuary of Asklepios, uniquely equipped with both large enclosed, open-air and partly open-air spaces, it seems likely that this structure was designed to accommodate a variety of different activities.These findings concerning the uses of specific rooms, in conjunction with investigation of the building type and comparison with selected buildings having similar features (symposion rooms, peristyle court, monumental propylon, etc.) and belonging to a number of different building types, contributed to a better understanding of the function and identification of the Main Building as a whole. Similarities and differences between the comparative buildings and the Main Building, suggest that, depending on their particular chronology and geographical location, they either influenced or were themselves influenced by the edifice under consideration.The study concludes that Building X,x was probably a Μulti Function Building, capable of housing both occasional special functions during festivals (e.g. ritual meals and processions related to the worship of Asklepios) and the everyday practical needs of a busy Sanctuary (e.g. athletic activities for healthy and sick visitors). The study was also concerned with general design issues and architectural conception, and it is suggested that Building X,x has satisfied a demanding and composite building program, reflecting the experience which had been acquired so far in the Sanctuary through the previous construction of its foremost buildings.

Αντικείμενο της μελέτης είναι το μεγάλο Συγκρότημα της Επιδαύρου που είναι γνωστό ως ‘Γυμνάσιο’ από τους παλαιότερους ερευνητές, ως ‘Τελετουργικό Εστιατόριο’ από τους νεότερους, ενώ αρχικά από τον ανασκαφέα του δόθηκε η συμβατική ονομασία ‘Κτίριο Χ, χ’. Από το Συγκρότημα εξετάζεται το αρχικό σύνολο δηλαδή το Κυρίως Οικοδόμημα και το Πρόπυλό του.Στόχος της έρευνας ήταν μέσα από την εξέταση των αρχιτεκτονικών καταλοίπων της αρχικής κατασκευής να επιλυθούν αρχιτεκτονικά ζητήματα τόσο επί μέρους στοιχείων του, όσο και του συνόλου, καθώς και να ελεγχθούν οι κατατεθειμένες απόψεις σχετικά με τη χρήση και ταύτιση του οικοδομήματος. Ως προς τη μέθοδο που ακολουθήθηκε, αφετηρία αποτέλεσε το αρχιτεκτονικό υλικό, τόσο το γνωστό από παλαιότερα, αλλά ελλιπώς μελετημένο, όσο και το νέο που αποκαλύφθηκε σε πρόσφατες ανασκαφές, το οποίο εξετάστηκε για πρώτη φορά στο σύνολο του, παρέχοντας πληθώρα δεδομένων, σε συνδυασμό δε με συγκριτικό υλικό που μελετήθηκε παράλληλα, οδήγησε στην εξαγωγή νέων συμπερασμάτων. Στο Πρόπυλο τα οικοδομικά κατάλοιπα διερευνήθηκαν λεπτομερώς και επιλύθηκαν μορφολογικά και κατασκευαστικά τα επί μέρους αρχιτεκτονικά στοιχεία του, πλήρως και μονοσήμαντα όπου το υλικό το επέτρεπε (π.χ. στην αναβάθρα, την ευθυντηρία κλπ.), ενώ ακόμη η μελέτη εμβάθυνε σε ειδικά θεωρητικά θέματα, όπως τη διερεύνηση της έντασης των δωρικών κιόνων ή του τρόπου ένταξης των αρχαίων σφονδύλων σε θεωρητικούς γραφικά αποκατεστημένους κίονες. Από τη σύνθεση των νέων δεδομένων απορρέει με ασφάλεια η νέα γραφική αποκατάσταση που προτείνεται και αναθεωρούνται οι γραφικές αποκαταστάσεις προγενέστερων μελετητών. Ακόμη σχολιάζονται γενικότερα ζητήματα αρχιτεκτονικής σύνθεσης και γίνονται συγκρίσεις με άλλα πρόπυλα, όπου ανιχνεύονται επιρροές και αναλογίες, το κτίριο όμως διαθέτει στοιχεία πρωτοτυπίας, που υποδηλώνουν εμπειρία στο σχεδιασμό και συνθετική ικανότητα.Στο Κυρίως Οικοδόμημα η έρευνα απέδωσε πολύτιμες πληροφορίες για την ανωδομή του, που δεν είχε απασχολήσει προγενέστερους μελετητές, έτσι για πρώτη φορά επιλύθηκαν επί μέρους τμήματά της, με την αναγνώριση αρχιτεκτονικών μελών που αποδόθηκαν σε συγκεκριμένες κατηγορίες δομικών ενοτήτων (π.χ. κίονες και θριγκό περιστυλίου), την ερμηνεία απολαξεύσεων (π.χ. σε κατασκευαστικά στοιχεία αλλά και στο φυσικό βράχο, που προορίζονταν για τις λίθινες βάσεις των κλινών) ή τη συστηματοποίηση υλικού που σώζεται σε αφθονία (λίθινες βάσεις κλινών, κατώφλια κλπ.). Ακόμη αντλώντας πληροφορίες από τη μελέτη των αρχιτεκτονικών καταλοίπων, αναζητήθηκαν απαντήσεις στα ζητήματα χρήσης των επί μέρους χώρων του και αναγνωρίστηκαν αίθουσες συμποσίων (με συγκεκριμένες διαστασιολογικές προδιαγραφές π.χ. επτάκλινα ή ενδεκάκλινα δωμάτια ή ειδικά χαρακτηριστικά στις μεγαλύτερες αίθουσες), δωμάτια στα οποία πιστοποιείται η χρήση νερού ή κλειστοί χώροι που πιστεύεται ότι συνδέονται με άλλες πέραν των συμποσίων λατρευτικές πρακτικές, αλλά και υπαίθριοι και ημιυπαίθριοι χώροι που μπορούσαν να φιλοξενήσουν τόσο λατρευτικές, όσο και άλλου είδους δράσεις, για παράδειγμα αθλητικές δραστηριότητες. Το γεγονός άλλωστε ότι πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα κτίρια του Ασκληπιείου και σίγουρα αυτό με τους μεγαλύτερους κλειστούς, ημιυπαίθριους και υπαίθριους χώρους, μοναδικούς στο Ιερό της Επιδαύρου, καθιστά τη δυνατότητα φιλοξενίας σε αυτό ποικίλλων δραστηριοτήτων σίγουρα πολύτιμη.Οι διαπιστώσεις αυτές βοήθησαν στην εξαγωγή συμπερασμάτων, για τη λειτουργία και ταύτιση του κτιρίου στο σύνολό του, σε συνδυασμό με τη διερεύνηση του κτιριακού τύπου αλλά και μετά από συγκρίσεις με επιλεγμένα οικοδομήματα που διαθέτουν παρόμοια χαρακτηριστικά με αυτό (αίθουσες συμποσίων, περίστυλη αυλή, μνημειώδες Πρόπυλο κλπ.) και ανήκουν σε διάφορους κτιριακούς τύπους, όπου αναδείχτηκαν ομοιότητες αλλά και διαφορές, που κατά περίπτωση υπερτερούν, ενώ ανάλογα με την χρονολόγηση και τη γεωγραφική τους θέση μπορεί να υποστηριχθεί ότι επηρέασαν ή επηρεάστηκαν από το υπό μελέτη οικοδόμημα.Η μελέτη καταλήγει ότι πρόκειται πιθανότατα για ένα Κτίριο Πολλαπλών Χρήσεων με δυνατότητα κάλυψης τόσο περιοδικών ιδιαίτερων λειτουργιών στη διάρκεια γιορτών, όπως των σχετιζόμενων με το τελετουργικό της λατρείας του Ασκληπιού (ιερά γεύματα και πομπές), όσο και καθημερινών πρακτικών αναγκών ενός πολυσύχναστου Ιερού (όπως αθλητικές δραστηριότητες για υγιείς και ασθενείς επισκέπτες). Ακόμη η μελέτη εμβάθυνε σε θέματα γενικού σχεδιασμού και αρχιτεκτονικής σύλληψης και υποστηρίζεται ότι το οικοδόμημα ικανοποίησε ένα απαιτητικό και σύνθετο κτιριολογικό πρόγραμμα, αντικατοπτρίζοντας την εμπειρία που είχε αποκτηθεί και αφομοιωθεί στο Ιερό, από την κατασκευή των παλαιότερων σημαντικών οικοδομημάτων του.